Տարիներ շարունակ Ռուսաստանում մի քաղաքական մեմ է շրջանառվում․ «Մենք քննադատում ենք նախագահին ոչ թե այն բանի համար, որ նա չափազանց Պուտին է, այլ որ նա բավականաչափ Պուտին չէ»: Կատակի իմաստն ակնհայտ է՝ աջակցելով ՌԴ առաջնորդի քաղաքականությանը՝ շատ ռուսաստանցիներ ուզում են, որ նա հաճախ ավելի կոշտ, վճռական ու կտրուկ գործի։
Պուտինի հայտնի զսպվածությունը, աստիճանական լուծումներ տալու հակվածությունն ու փոխզիջումների որոնումը, հույզերին չտրվելու ունակությունն այնպիսի իրավիճակներում, երբ հույզերի տեղատարափ առաջացնող իրավիճակներ են լինում, հարգանք են առաջացնում, բայց միաժամանակ որոշակի ուժերի կողմից մեկնաբանվում են որպես թուլություն, իսկ երբեմն նույնիսկ որպես ազգային շահերի դավաճանություն։ Դա հատկապես վերաբերում է արտաքին քաղաքական հարցերին, որոնցում, ըստ տուրբոհայրենասերների, Ռուսաստանի նախագահը տարիներ շարունակ աղաղակող մեղմություն և անվճռականություն է դրսևորում։
Բարեբախտաբար, ՌԴ քաղաքացիների մեծ մասն իրենք էլ քաջ գիտակցում են պուտինյան մոտեցման իմաստնությունն ու ռազմավարական ճշմարտացիությունը։ Սակայն արդյունքում ցանկացած իրավիճակ, երբ Մոսկվան հանկարծ հրաժարվում է զուսպ-հանդարտեցնող հռետորաբանությունից և այս կամ այն դեմարշն է անում, ստիպում է լարվել, քանի որ դա միշտ էլ արտառոց հանգամանքների նշան է, որոնցից հետո կարելի է ամենաանսպասելի իրադարձությունների ու արմատական փոփոխությունների սպասել։
Անցած ուրբաթ Ռուսաստանը հենց դա արեց. պատահական չէ, որ փորձագետների մեկնաբանություններում ԱՄՆ-ի և ՆԱՏՕ-ի հետ կնքված պայմանագրերի նախագծերի վերաբերյալ պարբերաբար հնչում են այնպիսի ձևակերպումներ, ինչպիսիք են «կարմիր գիծ» և նույնիսկ «վերջնագիր», իսկ տեղ-տեղ անվստահություն և անհանգստություն է հնչում։
Եվ իզուր չէ։ Ռուսաստանն արեց այն, ինչ նրանից երկար տարիներ ուզում էին, իսկ որոշ քաղաքական ուժեր նույնիսկ պահանջում էին։ Բայց այդ քայլն այնքան է հակասում ՌԴ արտաքին քաղաքականության ավանդական գծին, որ դա միանշանակ ազդանշան է, որ ինչ-որ արտառոց բան է տեղի ունենում։ Իսկ քանի որ խոսքը ռազմական հարցերի մասին է, լարվելու և անհանգստանալու առիթներն էլ ավելի են շատանում։
Իրավիճակը սրվում է այն պատճառով, որ արդեն գրեթե ութ տարի է՝ Ռուսաստանի և Արևմուտքի հարաբերություններում սուր ճգնաժամերը հաջորդում են միմյանց։ Բոլոր մեղքերում Մոսկվային մեղադրող թունավոր արտաքին քաղաքական միջավայրն այնքան սովորական է դարձել, որ հետին թվով բացատրություններ ես փնտրում՝ ինչու հենց պետության ղեկավարությունը այս պահին կատարեց այդ քայլը։ Ինչո՞ւ հիմա: Ի՞նչ է փոխվել և ի՞նչ սպասել։
Իհարկե, այս հարցի պատասխանը բազմաթիվ շերտեր ու տարբեր ասպեկտներ ունի:
Սակայն կարծես որոշիչ գործոն են դարձել ոչ այնքան Ռուսաստանի հարաբերությունները Արևմուտքի հետ, որքան համաշխարհային իրավիճակը, և առավելապես ոչ թե քաղաքականության, այլ տնտեսության մեջ։ Քանի որ ԱՄՆ-ի ու նրա եվրոպական դաշնակիցների գլոբալ հեգեմոնիայի բուն էությունը կենտրոնանում է տնտեսական ոլորտում. դրանք գոյություն ունեցող համակարգի գլխավոր շահառուներն են:
Եվ ահա անցնող 2021 թվականի գլխավոր իրադարձությունը դարձավ անցումը մոլորակին պատող գլոբալ ճգնաժամի բաց փուլին, ընդ որում, դրա ծավալումը սկսվեց հենց Արևմուտքում։
ԱՄՆ-ի ու եվրոպական երկրների ֆինանսական և կարգավորիչ կառույցներն արդեն չեն հավաստիացնում իրենց քաղաքացիներին, որ բարձր գնաճը կարճաժամկետ բնույթ է կրում և շուտով ամեն ինչ իր տեղը կընկնի: Կտրվում են արտադրական-լոգիստիկ շղթաները, ապրանքի դեֆիցիտտը դառնում է կյանքի սովորական մաս։
Էներգետիկան ճգնաժամի մեջ է, իսկ էներգակիրների գները ռեկորդներ են սահմանում, ինչը շատ զգայուն է ազդում քաղաքացիների դրամապանակների վրա։ Գյուղատնտեսության մասնագետները սարսափով համաշխարհային պարենային ճգնաժամ են կանխատեսում՝ պարարտանյութերի սուր պակասի պատճառով: Խնդիրների ցանկը կարելի է երկար շարունակել։
Երբեմն կարծիքներ են հնչում, որ տեղի ունեցածի մեջ ոչ մի արտառոց բան չկա, չէ՞ որ ցիկլային ռեցեսիաները տնտեսական կյանքի անբաժանելի մասն են կազմում։ Օրինակ՝ 1970-ականները տնտեսապես շատ բարդ էին Արևմուտքի համար, որն այն ժամանակ տարիներով ապրում էր բարձր գնաճի պայմաններում։ Իսկ 2008-2009 թվականների ճգնաժամի ժամանակ ընդհանրապես բոլորը դոլարի անխուսափելի անկում էին կանխատեսում, սակայն ամեն ինչ քիչ թե շատ բարեհաջող հանգուցալուծվեց։
Ստանդարտ իրավիճակում այդ փաստարկներն իսկապես համոզիչ կլինեին։ Բայց խնդիրն այն է, որ մենք ապրում ենք միանգամայն ոչ ստանդարտ իրավիճակում. գլոբալ տնտեսական համակարգը լիովին սպառել է նորմալ ձևաչափով զարգացման ներուժը։ Այժմ ամեն տարի, ամեն ամիս և նույնիսկ ամեն օր ստատուս քվոն պահպանելու համար Արևմուտքը պետք է արտակարգ միջոցների դիմի։ Դրանցից գլխավորը քանակական մեղմացման քաղաքականությունն է, որը գործարկվել է հենց 2008-2009 թվականների ճգնաժամը հաղթահարելու համար և հետաձգել է արևմտակենտրոն համակարգի փլուզումը:
Ըստ էության, բարձր գնաճը և վերը նշված մյուս խնդիրները հենց նշանն են այն բանի, որ համաշխարհային տնտեսության մեջ լցվող և ոչնչով չապահովված հսկայական դրամական զանգվածը դուրս է գալիս Եվրոպայի և ԱՄՆ-ի կարգավորող մարմինների վերահսկողությունից։ Իրավիճակն այժմ զարգանում է արդեն սեփական տրամաբանությամբ, որն ուղղակի անտեսում է պատասխանատու կառույցների վարչական միջոցները։
Իսկ եթե այդպես է, ապա Ռուսաստանի (ինչպես նաև Չինաստանի և համաշխարհային համակարգի տրանսֆորմացիայի վրա աշխատող այլ տերությունների) համար երկակի խնդիր է առաջանում։
Մի կողմից, նրանց առջև բացվում է հնարավորությունների պատուհան՝ ԱՄՆ-ի վրա ճնշումն ուժեղացնելու միջոցով գլոբալ գահից ԱՄՆ-ի անկումն արագացնելու համար։ Քանի որ թեև Արևմուտքի թուլացումն արդեն բավական վաղուց է ընթանում, դրսևորած ճգնաժամային երևույթները վկայում են, որ գործընթացը որակապես նոր մակարդակի է հասել , ուրեմն հիմարություն կլինի չօգտվել հնարավորությունից։
Դա առավել ևս արդիական է, քանի որ Ռուսաստանի կողմից փաստացի ավարտվել է սեփական ռազմավարական մեխանիզմների և ընթացակարգերի ստեղծման գործընթացը, որոնք անհրաժեշտ են ազգային տնտեսության և այլ երկրների հետ հարաբերությունների անխափան գործունեության համար։ Լինի դա ապրանքների արտադրություն, միջոցների շարժ, դրամական հաշվարկներ, տեղեկատվության տարածում, շահերի համաձայնեցում և շատ այլ բաներ։
Մյուս կողմից՝ ներկայիս իրավիճակը կտրուկ բարձրացնում է ռիսկերը, այդ թվում՝ ռազմական, քանի որ, ինչպես հայտնի է, անկյունում հայտնված գազանը հատկապես վտանգավոր է դառնում։ Իսկ հաշվի առնելով արևմտյան վերնախավերի դեգրադացիան, որոնց մեծ մասը երբեք անձամբ չի բախվել ծանր մարտահրավերների և բացի հարթ գրասենյակային կարիերայից ոչինչ չգիտի, չի կարելի բացառել նրանց կողմից բացահայտ ոչ ադեկվատ լուծումներն ու քայլերը։
Եթե դիտարկենք Մոսկվայի նախաձեռնություններն այս տեսանկյունից, ակնհայտ է դառնում, որ ԱՄՆ-ի ու ՆԱՏՕ-ի հետ պայմանագրերի հրապարակված նախագծերը, ինչպես նաև ռուս պաշտոնատար հայտարարությունները միտված են միանգամից երկու խնդիրների լուծմանը։
Նախ և՛ էությամբ, և՛ ձևով դրանք ոչ թե քննարկման առաջարկներ են, այլ իրոք վերջնագիր՝ անվերապահ կապիտուլյացիայի պահանջ։ Դրանք Արևմուտքին ոչ մի ելք չեն թողնում, ու դատելով այն բանից, թե ինչ իրարանցում է սկսվել այն կողմում, այնտեղ դա լիովին գիտակցում են։
Երկրորդը՝ ռազմական խնդրի առավելագույն շեշտադրումն ու Մոսկվայի աննախադեպ կոշտ պաշտոնական հռետորաբանությունն ընդգծում է, որ Ռուսաստանը պատրաստ է և՛ բարոյապես, և՛ տեխնիկապես, և՛ մնացած բոլոր առումներով իրադարձությունների ցանկացած զարգացման։ Իսկ նախորդ տարիներին վաստակած հեղինակությունը հաստատում է, որ ռուսները զենք կկիրառեն, եթե դա անհրաժեշտ համարեն։
Այստեղ հարկ է հիշեցնել Վլադիմիր Պուտինի խոսքերը. նա ամռանը ուղիղ հայտարարել էր, որ եթե Ռուսաստանը խորտակեր բրիտանական Էսկադրային ականակիրը, որը սադրանք էր կազմակերպել Ղրիմի ափերի մոտ, դա ոչ մի ծավալուն հետևանքներ չէր առաջացնի. համաշխարհային մամուլի ճիչերը հաշիվ չեն: Անկասկած, արևմտյան գլխավոր շտաբներում այս պահին լարված ստուգում են ՆԱՏՕ-ի ռազմական օբյեկտները և ՌԴ սահմանների մոտ գործողությունների պլանները՝ գիտակցելով, որ եթե Մոսկվայում դրանցից որևէ բան հակառուսական սադրանք համարեն ու «միջոցներ ձեռնարկեն», ապա դա casus belli (պատերազմ հայտարարելու առիթ) չի դառնա, փոխարենը դաշինքին կստիպեն այնտեղից փախուստի դիմել:
Ընդհանուր առմամբ, Ռուսաստանի կոշտ ճնշումը հենց ռազմական ուղղությամբ նպատակ ունի սառեցնել Արևմուտքում ամենաթեժ գլուխները, որոնց մտքով, հավանաբար, անցնում է, որ Ռուսաստանի դեմ ռազմական միջոցների կիրառումը կարող է համաշխարհային ճգնաժամի հաղթահարման հիանալի միջոց դառնալ՝ Ռուսաստանի հաշվին։ Ինչպես դա եղավ անցյալ դարի Առաջին և Երկրորդ համաշխարհային պատերազմների արդյունքում:
Բայց ոչ, այս անգամ Արևմուտքն ինքն է վճարելու։