ԵՐԵՎԱՆ, 19 օգոստոսի – Sputnik. ՀՀ երրորդ նախագահ Սերժ Սարգսյանը պաշտոնաթողությունից հետո հրավիրած առաջին մամուլի ասուլիսի ժամանակ մինչ լրագրողների հարցերին անցնելը հրապարակեց ապրիլի 16-ին ՀՀ ԱԺ քննիչ հանձնաժողովի նիստում հնչեցրած իր ներածական խոսքը, որը ներկայացնում ենք ստորև։
«Առաջին հերթին կասեմ` ինչու որոշեցի ընդունել ձեր հրավերը։ Չնայած իմ համախոհներից, քաղաքական թիմի անդամներից շատերը խնդրում էին օգտվել չգալու իմ իրավունքից և մերժել հրավերը` այն հիմնավորմամբ, որ սա քաղաքական նկատառումներով ստեղծված հանձնաժողով է։ Ես որոշեցի գալ, եթե անգամ նրանց մտահոգությունները տեղին են, քանի որ ուզում են նայել ձեր աչքերի մեջ և տեսնել` կա արդյո՞ք մեկը, որը դույզն–ինչ կասկած ունի ապրիլյան պատերազմի ժամանակ հայկական կողմի հաղթանակի վերաբերյալ։ Կարող է ասել, թե ինչպես է իր էլիտար ստորաբաժանումները կորցրած Ադրբեջանը հաղթել, իսկ անասելի խիզախությամբ բազմաթիվ օրինակներով լայնածավալ գրոհները կասեցրած հայկական կողմը պարտվել։
Կա՞ մեկը, որ տեղյակ է մարդկության պատմության ընթացքում այնպիսի պատերազմի մասին, որտեղ առանց հրամանատարների կռվել և հաղթել են միայն զինվորները։
Սերժ Սարգսյանի ընտանիքի մասին Փաշինյանի հրապարակած փաստերով իրավապահներն արդեն զբաղվում են
Հարց կարող է ծագել, թե ինչու մինչև այսօր համապարփակ և հանրայնորեն չեմ անդրադարձել ապրիլյան թեմայով տարատեսակ շահարկումներին։ Ասեմ ուղիղ` սկզբում չկար դրա անհրաժեշտությունը, իսկ հետո` նպատակահարմարությունը։ Սա էր պատճառը, որ ես առաջարկել էի հանձնաժողովի քննարկմանը մասնակցել արտակարգ դրության ավարտից հետո, որպեսզի լսումներից հետո հնարավորություն ունենայի ԶԼՄ–ների ներկայությամբ անդրադառնալ և մեր հանրությանը փոխանցել ամբողջական տեղեկատվություն։
Կուզեի անդրադառնալ որոշ թեմաների, որոնք շահարկումների թեմա են դարձել։ Երբ հրապարակ է նետվում թեզ, թե հաղթանակ, թե պարտություն էր Ադրբեջանի կողմից սանձազերծված ապրիլյան ագրեսիային դիմակայելը, նման հարցադրում անողները պետք է հստակ պատկերացում ունենան` ինչ է հաղթանակը և պարտությունը։ Ակնհայտ է, որ պատերազմներն ինքնանպատակ չեն լինում, դրանք միշտ հետապնդում են քաղաքական նպատակներ։ Պաշտպանվող կողմի համար հաղթանակ է, երբ կարողանում է նվազագույն կորուստներով վիժեցնել հակառակորդին։ Որևէ պատերազմի վերջնական արդյունքը չի կարող գոհացուցիչ լինել հարձակվող կողմի համար, եթե նա չի հասնում իր քաղաքական նպատակների գոնե` մի մասի իրականացմանը։
Հնարավո՞ր էր կանխել կամ խուսափել պատերազմից։ Համոզված եմ` հնարավոր չէր։ Ինչո՞ւ։ Որովհետև Ադրբեջանը պատրաստ չէր մեզ համար ընդունելի փոխզիջումային տարբերակի։ Ադրբեջանը պատրաստ չէր և պատրաստ չէ ընդունել ԼՂ քաղաքացիների` իրենց երկրի կարգավիճակն ազատ կամքի արտահայտությամբ որոշելու իրավունքը։ Պատերազմից խուսափելու մեկ ճանապարհ կար` գնալ միակողմանի զիջումների, ինչը, բնականաբար, չէր էլ քննարկվում։ Այդ ճանապարհը մեզ համար չէր։
Որո՞նք էին Ադրբեջանի քաղաքական նպատակները. գերնպատակը բանակցությունների ընթացքը փոխելն էր` ցանկանում էին ապացուցել, որ խնդիրն ունի ռազմական լուծում, իսկ որ բանակցություններն իրենց օգտին չէին ընթանում, լավագույնս ապացուցեց Իլհամ Ալիևը` 2016-ի հոկտեմբերին Ադրբեջանի կառավարության նիստի ժամանակ խոստովանելով, որ միջազգային հանրությունը փակ դռների հետևում իրեն ստիպում է ճանաչել ԼՂ անկախությունը։
Փաշինյանը հիշեց «հոկտեմբերի 27»-ն ու թվարկեց Սերժ Սարգսյանի ընտանիքին վերաբերող փաստեր
Ադրբեջանը ցանկանում էր չեզոքացնել Արցախի` որպես հակամարտության կողմ լինելու հանգամանքը։ Ադրբեջանի համար կարևոր էր փոխել իր ժողովրդի հոգեբանության մեջ պարտվածի բարդույթը և հակառակն իրականացնել մեր ժողովրդի հոգեբանության մեջ։
Հասե՞լ են նրանք իրենց նպատակներին։ Մարտի դաշտում կրած անհաջողությունները թույլ չտվեցին Ադրբեջանին հայկական կողմերին և միջազգային հանրությանը կանգնեցնել կայացած փաստի առջև և ստիպել բանակցել իրենց ցանկացած կետից և իրենց օրակարգով։ Բանակցություններում եղավ բեկում, բայց այն օրակարգով, ինչ մենք պնդում էինք դեռ 2013-ից` ստեղծել հրադադարի խախտումների հետաքննության միջազգային մեխանիզմ։ Ալիևը ստիպված էր այս իրողությանը համաձայնել նաև Վիեննայում, ապա Սանկտ Պետերբուրգում։ Սա եղել է մեր իշխանությունների թողած կարևորագույն հանգամանքներից մեկը։
Այսպիսով, ապրիլյան ագրեսիայի ընթացքում Ադրբեջանը հսկայական կորուստներ կրեց ոչ միայն ռազմաճակատում, այլ նաև դիվանագիտական ասպարեզում։ Ապացուցվեց, որ Ադրբեջանն ի վիճակի չէ խնդիրը լուծել ռազմական ճանապարհով։
Կրելով անհաջողություններ մարտի դաշտում` Ադրբեջանը ստիպված էր նստել բանակցությունների սեղանի շուրջ` Ռուսաստանի մասնակցությամբ։ Մեզնից ակնկալվում էր, որ համաձայնենք հրադադարի նոր համաձայնագրի ստորագրման Ադրբեջանի առաջարկը։ Մենք մերժեցինք` պնդելով, որ վերականգնվի 1994-ի հրադադարի սկզբունքը։
Ալիևը պատերազմով ցանկանում էր բարձրացնել բանակի և ժողովրդի մարտական ոգին` ստեղծելով հաղթանակի մասին առասպել։ Ցավալի է հետևել, թե ինչպես են այս նպատակի իրագործմանը ծառայում որոշ ուժեր մեր երկրի ներսում։ Արդեն 4 տարի է` ստեղծվում են միֆեր բահերով կռվող, առանց փամփուշտի մնացած զինվորների և դիզվառելիքի փոխարեն` ջրով լիցքավորված զրահատեխնիկայի մասին։ Սա ամոթ է, նույնիսկ քաղաքական նպատակների հասնելու տեսանկյունից։
Ապրիլյան պատերազմը հաղթանա՞կ էր, թե պարտություն` ինձ համար սա երբևէ հարց չի եղել, քանի որ արդյունքներից ելնելով` վստահ եմ` սա մեր հաղթանակն է, բոլորիս հաղթանակը։
Արդյունավե՞տ է աշխատել մեր ռազմական քաղաքականությունը. որոշակի թերություններով հանդերձ` ռազմական բոլոր օղակներն իրենց դրսևորել են լավագույնս։ Իսկ թերացումների և դասերի վերաբերյալ առկա է ՀՀ ՊՆ–ի և ԶՈՒ–ի գլխավոր շտաբի հույժ գաղտնի զեկույցը, որը հասանելի է եղել նաև ապրիլյան հանձնաժողովի անդամներին։
Հնարավո՞ր էր չհամաձայնել հրադադարի հաստատմանը և ամբողջովին վերականգնել նախնական դիրքավորումը։ Կարծում եմ` այո, բայց կարծում եմ, որ կունենայինք մի քանի տասնյակ նոր զոհեր, նոր որբացած ծնողներ և այրիներ։
Հնարավո՞ր էր չհամաձայնել հրադադարի հաստատմանը և լրացուցիչ պատժել Ադրբեջանին։ Դա կլիներ արկածախնդրություն` հղի անկանխատեսելի հետևանքներով»։
Հիշեցնենք, որ Ապրիլյան քննիչ հանձնաժողովի` ապրիլի 16-ին կայացած նիստը, որին մասնակցում էր Սերժ Սարգսյանը, տևեց շուրջ 5 ժամ։ Նիստին Սարգսյանը մասնակցում էր մեկ պայմանով` տեսաձայնագրությունը պետք է տրամադրեն իրեն։ Սարգսյանն էլ իր հերթին պարտավորվել է նիստի ժամանակ հնչած հարցուպատասխանի մանրամասները չհայտնել մինչև 2050 թվականը։
ԱԺ նախագահը պատմեց, թե ինչպես է կազմակերպվել Սերժ Սարգսյանի մուտքը խորհրդարան