Դանարա Կուրմանովա
«Ռուսը» բազմազգ հասկացություն է
Որևէ մեկի համար գաղտնիք չէ, որ «Ռուսական աշխարհ» տերմինը Ռուսաստանի սահմաններից դուրս ոչ միանշանակ արձագանքի է արժանանում։ Ոմանք ողջունում են «Ռուսական աշխարհ» հայեցակարգը` համարելով, որ Ռուսաստանը, ինչպես և ցանկացած այլ պետություն, պետք է սատարի արտերկրում բնակվող սփյուռքի ներկայացուցիչներին։ Ոմանք էլ բացահայտ քննադատում են այն` անվանելով էքսպանսիայի փորձ։
Սակայն Ռուսաստանի համար արտաքին քաղաքական դոկտրինների մշակման հարցում ավելի դժվար է, քան մյուս երկրների. չէ՞ որ ԽՍՀՄ կազմում 15 հանրապետություն էին, և դրանցից յուրաքանչյուրում մինչ օրս ռուսերեն են խոսում։ Ընդ որում, կարևոր է, որ նախկին խորհրդային երկրների ոչ բոլոր ռուսախոս քաղաքացիներն են էթնիկ ռուսներ։
Հավանաբար հենց այդ է պատճառը, որ Ռուսաստանը սփյուռք (ազգային կամ կրոնական միավորումներ) տերմինի փոխարեն կիրառում է «հայրենակիցներ» տերմինը։
Հայրենակիցների կատեգորիային են դասվում մարդկանց միանգամից մի քանի խմբեր` Ռուսաստանի քաղաքացիներ, որոնք մշտական բնակություն են հաստատել նրա սահմաններից դուրս, ՌԴ տարածքում բնակվող անձանց ժառանգներ, ինչպես նաև ՌԴ տարածքում պատմականորեն բնակվող ժողովուրդների ժառանգներ։
«Ռուսաստանը բազմազգ և բազմակրոն երկիր է, – հայտարարեց ՌԴ ԱԳ նախարար Սերգեյ Լավրովը` բացելով Հայրենակիցների կոնգրեսը,– ժողովուրդների, մշակույթների և կրոնների համագոյակցության մեր փորձը բացառիկ է»։
Լավրովի համոզմամբ` բոլոր այս կրոնների և մշակույթների ներկայացուցիչների համար միավորող սկիզբ է հանդիսանում ռուսաց լեզուն։ ՌԴ Դաշնային խորհրդի խոսնակ Վալենտինա Մատվիենկոն ևս իր ելույթի ընթացքում շեշտը դրեց լեզվի վրա, այլ ոչ թե մասնակիցների ազգային պատկանելության։
«Համավարակի ամենաբարդ ամիսներին դուք օգնություն էիք ցուցաբերում դժվար վիճակում հայտնված մեր քաղաքացիներին։ Ձեզ վրա կարելի է հույս դնել», – մերձավոր արտասահմանի երկրների բնակիչներին դիմելով` ասաց Մատվիենկոն և հավելեց, որ միասին իրենք «բազմազգ աշխարհ են» կազմում։
«Ազգությունից անկախ` մեր ռուսները անհավանական իրավիճակներում են հայտնվում, – հայտարարեց ՌԴ մարդու իրավունքների հանձնակատար Տատյանա Մոսկալկովան, – ռուս գերմանացիները, ռուս հրեաները, ռուս ուզբեկները։ Անօրինական քրեական հետապնդում, սեփական երեխաների հետ շփվելու արգելք օտարերկրացիների հետ ամուսնացած կանանց համար»։
Կրճատելով խոչընդոտները
Ինչպես նշեց Սերգեյ Լավրովը` վերջին 20 տարվա ընթացքում Ռուսաստանը հայրենակիցների հետ միասին կարողացավ «կարևոր խնդիր լուծել` բազմազգ ռուսական աշխարհն իրականություն դարձնել»։
Ըստ նրա` մեծամասամբ դրան նպաստեց ռուսական սահմանադրության մեջ հայրենակիցների իրավունքների և շահերի պաշտպանության մասին դրույթի ավելացումը։
«Իրավական այս նորմերը թույլ են տալիս կատարելագործել պետական քաղաքականությունը նրանց նկատմամբ, ովքեր ճակատագրի բերումով հայրենիքից դուրս են հայտնվել», – ընդգծեց Լավրովը։
ՌԴ ՆԳՆ միգրացիայի հարցերով գլխավոր վարչության պետ Վալենտինա Կազակովան նշեց, որ հայրենակիցների հետ կանոնավոր հանդիպումներն օգնեցին ՌԴ իշխանություններին պարզեցնել ՌԴ քաղաքացիություն ստանալու ընթացակարգը։
«Երեք տարվա ընթացքում շատ բան է արվել, – ասաց Կազակովան, – ընթացիկ քաղաքացիությունից դուրս գալու փաստաթուղթ ներկայացնելու կարիք չկա։ Ղազախստանի, Մոլդովայի, Բելառուսի և Ուկրաինայի քաղաքացիներն այժմ կարող են պարզեցված կարգով քաղաքացիություն ստանալ»։
Ի դեպ, Վալենտինա Կազակովան հայտնեց, որ արտերկրից հայրենակիցների վերաբնակեցման` Ռուսաստանի պետական ծրագրի միլիոներորդ մասնակիցն այս տարվա մայիսին դարձել է Ղազախստանի բնակիչ։
«Հիանալի երիտասարդ է։ Նա բուժաշխատող է, համավարակի առաջին իսկ օրերից կարմիր գոտում էր և օգնում էր մեր քաղաքացիներին պայքարել հիվանդության դեմ, – պատմեց Կազակովան, –այսօրվա դրությամբ Ռուսաստանի տարածքում շուրջ 7 մլն օտարերկրացի է գտնվում և նրանցից շատերը մեր հայրենակիցներն են։ ՆԳՆ–ն իր խնդիրն է համարում վարչարարական այն խոչընդոտների նվազեցումը, որոնք խանգարում են նրանց ՌԴ քաղաքացիություն ստանալ»։
Մերձավոր արտասահմանի համար քվոտաները կավելանան
Հայրենակիցների առաջին ալիքը մարդիկ են, որոնք վերապրել են Խորհրդային Միության փլուզումը։ Սակայն Ռուսաստանն այսօր ավելի մեծ ուշադրություն պետք է դարձնի երիտասարդ սերնդին, կարծում է ՌԴ Պետդումայի Միջազգային գործերով կոմիտեի նախագահ Լեոնիդ Սլուցկին։
«1989-90 թվականներին աշխարհում ռուսաց լեզվին տիրապետում էր 350 մլն մարդ, իսկ այսօր` 270, – ասաց նա։ – 30 տարին պատմական մասշտաբով աննշան ժամանակահատված է, և 80 մլն մարդ պակաս։ Վերջերս Բիշքեկում Չեխովի անվան դպրոց բացեցինք, բայց քանի հարյուրներ են փակվել տարբեր երկրներում։ Այդ իսկ պատճառով կրթությունը մեզ համար կարևորագույն խնդիրներից է»։
ՌԴ կրթության նախարարության փոխնախարար Անդրեյ Կորնեևը նշեց, որ Ռուսաստանը հաջորդ տարի մտադիր է շահագործման հանձնել 5 դպրոց, որոնցից յուրաքանչյուրը կկարողանա մինչև 1200 աշակերտ ընդունել։
Նրա խոսքով` Ռուսաստանը նոր ձևաչափի դպրոցներ է ստեղծում։ Դրանցում սովորում են ռուսական ստանդարտներով, բայց ինտեգրված ազգային բաղադրիչով (ազգային լեզվի և պատմության ուսուցմամբ)։ Նման դպրոց արդեն իսկ գործում է Թուրքմենստանում։ Եվս 9-ը նախատեսվում է բացել Ղրղզստանում։
ՌԴ գիտության և բարձրագույն կրթության փոխնախարար Դմիտրի Աֆանասևը հավելեց, որ Ռուսաստանն ավելացնում է ոչ միայն դպրոցների քանակը, այլև պետպատվերով ստացվող տեղերն իր բուհերում անվճար կրթություն ստանալու համար։
Հաջորդ ուսումնական տարում պետպատվերով տեղերի քանակը կկազմի 23 հազար տեղ, իսկ 2023 թվականին` 30 հազար։
«Բացի այդ, արտերկրում` 17 երկրներում, բարձրագույն կրթության ռուսաստանյան հաստատությունների 40 մասնաճյուղ է գործում։ Դրանցում 17 հազար ուսանող է սովորում»,– ասաց Աֆանասևը։
Նշենք, որ Հայաստանում, Տաջիկստանում, Ղրղզստանում և Բելառուսում երկու երկրների ենթակայության տակ գտնվող ուսումնական հաստատություններ են գործում (սլավոնական համալսարաններ), որոնք գտնվում են և՛ Ռուսաստանի, և՛ գտնվելու երկրի վերահսկողության տակ: