Արարե՞լ, թե՞ չարարել քաղաքական դրամայի պայմաններում
Դրամատուրգ, արձակագիր Սամվել Խալաթյանը Հայաստանում ստեղծված իրավիճակը վերագրում է գրականագիտության մեջ հայտնի տրագիկոմեդիայի ժանրին։
«Ե՛վ ողբերգականությունն է ահավոր, և՛ կոմեդիան խելացնորության աստիճանի է։ Կոմեդիայի մեջ «ֆայմ», խելք, զգացմունք չկա։ Կա հիստերիկ հոգեկան հիվանդի ծիծաղ»,–ասում է։
Նմանօրինակ պայմաններում, ըստ Խալաթյանի, մտավորականի համար ազդակ պիտի լինի անգամ թնդանոթների որոտը։
«Ազդակները տարբեր են՝ և՛ ցասում կա, և՛ վրեժխնդրություն, և՛ ահավոր ափսոսանք մեր 6-7 հազար տարվա հայկական քաղաքակրթության, մեր արժանապատվության, մեր ստեղծածի հանդեպ, որը ոչ միայն կորցնում ենք, այլև ապականում»,–նշում է դրամատուրգը։
Նա ափսոսում է, որ արժեքներ ստեղծելու համար Աստծո կողմից տրված իր ժամանակի միավորը ստիպված է համադրել քաղաքականությանը։
Խալաթյանի համոզմամբ` արվեստագետը պետք է ոչ թե ծառայի այս կամ այն քաղաքական ուժին, այլ ստեղծագործի՝ պահելով օրերի շունչը, ներդնելով բացասականի ու դրականի իր ընկալումը։
Խաղաղություն, բայց․․․արժանապատիվ
Սամվել Խալաթյանը խոստովանում է, որ սկզբում հետպատերազմյան զարգացումները, պարտվածի հոգեբանությունը, մշակութային արժեքների կորուստը, փխրուն խաղաղությունն ու նույնքան փխրուն ազգային մտածողությունը հանգեցրել էին ընկճախտի` երկար ժամանակ չէր ստացվում ստեղծագործել, բայց փառք Աստծո, վիճակը հաղթահարվեց։
«Ես առաջնորդվում եմ ոչ թե «լինում է, չի լինում», այլ «լինում է և կա» հրամայականով։ Աստված քեզ տվել է շնորհ՝ ծառայել ժողովրդին։ Իսկ մենք պարտք ունենք մեր ժողովրդին», - ասում է արվեստագետը։
Ներկա վիճակի պատճառն, ըստ Խալաթյանի, այն է, որ մենք դադարել ենք իրար սիրել։ Նրա խոսքով` այսօր մենք բարեկամ ազգեր էլ չունենք, և դրանում միայն մեր մեղավորությունն է․ «Ասում են՝ մեղավորը կառավարությունն է, վարչապետը։ Բա դու քո խելքը չունե՞ս, ա՛յ ժողովուրդ»։
Հարցադրմանը, թե արդյոք խաղաղության դարաշրջանը միտված չէ հարևանների հետ հաշտ ապրելուն, մտավորականը հակադարձում է․
«Այդ երբվանի՞ց է ամենաամոթաբեր պարտությունը կոչվում խաղաղություն։ Եթե կողքից չեն կրակում, դա՞ է խաղաղությունը։ Խաղաղությունն էլ, պարտությունն էլ պետք է արժանապատիվ լինեն։ Մենք շատ ենք և՛ պարտվել, և՛ հաղթել։ Բայց սա խաղաղութուն չէ, սա հետընթաց է ժամանակի, ձեռքբերումների, ազգայինի»։
Նա օրինակ է բերում պարտված Գերմանիային, որը Համաշխարհային 2–րդ պատերազմից հետո ամբողջությամբ ավերված էր, բայց մեկ ամսում 150 պրեմիերա բեմադրեց, ոտքի կանգնեց ու դրախտավայր դարձավ։
Ընկճախտի մեջ ծիծաղը դեղ է, դարման
Երբ ամեն ինչ լավ է, ծիծաղը դառնում է ժամանցի միջոց, բայց երբ հանրությունն ընկճախտի մեջ է, ծիծաղը դեղ է, դարման։ Պետք է կարողանալ մարդուն չվիրավորելով, իր կորուստները չհիշեցնելով, ստիպել գոնե ժպտալ։
Այս կարծիքին է Սամվել Խալաթյանը, որը նաև կոմեդիայի ժանրում է ստեղծագործում։ Հայաստանյան քաղաքական դաշտում տիրող իրավիճակը նույնպես, ըստ նրա, մեծամասամբ կոմեդիայի ժանրից է։
«Իրենք էլ չգիտեն` ինչի համար են կռվում։ Բա ես ո՞նց դրանց վրա չծիծաղեմ, երբ ժողովրդին մեկ սա է տանում, մեկ նա` գյադե՛ք, է՛ս կողմ, գյադե՛ք, է՛ն կողմ ։
Խալաթյանը նշում է, որ աշխարհի տարբեր երկրներում հեղափոխությունները լինում են հանուն ռեֆորմների, իսկ մեզ մոտ` իշխանավորներին փոխելու։
«Աշխարհի ազգերը մտածում են ավելի լավ ապրելու մասին, մենք՝ լինել-չլինելու», - ասում է դրամատուրգը` հայ իշխանավորներին հորդորելով աթոռակռվի ժամանակ հեռու մնալ ազգային արժեքներից։