Ռեսուրս - դասարաններ Հայաստանում. ի՞նչն է մտահոգում ծնողներին

Այս ուսումնական տարվանից Հայաստանի 3 դպրոցներում իրականացվում է «Ռեսուրս-դասարան» փորձարարական ծրագիրը։ Նպատակն է կրթության մեջ ներառել այն երեխաներին, որոնք մանկավարժահոգեբանական ծառայությունների 3-րդ, 4-րդ աստիճանի աջակցության կարիք ունեն։ Ծրագրի առանցքում ինտելեկտուալ, մտավոր և հաղորդակցման խնդիր ունեցող երեխաներն են։

Ծրագիրն իրականացնում է Հանրապետական մանկավարժահոգեբանական կենտրոնը։ Տնօրեն Լիլիթ Մնացականյանը նշում է՝ 2014-ից հետո, երբ ընդունվեց համընդհանուր ներառական կրթությունը, ոլորտում բազմաթիվ բարեփոխումներ եղան և՛ օրենսդրական առումով, և՛ ներառական կրթության իրականացման մակարդակում, բայց դա չի նշանակում, թե բոլոր խնդիրների լուծման բանալին գտնվեց։

«Մեծ առաջընթաց եղավ այստեղ․ այսօր հանրապետության 1401 ուսումնական հաստատություններում ունենք մոտ 8754 կրթության առանձնահատուկ կարիք ունեցող երեխա, որոնք ստանում են նաև մանկավարժահոգեբանական աջակցություն։ Նրանցից 2300-ն ունեն 3-րդ և 4-րդ աստիճանի աջակցության կարիք, այսինքն՝ ավելի բարդ ու ծանր խնդիրներ ունեցող երեխաներ են։ Երբ ուսումնասիրեցինք, պարզվեց՝ որքան էլ ներառական կրթությունը հաջողված է 1-ին և 2-րդ աստիճանի աջակցության կարիք ունեցող երեխաների համար, 3-րդ և 4-րդ աստիճանի դեպքում բազմապիսի պատճառներով խնդիրներ կան կրթությանը ներգրավվածության առումով»,- ասաց կենտրոնի տնօրենը։

Օրինակ, երեխաները 1-2 դասաժամ կարող են նստել, հետո ծնողները նրանց տուն տանեն, դասերին բավարար չափով ներգրավվածություն չկա, և այլն։ Ուսումնասիրվել է աշխարհի լավագույն փորձը և որոշվել տեղայնացնել այն։ Ծրագրի համար կարգախոս է ընտրվել՝ «Յուրաքանչյուր սովորող կարևոր է և կարևոր է հավասարապես»։

Ի՞նչ է արվում․ ռեսուրս-դասարանը գործում է հենց դպրոցում։ Հետաքրքրվում են, թե որ դասաժամերն է երեխան ներկա լինելու դասարանում՝ մյուս դասընկերների հետ (օրինակ՝ մայրենի լեզու, մաթեմատիկա), և մնացած դասաժամերին միայն երեխային ուղեկցում ռեսուրս–դասարան։ Այսինքն՝ ոչ թե երեխան կտրվում է, մեկուսացվում կրթական հիմնական գործընթացից, այլ երկուսը համակցվում են։

Ռեսուրս-դասարանում մինչև 6 երեխա է ընդգրկվում։ Պարտադիր ներկա են 3 մասնագետ՝ 2 հատուկ մանկավարժ և 1 օգնական։ Առանձնահատուկ է նաև սենյակների կառուցվածքը. առանձնացված են երեք գոտիներ՝ ուսումնական, զգայական, ժամանցի ու հանգստի։

Անդրադառնալով տարբեր ծնողների բարձրացրած մտահոգություններին, թե ծրագիրը ռիսկեր ունի, օրինակ՝ ուսուցիչները կարող են չնչին դժվարության դեպքում էլ երեխային ուղղորդել ռեսուրս-դասարան՝ Մնացականյանն ասում է՝ ռիսկերի մասին իրենք էլ են մտածել, բայց այդպես հնարավոր չէ։ Երեխան ռեսուրս-դասարան է ուղղորդվում մասնագետների մանրակրկիտ ուսումնասիրության ու գնահատման արդյունքում։ Մասնագետը եզրակացություն է կազմում, առաջարկ ներկայացնում, ծնողն ինքն է վերջնական որոշում կայացնողը՝ երեխան ընդգրկվի՞ ռեսուրս-դասարանում, թե՞ ոչ։

«Սա պիլոտային ծրագիր է, և, իհարկե, մենք չենք ասում, թե այն իդեալական է։ Արդեն իսկ գիտենք՝ որոշ կետերում գնալու ենք փոփոխությունների։ Ծրագրի ավարտին գնահատում կարվի, քննարկումներ կանցկացվեն, անհրաժեշտության դեպքում նաև խմբագրումներ կարվեն»,- ասում է Լիլիթ Մնացականյանը։

Ներկայում ռեսուրս-դասարանների փորձնական ծրագիրն իրականացվում է Երևանի Ջոն Կիրակոսյանի անվան թիվ 20, Դավիթ Սարապյանի անվան թիվ 100 և Գյումրու Վահան Տերյանի անվան թիվ 15 հիմնական դպրոցներում։

Ծնողներից մեկը նշում է՝ սկզբում, երբ լսեց ծրագրի մասին, խուճապահար էր։ Որդին ունի խոսքի զարգացման հապաղում և աուտիզմ։

Կինը հույս ունի, որ ծրագիրը շարունակական կլինի և դրանից կկարողանան օգտվել նաև հաջորդ ուսումնական տարում։

Թիվ 20 դպրոցում որպես հատուկ մանկավարժ աշխատող Շուշանիկ Դումիկյանն առաջինը մեզ ուղղորդում է դասացուցակի մոտ, որը երեխաներն իրենց ձեռքով են լրացնում։

«Մեր նպատակը երեխաներին դասերից հանելը չէ, այլ դասերին ներկա լինելուն, մասնակցելուն պատրաստելը։ Դրա օգնությամբ նաև աստիճանաբար ավելացնում ենք դասաժամերին երեխաների ներկայությունը, որովհետև իրենք սովորում են նստել, սպասել, հասկանալ, թե իրենցից ինչ է պահանջվում, նաև սովորել իրենց գիտելիքն ավելի լավ ներկայացնել ուսուցչին։ Օրինակ, մեր երեխաներից մեկը խոսք չունի, մենք իրեն տալիս ենք հնարավորություն այլընտրանքային սարքի միջոցով իր ասելիքը փոխանցել մյուսներին»,- նշում է Շուշանիկը։

Ինչպե՞ս է երեխայի դասացուցակը կազմվում․ դասարանում ընդհանուր դասերին մասնակցության համար առարկաներն ընտրվում են՝ հիմնվելով երեխայի նախասիրության վրա, թե ամենաշատը որ առարկան է սիրում, բայց կարևոր շեշտադրումը մայրենիի և մաթեմատիկայի վրա է։

Նաև հաճախ «ճամփորդություն» են անում (դասաժամն այդպես է կոչվում. դպրոցական էքսկուրսիայի այլընտրանքն է), օրինակ՝ խանութ գնում, միասին գնումներ անում։ Երեխային գումար են տալիս, առաջարկում հաշվել, գնում կատարել՝ և՛ ինքնուրույնություն սովորեցնելով, և՛ ընթացքում տարբեր գիտելիքներ ու հմտություններ փոխանցելով։

«Մեր կարևոր խնդիրներից մեկն էլ սոցիալիզացիան է, դրան միտված փորձում ենք տարբեր միջավայրներ մտցնել»,- նշում է մասնագետը։

Շեշտում է՝ լինում է, որ երեխան հենց առավոտից գալիս է իրենց մոտ՝ չցանկանալով դասարան գնալ, բայց նրա հետ մասնագետներն աշխատում են, նախապատրաստում, որ գոնե մեկ դասաժամ ինքը դասարան բարձրանա։

Հատուկ մանկավարժ Շուշանիկ Դումիկյանը վստահեցնում է` իրենց գերնպատակն է հասնել նրան, որ ի վերջո երեխան այլևս ռեսուրս-դասարան գալու կարիք չունենա։