ԵՐԵՎԱՆ, 1 օգոստոսի – Sputnik. Մեխանիկական ճոճանակավոր ժամացույցը ստեղծել է հոլանդացի մաթեմատիկոս և գյուտարար Քրիստիան Հյույգենսը 1657 թվականին: Իսկ 8 տարի անց նա նկատել է, որ մի գերանին փակցրած երկու ժամացույցների ճոճանակները միաժամանակ են ճոճվում: Գիտնականը դիտմամբ ժամացույցները լարել է տարբեր ժամերի, և որոշ ժամանակ անց ճոճանակները կրկին սկսել են միաժամանակ աշխատել:
Բազմաթիվ գիտնականներ 350 տարի շարունակ փորձել են բացահայտել այդ ժամացույցների ճոճանակների համաժամանակյա աշխատանքի գաղտնիքը:
Այդ ֆենոմենի ուսումնասիրությանը Հյույգենսը երկար ժամանակ է նվիրել, բայց այդպես էլ մինչև վերջ չի կարողացել բացատրել, թե ինչի հաշվին են ժամացույցներն ինքնուրույն «համաձայնեցվում» միմյանց հետ: Այդ հանելուկի շուրջ գիտնականներն աշխատում էին հաջորդ 350 տարիների ընթացքում, գրում է www.vokrugsveta.ru-ն` հղում անելով Washington Post-ին:
Այսօր պորտուգալացի երկու ֆիզիկոսներ պնդում են, որ գտել են ճոճանակավոր ժամացույցների գաղտնիքը: Նրանց կատարած հետազոտության համաձայն, տկտկացող ժամացույցներից մեկի ստեղծած ոչ մեծ ազդակներն իրենց միացնող գերանով հաղորդվում են մյուսին` ստիպելով ճոճանակներին համաժամանակյա շարժում կատարել:
Ֆիզիկոսները լաբորատորիայում վերստեղծել են Հյույգենսի փորձը, նրանք ճոճանակավոր ժամացույցներն ամրացրել են ալյումինե գերանին և տարբեր ժամերի վրա լարել: Ճոճանակների յուրաքանչյուր թափահարումը չափել են դրանց վրա նախապես տեղադրված գերճշգրիտ ընդունող սարքերը: Մի քանի ժամվա (երբեմն` օրերի) ընթացքում ճոճանակները կրկին համաձայնեցրել են իրենց աշխատանքը:
Ֆիզիկոսների խոսքով՝ գաղտնիքը հենց ժամացույցի մեխանիկան է` այն աշխատում է այնպես, որ ժամացույցի մեխանիզմը պտտվի ճոճանակի դիրքի փոփոխությունների հաշվին: Երբ երկու ժամացույցներ կախված են նույն գերանից, մի ճոճանակի շարժումները ձայնային ազդակներ են փոխանցում, որոնք, անցնելով ժամացույցը միացնող կոնստրուկցիայով, ազդում են մյուս ճոճանակի վրա` աննկատ փոխելով դրա շարժումը, հայտնում է հետազոտության հեղինակներից մեկը` Լիսաբոնի համալսարանի մաթեմատիկոս Էնրիկե Օլիվեյրան: Ազդակների գործողությունների համագումարը հանգեցնում է նրան, որ ճոճանակները նույն ժամանակին ճիշտ հակադիր են դառնում և շարունակում են ճոճվել միաժամանակ:
Օլիվեյրան և նրա գործընկերն առաջին ժամանակակից գիտնականները չեն, ովքեր փորձում են բացատրել Հյույգենսի հայտնաբերած ֆենոմենը: Այսպես, 2002 թվականին Մեծ Բրիտանիայի Թագավորական միության գիտնականները վարկած առաջ քաշեցին, որ ճոճանակների ինքնաբերական համաժամանակեցումը ժամացույցների հիմքի չնչին շարժումներն են: Սակայն պորտուգալացի ֆիզիկոսները պնդում են, որ իրենց փորձն ավելի ճշգրիտ է կրկնում Հյույգենսի գիտափորձերը և, ըստ այդմ, ավելի լավ է բացատրում ֆենոմենը:
Միաժամանակ, Նիդեռլանդների Էյնդհովենի տեխնիկական համալսարանի գիտաշխատող Ջոնաթան Փենիա Ռամիրեսը, ով նույնպես ուսումնասիրում էր Հյույգենսի ժամացույցների ֆենոմենը, կասկածներ ունի պորտուգալացի ֆիզիկոսների բացահայտման վերաբերյալ: Ռամիրեսի տվյալների համաձայն, համաժանակեցումը կատարվում է նույնիսկ այն ժամանակ, երբ մեխանիզմն ազատում են ճոճանակի թափահարումների ցնցումներից, նշանակում է, որ ֆենոմենը չի կարելի բացատրել ձայնային ազդակներով:
Գիտնականն ասում է նաև, որ հնարավոր է` Հյույգենսի արձանագրած երևույթը բնության մեջ տարածված համաժամանակեցման ֆենոմենի մասնավոր դեպքերից է: Այդ համաժամանակեցումը դրսևորվում է ինչպես մանրադիտակային մասնիկների, այնպես էլ մոլորակների մակարդակով: Այսպես, գիշերը միաժամանակ են առկայծում լուսատտիկների մեջքերը, միասին հավաքված մարդիկ միաժամանակ են սկսում ձեռքերը թափահարել և այլն:
Նշենք, որ Հյույգենսը, ով շատ հայտնի էր իր աստղագիտական բացահայտումներով, մեծ ավանդ է ունեցել ժամացույցի մեխանիզմի զարգացման գործում: Ճոճանակավոր ժամացույցի հայտնաբերումից հետո 1675 թվականին նա ստեղծել է պտտվող հավասարակշռիչ և առաջարկել է այն օգտագործել զսպանակի նժարների փոխարեն, ինչը կոմպակտ և շարժական մեխանիկական ժամանակաչափերի դարաշրջանի հիմքն է դարձել:
350 տարի անց ֆիզիկոսները վերջապես բացահայտել են ճոճանակավոր ժամացույցների գաղտնիքը
© Ruptly
Բաժանորդագրվել
Բազմաթիվ գիտնականներ 350 տարի շարունակ փորձել են բացահայտել այդ ժամացույցների ճոճանակների համաժամանակյա աշխատանքի գաղտնիքը
