Նույն ազգանունով երկու գեներալը փոքր Երևանում խառնաշփոթ էին ստեղծում։ Ու չսխալվելու համար Հայկ Հովհաննեսի Մարտիրոսյանին անվանում էին ալեհեր ու բարձրահասակ, իսկ Սարգիս Սողոմոնի Մարտիրոսյանին՝ հերոս։
Մի դեպքում առաջնորդվում էին ակնհայտ ֆիզիկական տվյալներով, մյուս դեպքում՝ պարգևներով. գեներալ– լեյտենանտ Սարգիս Մարտիրոսյանը Խորհրդային Միության հերոս էր։ Գեներալ-մայոր Հայկ Մարտիրոսյանը հերոսի կոչում չէր ստացել, բայց մազերը սպիտակելու պատճառը դա չէր․ դա սովորական տարիքային փոփոխություն էր։
Ութսունականների երևանցիները հաճախ էին տեսնում նրան փողոցներում քաղաքացիական հագուստով, ու ինչպես այն ժամանակ ընդունված էր, քաղաքակիրթ կերպով բարևում էին։
Ճանաչված լինելը ոչ միայն հաճելի է, այլև հաճախ օգտակար։ Իննսունականների սկզբին, երբ բոլորի համար էլ դժվար էր, գեներալի հարսը մի անգամ դատարկ ձեռքով տուն վերադարձավ։ Մարտիրոսյանը հանգվեց ու խանութ գնաց։ Միլիցիոները ճանաչեց նրան ու հաց տվեց գեներալին։ Հերթում կանգնածները չառարկեցին։
Հայկական զորախումբը պատրաստ է Մոսկվայի շքերթին, կամ րոպեում քանի՞ քայլ են անում զինվորները
Գեներալի որդին՝ Ռոբերտը, շարունակեց հոր գործը: Դա հաճախ է լինում զինվորականների ընտանիքում։ Ծառայության ընդհանուր ժամկետը` քսանյոթ տարի, որից յոթը՝ ԳԴՀ-ում, ևս երկուսը՝ Արցախում, նա ապստամբներին հրետանային հրաձգություն էր սովորեցնում։
Նրա դստերը՝ Ելենային, որը կոսմետոլոգ էր աշխատում, Երևանում շատերն են հիշում (այժմ նա Ամերիկայում է), սակայն թերևս ամենալավը կանայք են հիշում։ Նա հաջողության ու ընդհանուր ճանաչման էր հասել, սակայն գեղեցկանալու համար կանայք գնում էին ոչ թե պարզապես գեղեցկության սրահ, այլ «գեներալ Մարտիրոսյանի դստեր մոտ»։
Հայկ Մարտիրոսյանը Երևանի պատվավոր քաղաքացի էր, սակայն կա մի քաղաք, որտեղ նա ավելի շուտ է ճանաչում ստացել` դեռ մինչ գեներալ դառնալը։ Ավելին, վերջերս այդ քաղաքում փողոց են բացել ու այն անվանել Մարտիրոսյանի պատվին։
Քաղաքը կոչվում է Նովոմոսկովսկ (պատերազմի տարիներին՝ Ստալինոգորսկ), գտնվում է Տուլայի մարզում, հիշում է իր հերոսներին։ Այստեղ գնդապետ Մարտիրոսյանը պաշտպանել է քաղաքը, հետք է մղել ֆաշիստական զորքերին պաշտպանական սահմաններից, չի թողել Մոսկվային մոտենալ։
11 չհանձնվող տղամարդ, կամ սև օրվա համար արած խնայողություններն ավելի քիչ են, քան սև օրերը
․․․Երևանցիների ավագ սերունդը ներկայիս սերնդից առավել է նրանով, որ փողոցով քայլելիս, թատրոն մտնելիս, հյուր գնալիս կարող էր տեսնել ուսադիրների վրա գեներալական աստղերով պատերազմի մարդկանց։
Կհարցնեք՝ ի՞նչ լավ բան կա դրանում, ո՞րն է առավելությունը։ Նույն ուրախությունն է, որն այսօր զգում են նույն փողոցով քայլող, նույն տանն ապրող հայտնի մարդու հետ հանդիպելիս, որը նույն «Արարատին» է երկրպագում ու շտապում է թոռանը դպրոցից վերցնել։ Այդպիսի հայտնի մարդ կարող էր լինել, օրինակ, Արմեն Ջիգարխանյանը, Պարույր Սևակը Երևանում կամ Շառլ Ազնավուրը` Փարիզում:
Իսկ առավելությո՞ւնը որն է։ Մի ժամանակ երիտասարդության ռազմահայրենասիրական դաստիարակություն գաղափար կար։ Երիտասարդություն կա, դաստիարակությունն է քիչ։ Պատերազմը ոչ ոք չի չեղարկել, իսկ հայրենասիրությունն ինքնին չի առաջանում, այն պետք է դաստիարակել, բայց ինչպե՞ս։ Մի բան է, երբ դրանով զբաղվում են զուտ քաղաքացիական անձիք, ու լրիվ այլ բան է, երբ դրանով զբաղվում են ռազմաճակատից վերադարձած մարդիկ։ Օրինակ, ղարաղաբյան պատերազմի մասնակիցները։
Ի՞նչ էին հագնում Երևանի «Ցախի մեյդանի» երեխաները, որոնցից շատերը զենքով էին գնում դպրոց
Նոր սերնդի գեներալները Հայաստանում շատ են, սակայն դպրոցներում ու ինստիտուտներում, զանգվածային միջոցառումներին ուսադիրների վրա մեծ աստղերով զինվորականներն են քիչ։
Անհատներին եմ անցնում։ Երևանում կարելի էր հանդիպել նրանց, բարևել ու հանդիպումների հրավիրել․ նրանք չէին մերժում։ Գեներալներ Նվեր Սաֆարյանը, Սերգեյ Կարապետյանը, Միխայիլ Մուրադյանը, Տարաս Թուսուզյանը, Աշոտ Ղազարյանն ու բնականաբար Հայկ ու Սարգիս Մարտիրոսյանները (երևի էլի կային, բայց թվարկել եմ նրանց, ում հիշել ու ճանաչել եմ)։
Հայրենական մեծ պատերազմ է գործուղվել վաթսուն հայ գեներալ։ Պատերազմի ավարտից հետո գեներալի կոչում են ստացել ևս ութսուներեքը։
Մեր օրերում մեծ աստղերը երկրի պաշտպանների նոր սերնդի ուսադիրների դրա են։ Հրամաններն այսօր հայերեն են տրվում, համազգեստների վրայի շքանշաններն ու մեդալները հայկական են, կանոնադրությունը հայերեն է, մի բան է անփոփոխ՝ նվիրյալ ծառայությունը հայրենիքին։
«Սպեկուլյանտ» Գագոն ու «սեքսի» Արփիկը, կամ ինչն է միավորում մարդկանց ու Երևանի փողոցները