Օգոստոսի 3-ին Ամերիկայի Միացյալ Նահանգները սկսել է վերջին 40 տարում ամենախոշոր Large Scale Exercise 2021 ՌԾՈւ զորավարժությունները, որոնք ընդգրկում են հինգ ռազմածովային միավորում (օպերատիվ նավատորմ), ԱՄՆ-ի ծովային կորպուսի երեք միավորում և 17 ժամային գոտի։ Ներգրավված է 25 հազար զինծառայող։ Զորավարժությունները կտևեն մինչև օգոստոսի 16-ը։
Stars and Stripes պարբերականի տեղեկություններով՝ Large Scale Exercise 2021 (LSE) միջոցառումները ամերիկյան նավատորմի առաջին նավային և դեսանտային զորավարժություններն են 21-րդ դարում, մասշտաբով համեմատելի են ՆԱՏՕ-ի ՌԾՈւ-ի 1981թ․-ի Ocean Venture զորավարժություններին։ Ծրագրում են մեծ տարածության վրա ծովային մարտերի մշակել, օվկիանոսում «հակառակորդ» որոնել, հայտնաբերել ու ոչնչացնել միջուկային զենքի պայմանական կիրառմամբ:
Սա վերադարձ է սառը պատերազմի չափանիշներին, «վճռականության և նոր հնարավորությունների» ցուցադրում, ազդանշան Ռուսաստանին և Չինաստանին այն մասին, որ Ամերիկան կարող է միաժամանակ պատերազմել մի քանի ճակատներով: Ավելի ճիշտ՝ «խնդիրներ լուծել Սև ծովում, Միջերկրական ծովի արևելյան մասում, Հարավչինական ծովում և Արևելաչինական ծովում՝ չեզոքացնելով ամերիկյան զինված ուժերի թուլացմանն ուղղված ջանքերը»:
LSE 2021-ի ընթացքում ԱՄՆ-ի ռազմածովային ուժերը պետք է ցուցադրեն բազմազան ծովային (DMO), արշավային (EABO) և ափամերձ գործողությունների ճկունությունը վիճարկվող միջավայրում (LOCE), ինչպես նաև բարձր մակարդակի մարտական գործողություններ վարելու պատրաստությունը: Ենթադրվում է, որ ամերիկացի նավաստիները (և ծովային հետևակայինները, որոնք նախկինում աքացի էին ստացել Աֆղանստանում), պատրաստ են պայքարել բարձր տեխնոլոգիական հակառակորդի դեմ, դիմակայել բարձր ճշգրտության զենքի հարվածներին:
Ամերիկացի ստրատեգները կարծում են, որ «հնարամիտ հակառակորդին կարելի է ոչնչացնել»` միացյալ հրամանատարության ներքո միաժամանակյա գերճշգրիտ հարվածներ հասցնելով «բոլոր կողմերից` ներառյալ օդը, ցամաքը, ծովը, տիեզերքն ու կիբեռնետիկան»։ Ռազմածովային ուժերի համատեղ մարտական գործողությունների նորացված հայեցակարգը կարծես հաշվի է առնում նաև «վիճելի լոգիստիկան» (տրանսպորտային հաղորդակցությունների խոցելիությունը), որին ԱՄՆ-ն չի բախվել Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից ի վեր: Հետաքրքրությամբ հետևում ենք մտահղացումների ու ծրագրերի իրականացմանը:
Լեգենդներ և իրականություն
ԱՄՆ 6-րդ նավատորմի հրամանատար, փոխծովակալ Ջին Բլեքը ավելի վաղ հայտարարել էր. «LSE-ն մեր հրամանատարներին կստուգի ռազմածովային գործողությունների ամբողջ բազմազանության մեջ՝ մարտավարականից մինչև ռազմավարական, ինտեգրելով ծովային հետևակի կորպուսը, բաց օվկիանոսից մինչև ափ համակարգված գործողություններ իրականացնելու նավատորմի կարողությունը ցույց տալու համար»:
Եվ այդուհանդերձ մասնագետների շրջանում մեծ կասկածներ է առաջացնում ամերիկյան նավատորմի 36 նավի և ծովային հետևակի երեք միավորման ուժերով միաժամանակ Սև, Միջերկրական, Հարավչինական և Արևելաչինական ծովերում գերիշխելու հնարավորությունը, էլ չենք խոսում ընդհանուր Համաշխարհային օվկիանոսի մասին: ԱՄՆ–ն ռազմածովային ուժերի տեմպով, զարգացման ցուցանիշներով ու որակով հետ է մնում պոտենցիալ հակառակորդներից։
Ամերիկյան ավիակիր հարվածային խմբերի «հոլիվուդյան» հնարավորությունները չեզոքացվում են ավիացիայի, սուզանավերի, հականավային առափնյա հրթիռային համալիրների և ՀՕՊ-ՀՀՊ-ի նույնքան արդյունավետ միջոցների հակազդեցությամբ:
Արևմտյան վերլուծաբանների տվյալներով՝ Չինաստանի ու Ռուսաստանի ռազմական նավատորմերը բացարձակ քանակական գերազանցություն ունեն ծովում՝ 1380 նավ ամերիկյան 490 նավի դեմ: Ամերիկյան ռազմածովային ուժերը նավերի աշխարհում քանակով ընդամենը չորրորդ տեղն են զբաղեցնում(490 միավոր)՝ ՉԺՀ-ի (777 միավոր), ՌԴ-ի (603 միավոր) և ԿԺԴՀ-ի (492 միավոր) ռազմական նավատորմերից հետո:
Պենտագոնի տվյալներով՝ ՌԾՈւ-ի կազմում կա 297 ռազմանավ, իսկ Չինաստանը 335 վերջրյա նավ ունի։ Տարբերությունն ամեն դեպքում զգալի է։ Եթե դիտարկենք ԱՄՆ ՌԾՈւ-ի գումարային տոննաժը, ամեն ինչ այնքան էլ վատ չէ, բայց հաշվի առնելով գերճշգրիտ գերձայնային հրթիռային զենքը, հզոր տորպեդները, Ռուսաստանի և Չինաստանի ՀՕՊ-ՀՀՊ հեռահար համակարգերը՝ ամերիկյան ավիակիրներն ու հրթիռային ականակիրները երաշխավորված խոցման լավ թիրախ են դառնում։ Հիշեցնեմ, որ Պենտագոնը գերձայնային հրթիռներ չունի։
LSE 2021 զորավարժություններն ընդգրկում են միայն ԱՄՆ-ի ռազմածովային ուժերը, սակայն դաշնակիցներն ու գործընկերները կարող են ընդգրկվել ապագա տարբերակում: Ամերիկյան զորավարժությունների փակ լինելը հավանաբար բացատրվում է նրանով, որ աշխատում են 2020 թ․-ի հոկտեմբերին Պենտագոնի կողմից գաղտնի ռազմավարական խաղի (մոդելավորման) ժամանակ թույլ տված սխալների ուղղությամբ։
Շտաբների պետերի միացյալ կոմիտեի փոխնախագահ գեներալ Ջոն Հայթենի կարծիքով՝ աշնանային զորախաղը «դղրդոցով տապալվեց», երբ պայմանական հակառակորդը նախաձեռնությունն իր ձեռքը վերցրեց տեղեկատվական դաշտում, «անջատեց ամպը»: Պենտագոնը պատրաստ չէր ապակենտրոնացված միջավայրում գործելու։ Իսկ ապագայի բարձր տեխնոլոգիական զինված հակամարտությունները հարմար միջավայր չեն խոստանում։
Ապագա տանող ճանապարհ
ԱՄՆ ռազմածովային ուժերի ռազմածովային գործողությունների վարչության պետ, ծովակալ Մայքլ Գիլդեյը հայտարարեց, որ Large Scale Exercise 2021 զորավարժությունները թույլ կտան փորձարկել մարտական գործողությունների վարման հայեցակարգերը, դասեր քաղել երկար տարիների համար: Ապագա մարտերին նախապատրաստվելու ալգորիթմը հետաքրքիր է․ «Պատերազմ վարելու հայեցակարգը կդառնա այն ամենի հիմքը, ինչը մենք ձեռք ենք բերում, ինչում ներդրումներ ենք անում, և այն կտեղեկացնի, թե ինչպես պետք է կռվենք»։
ԱՄՆ ռազմածովային ուժերի Խաղաղօվկիանոսյան նավատորմի հրամանատար ծովակալ Քրիստոֆեր Գրեյդին մտադիր է LSE 2021 զորավարժությունների ընթացքում «զարգացնել ռազմածովային պատերազմի արվեստն ու գիտությունը», գնահատել փորձարարական տեխնոլոգիաները, մի քանի ռազմածովային միավորումների հզորության՝ տվյալների, զենքի և պլատֆորմների համատեղ մարտական օգտագործումը վիճելի միջավայրերում ամբողջ աշխարհում:
Շտաբների պետերի միացյալ կոմիտեի նախագահ, գեներալ Մարկ Միլին օգոստոսի 2-ին հայտարարել է, որ պատերազմին նախապատրաստվելու համար (որն անխուսափելի է` հաշվի առնելով պատմական շրջապտույտը) Միացյալ Նահանգները պետք է առաջիկա 10 տարում յուրացնի 50 նոր տեխնոլոգիաներ, այդ թվում՝ արհեստական ինտելեկտով անօդաչու թռչող սարքերը:
Իմ կարծիքով՝ ամերիկյան ստրատեգների բառերի և պաթոսի քանակը շեղում է գլոբալ հակամարտության իրականությունից։ Փորձարկումներն ու հայեցակարգերն ակնհայտորեն ավելի շատ են, քան «ավիաթևի և սուզանավերի, վերջրյա նավերի և կիբեռստորաբաժանումների» մարտական վարժանքների արդյունավետությունը:
Ռազմավարական և միջազգային հետազոտությունների ամերիկյան կենտրոնը (CSIS) ավելի վաղ հստակեցրել էր Աֆղանստանում պարտվելու գլխավոր պատճառները. «Պակասում են ռազմական պատմության գիտելիքները, ռազմավարական մտածողության հետ կապված լուրջ խնդիրներ կան»։
Հիշատակվում է նաև «առաջադրված նպատակները պահանջվող ջանքերի հետ կապելու» անկարողությունը, «Ռուսաստանի, Չինաստանի և Իրանի դեմ պլացդարմ ստեղծելու ձգտումը», «ռազմական գերազանցություն ունեցող գերտերության կարգավիճակով պայմանավորված հպարտությունը»։ Եզրակացություն․ ԱՄՆ-ի զորահրամանատարներն ու քաղաքացիական պաշտոնյաները «ողբերգական մոլորության մեջ էին»:
Ինձ թվում է՝ այս պատմությունը կրկնվում է Համաշխարհային օվկիանոսում։ ԱՄՆ-ի ռազմածովային ուժերի Large Scale Exercise 2021 գլոբալ զորավարժությունների պլանները հաշվի չեն առնում հավանական հակառակորդի ճկուն հակազդման իրականությունը՝ բարձր ճշգրտության հրթիռային զենքով (ջերմամիջուկային զենքի մասին չենք էլ խոսում):
Ինչ-որ մեկին թվում է, թե հորիզոնում ամերիկյան ավիակիր հարվածային խումբ տեսնելուն պես ռուս կամ չինացի «ջոնկայով աբորիգենները» պետք է վախից քարանան և անմիջապես հանձնվեն այդ հսկայական հայեցակարգերին ու ներդրումներին։
Սակայն հունիսին ռուսական սահմանը խախտած բրիտանական էսկադրային ականակրի ուղղությամբ ռմբակոծությունը Ղրիմի մոտակայքում ցույց տվեց, թե ինչ տեղի կունենա ԱՄՆ ՌԾՈւ-ի «գերակայության» և «ուժի պրոյեկցիայի» հետ «վիճելի միջավայրում»՝ Սև ծովում «կարմիր գիծը» հատելու դեպքում։
Պենտագոնի համարձակ փորձարարներին նույն կերպ կարող են դիմավորել Հարավչինական ծովում և Արևելաչինական ծովերում․ Չինաստանի Ազգային-ազատագրական բանակի ռազմածովային ուժերը հայտարարել են մի շարք վարժանքների անցկացման մասին, այդ թվում՝ իրենց ավիակիր խմբերի հետ: