ԵՐԵՎԱՆ, 17 դեկտեմբերի - Sputnik. ՀՀ ԳԱԱ Հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտի հնագետների խումբը ուսումնասիրել է Շիրակի մարզի Ջրափի գյուղի գերեզմանոցը, որը թվագրվում է ուշ բրոնզի և վաղ երկաթի դարաշրջաններով։ Գիտնականները մոտ 4,5 մետր ընդհանուր երկարությամբ բազալտե չորս սալերից բաղկացած ծածկույթի տակ տուֆապատ պատերով դամբարան են հայտնաբերել։ Տեղեկությունը հայտնում է International Journal of Osteoarchaeology-ն։
Դամբարանում եղել են 45-50 տարեկան կնոջ և 16-20 տարեկան աղջկա կմախքներ, վեց կավե անոթներ, ուլունքներ, դաշույններ և բրոնզե նետերի չորս ծայրեր:
Կմախքների վրա վնասվածքների հետքեր են եղել, որոնք ապացուցում են, որ կանայք մարտերի են մասնակցել։ Մեկը գագաթային ոսկրի վնասվածք է ունեցել, որը կյանքի օրոք բուժվել է։ Կողոսկրերի մոտ նետ է եղել, հավանաբար հենց դրանով են սպանել նրան։ Երկրորդ կինը նույնպես գանգի կոտրվածք է ունեցել ու կյանքի ընթացքում ստորին ծնոտի վնասվածք է ստացել։ Նրա սրունքի ոսկրի վրա հայտնաբերվել են նետի հետքեր, ընդ որում՝ ծայրը, ամենայն հավանականությամբ, մտել է ոտքը, երբ կինը ձիու վրա է եղել։
Վնասվածքների տեսակն ու դրանց տեղայնացումը վկայում են, որ կանայք կռվել են զինված թշնամիների դեմ։ Երկուսին էլ թաղել են իրենց անձնական զենքով՝ նետերով ու դաշույնով։
Հայաստանում կին զինվորների շիրիմներ շատ հազվադեպ են հանդիպում։ Հնագետները կարծում են, որ նրանց կարելի է պրոֆեսիոնալ մարտիկների առանձին խմբի դասել` հեծյալ նետաձիգներ։
Կին մարտիկների մասին առաջին հիշատակումները թվագրվում են մ.թ. ա. V դարով ու կապված են պատմաբան Հերոդոտոսի անվան հետ: Նա գրել է ամազոնուհիների մասին, որոնք գերազանց հեծյալներ են եղել` զինված նետով ու նիզակներով: Կանայք հարձակումներ են գործել հարևան ցեղերի վրա, գերեվարել տղամարդկանց և ստիպել, որ զբաղվեն կենցաղային գործերով: Հույն պատմիչ և աշխարհագրագետ Ստրաբոնն էլ գրել է, որ նրանք ապրել են այդ դարաշրջանի քաղաքակիրթ աշխարհի ծայրամասերում՝ Կովկասի նախալեռներում, Ազովի ծովի շրջանում, Սև ծովի արևելյան ափին և Փոքր Ասիայի հյուսիս-արևելքում։
Ավելի վաղ հայտնել էինք, որ հնագետները ուրարտական դարաշրջանի կին ռազմիկի կմախք են հայտնաբերել Լոռու մարզում։