Գյուղում կմնամ, մեկս երկու կսարքեմ․ արցախցիները Սյունիքի ջերմոցներում կանաչեղեն են մշակում

Հալալ-զուլալ բարձրավանցի․ ինքն իր մասին խոսելիս կատակելով այսպես է ասում 42-ամյա Անդրանիկ Հարությունյանը։ Վերջին պատերազմից հետո 8 հոգուց (4 զավակներ, եղբայր, մայր, կին) բաղկացած ընտանիքը Գորիսի Բարձրավան գյուղ է տեղափոխվել Շուշիի շրջանի Եղցահողից։ Դա այն 4 համայնքներից (Եղցահող, Հին Շեն, Մեծ Շեն և Լիսագոր) մեկն էր, որ Հակարիի կամրջի մոտ ադրբեջանական անցակետի տեղադրումից հետո մնացին լիակատար շրջափակման մեջ, կտրված էր կապը ոչ միայն Հայաստանի Հանրապետության, այլև ամբողջ Արցախի հետ։

Դեպի Գորիս ճանապարհի փակվելուց հետո էլ տարբերակ գտնում էին Ստեփանակերտ գոնե գյուղական մթերք ուղարկելու համար։ Գյուղացիներից ով ինչ ուներ, տանում էր վարչական ղեկավարի մոտ, մի ձև ուղարկում էին քաղաք, որ մարդիկ սոված չմնան։

Անդրանիկը 44-օրյա պատերազմին մասնակցելուց հետո աշխարհազորի կազմում ընդգրկվեց՝ գյուղի պաշտպանության համար։ Ասում է՝ և՛ գումար էր ստանում (150 հազար դրամ), և՛ գյուղը պաշտպանում։ Ծիծաղում է՝ գումարը ստանում էր, ծախսելու տեղ չկար, առիթ եղավ գումարը հավաքելու, կուտակված պարտքերը մարելու։

Պատերազմի հենց առաջին օրը ռուս խաղաղապահները կանանց ու երեխաներին դուրս բերեցին գյուղից, տեղափոխեցին անվտանգ տարածք, տղամարդիկ մնացին մինչև 26-ը, զինաթափվեցին, իրենց կանանց ու երեխաների հետ դուրս եկան Արցախից։

«Լավ էր՝ սոված մնայինք, բայց մեր հողում, էս էլ է մերը, բայց դե․․․ Հերս 92-ին գյուղի պաշտպանության ժամանակ ա զոհվել, գերեզմանն էլ իրանց տունն ա, թողեցինք, մի ծաղիկ կարալ չենք դնել»,- ասում է Անդրանիկը։

Այստեղ՝ Բարձրավանում, ընտանիքն իրեն օտար չի զգում, նորակառույց մոդուլային տուն են տվել, հարևանությամբ՝ ջերմոց, ինքն էլ 2 ու կես հա արտ է գնել, աշնանացանն արդեն արել։

«Վարել եմ, ցանել, արդեն փսալել ա»։

Անդրանիկի մայրը՝ տիկին Լարիսան էլ կողքից ավելացնում է իր ձեռքբերումը՝ 4 հավ, մեր այցելության օրն էլ առաջին անգամ հավերից մեկը ձու է ածել։

«Ձմեռն անցնի, մի 200-300 հատ ճուտ վերցնեմ։ Գյուղում եմ ապրելու, մեկս երկուս եմ սարքելու»,- նշում է Անդրանիկն ու մեզ առաջնորդում ջերմոց, որտեղ աճեցնում են ժենգյալով հացի կանաչիներ, բողկ, հազար, լոլիկի, պղպեղի, բադրիջանի սածիլներ։ Ասում է՝ դեռ փորձնական է մշակում ընտանիքի համար, հետագայում արդեն վաճառքի մասին կմտածի։ Գարնանն էլ նպատակ ունի նաև ազնվամորիներ աճեցնելու։

Հարևան տանն ապրում, ջերմոցն էլ մշակում են Իշխանաձորի իրենց հարևանները (2017-ին Անդրանիկի ընտանիքը տեղափոխվել էր Իշխանաձոր, որտեղ գտնվող իրենց տունը կորցրեցին 44-օրյա պատերազմի հետևանքով)։

42-ամյա Աիդա Սարգսյանը 4 զավակների և ամուսնու հետ Քաշաթաղից տեղահանվել է 2020 թվականին։ Մոտ 3 տարի ապրել են Բարձրավանի տներից մեկի նկուղային հարկում, սեպտեմբերից իրենց ընտանիքին էլ այստեղ մոդուլային տնակ տրվեց։ Իշխանաձորի տունը կորցնելուց հետո բնակարանի ձեռքբերման համար ընտանիքը 10 միլիոն դրամի սերտիֆիկատ է ստացել։ Չեն կարողանում սերտիֆիկատն օգտագործել, որովհետև ընտանիքը մոտ 3 միլիոնի կուտակված վարկ ունի։ Աիդան հեպատիտ Ց-ով է հիվանդ, յուրաքանչյուր ամիս ընտանիքը ստիպված է թանկարժեք դեղորայք ձեռք բերել։

Իշխանաձորը կարոտել է, բայց Բարձրավանում էլ իրենց կյանքը պատկերացնում է։ Ասում է՝ դաշտերը լիքն են ժենգյալով հացի կանաչիներով, անտառներն՝ ընկույզով, կարելի է վաճառել, ապրել։ Աշխատող մարդու տեղ է, միայն թե առողջություն լինի։