Բժշկության ոլորտում կատարված ամենանշանակալի, շրջադարձային հայտնագործություններից մեկը, այսպես կոչված, PET խցիկն է։ Այն հնարավորություն տվեց քաղցկեղային ուռուցքները հայտնաբերել ամենավաղ շրջանում, այսինքն՝ այն ժամանակ, երբ դրա բուժման հավանականությունն ավելի բարձր է։ Իսկ գիտե՞ք, որ այդ գյուտի հեղինակներից մեկը մեր հայրենակիցն է՝ Միքայել Տեր-Պողոսյանը։
Նա ծնվել է 1925 թվականի ապրիլի 21-ին Բեռլինում: Հայոց ցեղասպանությունից մազապուրծ նրանց ընտանիքն ապաստան էր գտել Գերմանիայում։ Որոշ ժամանակ անց նրանք տեղափոխվում են հարևան երկիր՝ Ֆրանսիա. այստեղ Միքայելը Միշել է դառնում և սկսում մեծ հետաքրքրություն ցուցաբերել ֆիզիկայի ու քիմիայի հանդեպ։ Դեռ պատանի տարիքում Միշելը սկսում է իր առաջին գիտական փորձարկումները, որոնք միշտ չէին հաջողված լինում, բայց նա գիտեր՝ իր ընտրած ճանապարհն առանց սխալների, հիասթափությունների ու փոքրիկ լաբորատոր պայթյունների չի լինում։
Սկսվել էր Երկրորդ համաշխարհային պատերազմը. գիտնական լինելուց բացի Միշելը նաև ակտիվ քաղաքացի էր։ Նա միացել էր ֆրանսիական դիմադրությանն ու պայքարում էր գերմանացի ֆաշիստների դեմ: Քաղաքական ակտիվ գործունեությանը զուգահեռ չէր մարել նաև նրա սերն ու հետաքրքրությունը ֆիզիկայի ու քիմիայի հանդեպ։
Այնպես որ աշխարհակուլ պատերազմը նրան չխանգարեց գիտական աստիճաններ ստանալ Փարիզի, ապա նաև Մարի Կյուրիի, կամ ինչպես անվանում են այն՝ Ռադիումի համալսարաններում։ 1946 թվականին Միքայել-Միշելն ընտանիքի հետ տեղափոխվում է օվկիանոսից այն կողմ՝ Միացյալ Նահանգներ։ Այստեղ նա արդեն Մայքլ էր, որը շարունակում է խորացնել գիտելիքները Սենտ Լուսի Վաշինգտոնի համալսարանում։ ԱՄՆ-ում լինելը նրա համար մեծ նպատակի իրականցում էր, համալսարանը ղեկավարում էր հայտնի ֆիզիկոս, Նոբելյան մրցանակակիր Արթուր Հոլի Քոմփթոնը։ Ուսմանը զուգահեռ նա ֆիզիկայի բաժնի գիտաշխատող էր։
Սուպեր հերոս Սարգիսը. սա Հոլիվուդը չէ, Հայաստանն է ու Արցախը...
1950 թ.-ին Տեր-Պողոսյանը նա ստանում է միջուկային ֆիզիկայի դոկտորի աստիճան: Նա շարունակում է իր գիտական գործունեությունը Ռադիոլոգիայի Մալլինկրոտ ինստիտուտում։ Դա Վաշինգտոնի համալսարանի Բժշկական դպրոցի ռադիոլոգիայի ակադեմիական կենտրոնն էր։ Այստեղ նա ստանում է ռադիացիոն հետազոտությունների, ինչպես նաև կենսաֆիզիկայի և ֆիզիոլոգիայի պրոֆեսորի աստիճան: 1973 թվականից Տեր-Պողոսյանը ղեկավարում է Մալինկրոտի ինստիտուտի ռադիոակտիվ հետազոտությունների բաժինը: Ղեկավար ու դասախոս լինելուց առաջ նա գիտնական էր, որին պետք է բախտ վիճակվեր դառնալ աշխարհը փոխողներից մեկը։
Այսպիսով, 1977 թվականին Մայքլ Տեր-Պողոսյանը, իր գլխավորած բժիշկների, կենսաբանների և ֆիզիկոսների մասնագիտական խմբի հետ միասին, երկար հետազոտություններից, անհաջողություններից ու անդադար փորձերից հետո ստեղծում է համակարգչային տոմոգրաֆիայի միջոցով մարդու մարմնի պատկերը վերարտադրող համակարգչային սարքը, այսպես կոչված PET խցիկը: 1979 թվականին արտոնագրված սարքը դառնում է բժշկության ոլորտը հեղաշրջած գյուտերից մեկը, որը հնարավորություն է տալիս քաղցկեղային ուռուցքը հայտնաբերել ամենավաղ փուլում։
Պատահական չէ, որ մեր հայրենակցին հաճախ անվանում են Պոզիտրոնային ճառագայթման տոմոգրաֆիայի հայր. նա արժանացել է բազմաթիվ հեղինակավոր մրցանակների ու կոչումների աշխարհի տարբեր երկրներում, եղել է բազմաթիվ մասնագիտական միությունների անդամ ու նաև հիմնադիր, ավելի քան 250 գիտական աշխատանքների, գիտահետազոտական գրքերի ու հոդվածների հեղինակ է։
Ալեքսեյ Սիսակյանի Տիեզերքի ողբերգությունը. ի՞նչ չհասցրեց անել հայ մեծ ֆիզիկոսը
Մայքլ Տեր-Պողոսյանը զբաղեցրել է նաև ԱՄՆ էներգետիկայի նախարարության և Առողջապահության ազգային ինստիտուտի խորհրդականի պաշտոնը:
Հայտնի է, որ նույնիսկ պատկառելի տարիքում դոկտոր Տեր-Պողոսյանը չի կորցրել իր կիրքն ու սերը գիտական հետազոտությունների նկատմամբ: Նա ապրում էր գիտությամբ, բառիս բուն իմաստով, մինչև կյանքի վերջին վայրկյանը։ 1996 թվականի հունիսի 19-ին Փարիզ կատարած այցելության ժամանակ՝ 71 տարեկան հասակում, նա մահացավ սրտի կաթվածից։
Հ.Գ. Ի դեպ, Միքայել Տեր-Պողոսյանը միակ հայը չէ, որը հեղափոխական դեր է ունեցել բժշկության ոլորտում։ Ճակատագրի բերումով աշխարհի տարբեր կողմերում հայտնված մեր հայրենակիցները ծանրակշիռ հետք են թողել այս բնագավառում։ Օրինակ՝ Ռայմոնդ Վահան Դամադյանը մագնիսա–ռեզոնանսային տոմոգրաֆի, այսպես կոչված ՄՌՏ-ի ստեղծողն է, Վարազդատ Ղազանչյանը համարվում է ժամանակակից պլաստիկ վիրաբուժության հիմնադիրը, Ջոն Նաջարյանը՝ օրգանների ժամանակակից փոխպատվաստման հայրը, Հրայր Շահինյանն էնդոսկոպիկ վիրահատությունների համար նախատեսված մի շարք սարքավորումների հեղինակ է, իսկ Ասատուր Սարաֆյանը (Օսկար Բենքեր) օդամուղ անասեղ ներարկիչի ստեղծողն է։ Սա իսկական հայտնագործություն էր հատկապես զանգվածային պատվաստումներ կատարելու համար։