Sputnik Արմենիայի քաղաքական վերլուծաբան Արման Վանեսքեհյան
Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի և Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինի հանդիպումից չարժե ակնկալել բեկումնային արդյունքներ։ Փաշինյան-Պուտին հանդիպումը տեղի կունենա ԵԱՏՄ հերթական գագաթնաժողովի շրջանակում: Սկզբից միութենական պետությունների առաջնորդները պետք է գոնե ծանոթանան, իսկ դա 5-10 րոպեում չի արվում։ Գագաթնաժողովի հագեցած ժամանակացույցը, որին մասնակցում են Բելառուսի, Ղազախստանի, Ղրղզըստանի, Մոլդովայի առաջնորդները, ամենայն հավանականությամբ, թույլ չի տա միանգամից լիովին քննարկել Հայաստանի և Ռուսաստանի հարաբերություններում առկա խնդիրները։
Հայաստանի և Ռուսաստանի խնդիրները բազմաթիվ են
Հասկանալի է, որ հարցերի որոշակի շրջանակ, որոնք կքննարկեն Հայաստանի վարչապետը և Ռուսաստանի նախագահը, արդեն հաստատվել է և համաձայնեցվել։ Ակնհայտ է, որ կխոսեն պետությունների տնտեսական փոխհարաբերությունների սկզբունքների մասին՝ ինչպես ԵԱՏՄ համագործակցության շրջանակում, այնպես էլ երկկողմանի քաղաքական-տնտեսական հարաբերություններում։
Կարելի է չկասկածել, որ կշոշափվեն տարածաշրջանային և աշխարհաքաղաքական անվտանգության հարցեր։ Այդ առումով խնդիրները շատ են՝Թուրքիան, Ադրբեջանը, արցախյան հակամարտությունը, որի լուծմանը անմիջական մասնակցություն է ունենում Ռուսաստանը։
Վերջին շրջանում այդ ամենին գումարվել է նաև Հայաստանի հարևան Իրանի դիմակայությունն ԱՄՆ-ի և Իսրայելի հետ։ Այսօր հենց այդ հարցն է բավական սուր դրված տարածքային անվտանգության տեսանկյունից։
Բայց ո՛չ Հայաստանը, ո՛չ Ռուսաստանը ուղղակի չեն կարող թույլ իրենց անմասն մնալ իրանական ճգնաժամից, որը սպառնում է իրավիճակի կտրուկ ապակայունացմամբ ոչ միայն Մերձավոր Արևելքում, այլ նաև Հարավային Կովկասում։
Վերոհիշյալին պետք է ավելացնել նաև այն, որ թե՛ հայկական, թե՛ ռուսական ԶԼՄ-ներն անընդհատ հիշատակում են Փաշինյանի՝ պատգամավոր եղած ժամանակ արած բացասական արտահայտությունները ՀԱՊԿ-ի և ԵԱՏՄ-ի մասին։
Այնպես որ, պետք է խոստովանել՝ հայ և ռուս առաջնորդների զրույցը թեթև ու հեշտ չի լինի։ Ամեն դեպքում, 5-10 րոպեն և անգամ մի քանի ժամը բավական չեն։
Մյուս կողմից, հայտնի է, որ Փաշինյանի և Պուտինի միջև արդեն եղել է հեռախոսազրույց։ Ռուսաստանի նախագահն առաջինն է շնորհավորել Հայաստանի վարչապետին՝ այդ պաշտոնում ընտրվելու կապակցությամբ, այնպես որ առաջին շփումն արդեն կայացել է։
Ինչու՞ Ռուսաստանը, որը փորձում է միշտ լավ հարաբերություններ ունենալ Հայաստանի հետ, երբեմն մեղավոր է
Բոլոր թվարկած հարցերի ու խնդիրների հետ միասին պետք է մշակել ընդհանուր և փոխադարձ ընդունելի արտաքին քաղաքական կոնստանտ. կա ևս մեկ ոլորտ, որը Հայաստանի և Ռուսաստանի առաջնորդները պետք է քննարկեն։ Եթե Հայաստանի նախկին ղեկավարությունը խորհրդակցել է ռուս գործընկերների հետ Հայաստանում աճող ներքին սոցիալական լարվածության հարցով, ապա փորձել է այդ զրույցների և արդյունքների մասին շատ բան չտարածել։
Խոսքը ներքաղաքական և ֆինանսական ճգնաժամերի մասին է, որոնցում շարունակաբար գտնվել է Հայաստանը նախորդ տարիներին։ Դժվար է պատկերացնել, որ ռուսական ղեկավարությունը, որն այդքան սերտ աշխատում է իր հայ գործընկերների հետ, չի իմացել սոցիալական խնդիրների մասին, որոնք առկա են Հայաստանում, որը չունի էներգակիրներ և նորմալ տնտեսություն։
Այլ բան է, որ Ռուսաստանը թույլ կտար իրեն միջամտել Հայաստանի ներքին սոցիալ-քաղաքական խնդիրներին միայն, երբ այդ մասին խնդրեր նույն նախկին ղեկավարությունը։
Հիմնականում դա վերաբերել է ֆինանսական օգնության և էներգակիրների գներին, որոնք Ռուսաստանի կողմից առաքվում են Հայաստան։
Սակայն այդ օգնությունը ունեցող նախկին ղեկավարությունը, մեղմ ասած, խորամանկել է, և տրամադրվող ֆինանսների ու գազի գների արդյունավետությունը հասցվել է զրոյի։ Այնպես է ստացվել, որ Ռուսաստանը, լրջորեն օգնելով իր դաշնակցին (ֆինանսական առումով դա տարեկան կես միլիարդ դոլար է), արդյունքում մեղավոր է դուրս եկել նույն շարունակական սոցիալ-քաղաքական ճգնաժամում, որի հետևանքը դարձել է «թավշյա հեղափոխությունը»։
Կարծում ենք՝ Պուտինին հետաքրքիր է, թե ինչ կասի Փաշինյանը
Որպեսզի հասկանալի լինի, թե խոսքն ինչի մասին է, հավանաբար, պետք է իրավիճակը ներկայացնել նույն ռուսական գազի կոնկրետ օրինակով, որն առաքվում է Հայաստան։
Արդեն որերորդ տարին Ռուսաստանն իր դաշնակցին գազ է վաճառում երկու անգամ ավելի էժան այն գնից, որով կապույտ վառելիքն առաքվում է էներգակիրների եվրոպական շուկա։ Կոպիտ ասած, եթե Եվրոպայում ռուսական գազը վաճառվում է հազար խորանարդ մետրի դիմաց 300 դոլարով, ապա Հայաստան մատակարարվում է 150 դոլարով։
Ընդհանուր առմամբ, տարեկան կտրվածքով ստացվում է, որ եվրոպական երկրների համեմատ Հայաստանը գազի համար «չի վճարել» մոտ 200 միլիոն դոլար։ Սակայն բնակչությանը, որը հիմնականում օգտագործել է այդ գազը, դրանից ոչ տաք է եղել, ոչ սառը։ Սպառողին կապույտ հեղուկը հասել է հազար խորանարդ մետրի համար 290 դոլարով։ Տարբերությունը, ինչպես տարեց տարի վստահեցրել է Գազպրոմի հայկական «դուստրը», գնացել է ենթակառուցվածքի շինարարությանը և գազային ցանցի սպասարկմանը։
Հարց է ծագում, թե քանիս են կառուցել ոչ մեծ երկրի ենթակառուցվածքում։ Լուրջ կասկած կա, որ, վերջին հաշվով, ենթակառուցվածքը Հայաստանում արդեն վաղուց կառուցված է, իսկ համապատասխան կազմակերպության ղեկավարությունը, որը զբաղվում է երկրում գազի բաշխմամբ, նախընտրել է նվազեցնել գազի գինը սպառողների համար՝ գերշահույթ ստանալու համար։ Ինչպես ասում էր հայտնի Շերլոք Հոմսը՝ «էլեմենտար է, Վաթսոն»։
Կարելի է չկասկածել, որ այդ գերշահույթը բաշխվել է «գազի գործարարների» միջև։ Կոպիտ ասած՝ կոռուպցիոն ռիսկեր, որոնք, ինչպես հայտնի է, չունեն ազգություն և քաղաքացիություն։
Արդյունքում՝ տարեցտարի երկրի ներսում աճող սոցիալական լարվածություն, երբ աշխատողները շրջել են բնակարաններով և ցուրտ ձմռանն անջատել գազը՝ կոմունալ վճարներն ուշացնելու համար։ Եվ այդ սոցիալական լարվածությունն արդյունքում հասարակությունը դուրս է եկել փողոցներ։
Բայց չէ որ այդ ամբողջ շղթան վերաբերել է ոչ միայն ռուսական կապույտ վառելիքին։ Հենց գազի օրինակն է բնութագրական և նաև էական այն պատճառով, որ Հայաստանի ներկա վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը խորհրդարանի պատգամավոր եղած ժամանակ բավական շատ ուշադրություն է դարձրել այդ խնդրին։
Այսինքն՝ նա այդ թեմային տիրապետում է ոչ միայն լրագրողի մակարդակով։ Եթե նա ներկայացնի այդ դասավորությունը Սոչիում հանդիպման ժամանակ, ապա Պուտինին դա շատ կհետաքրքրի։
Ամեն դեպքում, թե՛ վերնախավը, թե՛ ժողովուրդը պետք է հասկանան, որ եթե Հայաստանում կան «հակառուսական» տրամադրություններ, ապա դրանք առաջին հերթին կապված են մասնավոր կորպորատիվ, ազգային պատկանելություն չունեցող, կնճռոտ և «սև» սխեմաների հետ։ Դրանք ոչ մի կապ չունեն պետական մակարդակում Հայաստանի և Ռուսաստանի միջև փոխհարաբերությունների հետ։