Երևանի Կոնդի տներից մեկի նոր սեփականատերը տարիներ առաջ նկուղում պատահաբար 16-րդ դարի մառան հայտնաբերեց։ Այն այնքան ամուր է կառուցվել, որ դիմակայել է նույնիսկ 1679 թվականի Երևանի ավերիչ երկրաշարժին, որը բազմաթիվ կառույցներ է հողին հավասարեցրել։ Նախկին տանտերերը դեռ խորհրդային տարիներին աղյուսե կառույցը գաջապատել էին, ուստի առաջին հայացքից տեսանելի չէր պատի պատմական, գեղեցիկ շարվածքը։ Մասնագետների հրավիրեցին պատերը բացելու, կառույցի տեսքը վերականգնելու համար (տունը վերածվեց ռեստորանի, բայց պատմական տեսքը պահպանվեց)։ Զուգահեռ սկսեցին պրպտել, տեղեկություններ փնտրել տեղանքի մասին։ Պարզվեց՝ 90-ականներին այստեղ արդեն պեղումներ են անցկացվել։
«Մեզ հասած տեղեկություններով՝ այստեղ հնագետների մեծ խումբ է աշխատել։ Կարճ ժամանակ անց մեկ օրում հրաման է ստացվել փակել ամբողջ էքսպեդիցիան, ոչ ոք չգիտի, թե ինչու, միայն տարբեր ասեկոսեներ են պտտվում։ Օրինակ` ասում են՝ հրատապ պեղումների նպատակն ինչ-որ արտեֆակտի որոնումն է եղել, որը, ըստ ամենայնի, գտնվել է»,- պատմում է ռեստորանի աշխատակից Արուս Դավթյանը։
Արուս Դավթյան
Պեղումների արդյունքում նոր բացահայտում է դարձել 18-րդ դարին վերագրվող սեղանը։ Ականատեսները պատմել են, որ երբ փորձել են սեղանը դուրս բերել, զգացել են՝ մի կողմն ավելի ծանր է։ Հասկացել են՝ խնդիրը սեղանի ոտքի մեջ է։
«Կտրել են ոտքն ու Նիկոլայ ցարի պատկերով ոսկե մետաղադրամներ հայտնաբերել։ Ասում են, թե պետությանն են հանձնել։ Հետո նաև սեղանի մյուս ոտքերն են կտրել՝ հույսով, որ անտեղից էլ մի բան կգտնվի, բայց դատարկ են եղել»,- պատմում է Արուսը։
90-ականների պեղումների արդյունքում այլ իրեր էլ են գտնվել՝ փոքրիկ սեղան, որը ենթադրաբար 17-րդ դարի է։ Դրա համար մեխեր օգտագործված չեն եղել, հավաքվել է, այսպես ասած, լեգոյի նման։ Մառանում նաև մի կարպետ է հայտնաբերվել, որը, ըստ մասնագետների, մոտ 200 տարեկան է։
Մառանն ունեցել է նաև ծխնելույզ, որը մինչև այսօր գործում է և ապահովում տարածքի օդափոխությունը։ Այստեղ նաև դուռ կա, որն առաջնորդում է դեպի հարևանի տան նկուղ։
Թե ովքեր են այստեղ նախկինում ապրել, հստակ հայտնի չէ, բայց ճարտարապետությունից դատելով՝ կարելի է ենթադրություններ անել։ Տերերը հաստատ սովորական մարդիկ չեն եղել, այլապես այսքան ջանք ու միջոց չէին կարողանա ներդնել նման հարուստ ճարտարապետությամբ մառան կառուցելու համար։