Ավարտվեց Թուրքիայի և Պակիստանի խորհրդարանների ղեկավարների առաջին համատեղ այցն Ադրբեջան: Օրենսդիրների գործընկերությունը կոչված է նոր մակարդակի հասցնել Բաքվի, Անկարայի և Իսլամաբադի միջև համագործակցության եռակողմ ձևաչափը:
Ի տարբերություն Բաքուն Անկարայի հետ կապող բնական շահերի, Անկարան էլ՝ Իսլամաբադի, Բաքվին և Իսլամաբադին իրապես կապող քիչ բան կա։ Բավական է հիշել, որ այդ երկու երկրների միջև ապրանքաշրջանառությունը կազմում է ընդամենը 30 մլն դոլար։ Պակիստանին իրականում այնքան էլ հետաքրքիր չէ Ադրբեջանը, որը նրանից երկու հազար կիլոմետր հեռու է, բնակեցված է էթնիկ և կրոնական իմաստով օտար ազգաբնակչությամբ:
Բաքվի հետ դաշնակցելու Իսլամաբադի պատրաստակամությունը պայմանավորված է նախևառաջ Անկարայի աջակցությունը ստանալու ձգտումով։ Հենց այդ պատճառով էլ Պակիստանը նախընտրում է Ադրբեջանի հետ համագործակցել ոչ թե ուղիղ, այլ եռակողմ ձևաչափով։
Այս եռակողմ դաշինքն ամրապնդում է հենց Թուրքիան, որի հետ գործընկերությունը հավասարապես գնահատում են թե՛ Պակիստանում, թե՛ Ադրբեջանում։ Եռակողմ համագործակցությունը հաջողությամբ զարգանում է դեռևս միայն ռազմաքաղաքական և ռազմատեխնիկական ոլորտներում։ Միության ամրապնդման նոր խթան հանդիսացավ Արցախյան երկրորդ պատերազմը։
Հենց պատերազմից հետո Ադրբեջանի, Թուրքիայի և Պակիստանի դիվանագետները հիշեցին, որ դեռևս տասը տարի առաջ իրենք եռյակ միություն ձևավորելու հիմք են դրել։ Ժամանակին որոշվել էր, որ երեք երկրների արտգործնախարարներն ամեն տարի հանդիպելու են։
Բայց 2017-ից հետո, երբ Բաքվում կայացավ նախարարների առաջին գագաթնաժողովը, ո՛չ Անկարայում, ո՛չ Իսլամաբադում նոր հանդիպումներ կազմակերպելու իմաստ չէին տեսնում։ Զրույցի թեմաները շատ քիչ էին։ Արցախյան պատերազմը կրկին մերձեցրեց Հայաստանին բացահայտ թշնամանքով վերաբերվող երեք մահմեդական երկրներին։ Բաքվում անցկացված «հաղթանակի շքերթից» հետո, որի ընթացքում նույն բարձրության վրա ծածանվում էին Ադրբեջանի և Թուրքիայի դրոշները, դաշինքը կրկին արդիական դարձավ:
«Բայրաքթարների» գլխին ամպեր են կուտակվել. ԱՄՆ-ն հարված կհասցնի՞ Թուրքիային
Հունվարի վերջին Իսլամաբադում վերջապես կայացավ արտաքին քաղաքական գերատեսչությունների ղեկավարների երկրորդ գագաթնաժողովը։ Տեղեկություններ կան Ռեջեփ Էրդողանի, Իլհամ Ալիևի և Իմրան Խանի հանդիպման նախապատրաստման մասին։ Վերականգնվել են շփումները երեք երկրների զինված ուժերի գլխավոր շտաբների մակարդակով։
Համատեղ զորավարժությունների անցկացման պայմանավորվածություն է ձեռք բերվել, որոնք տեղի կունենան սեպտեմբերին Ադրբեջանում: Հավելենք, որ Բաքվի քաղաքապետարանը որոշել է մայրաքաղաքում ադրբեջանա-թուրքա-պակիստանյան բարեկամության այգի բացել, իսկ Իսլամաբադում հայտնի կոմպոզիտոր և երաժիշտ Ասադ Կուրեյշին երգ է գրել երեք երկրների ժողովուրդների եղբայրության մասին, որի տեսահոլովակն արդեն միլիոնավոր դիտումներ է հավաքել youtube-ում:
Հաջորդ քայլը խորհրդարանների միջև շփումների հաստատումն էր։ Դրա համար կազմակերպվեց Թուրքիայի և Պակիստանի օրենսդիր մարմինների ղեկավարների այցն Ադրբեջանի մայրաքաղաք։ Սահիբա Գաֆարովայի, Մուսթաֆա Շենթոպի և Ասադ Քայսերի միջև բանակցությունների արդյունքում ընդունվեց այսպես կոչված Բաքվի հռչակագիրը, որը ծայրից ծայր լցված է հակահայկական ձևակերպումներով:
Այնուհետև խորհրդարանների խոսնակները շփումը շարունակեցին Գյանջայում (Գանձակ), որտեղ խորհրդաժողով էր անցկացվում, և Ֆիզուլիում (Վարանդա), որտեղ հյուրերին ծանոթացրին ենթակառուցվածքային նոր օբյեկտների շինարարությանը՝ ակնարկելով, որ դրանք Թուրքիայի և Պակիստանի ներդրումների կարիքն ունեն: Միանգամայն սպասելի էր նաև այն, որ Շենթոպին և Քայսերին տարան Շուշի։
Այցելությունը պատերազմի արդյունքում Բաքվի վերահսկողության տակ անցած Շուշի այսուհետ ավանդական կլինի բոլոր այն բարձրաստիճան հյուրերի համար, ովքեր պատրաստ են մեկ օրից ավելի անցկացնել Ադրբեջանում: Վերջնականապես ընկերացած Սահիբա Գաֆարովան, Մուսթաֆա Շենթոպը և Ասադ Քայսերը հայտարարեցին, որ հաջորդ անգամ կհանդիպեն մեկ տարի անց՝ Իսլամաբադում:
Եռակողմ համագործակցության երկրներից յուրաքանչյուրը սեփական նպատակներն ունի, որոնց իրականացման համար նրանք ցանկանում են օգտագործել դաշնակիցներին։ Ադրբեջանի հետ ամեն ինչ պարզ։ Քառորդ միլիարդ բնակիչ և 120 ատոմային ռումբ ունեցող Պակիստանի հետ բարեկամությունն Ալիևին անհրաժեշտ է նախևառաջ հայերին վախեցնելու համար:
Անկարային Իսլամաբադի հետ միությունը պետք է միջուկային տեխնոլոգիաների հասանելիություն ստանալու համար։ Բացի այդ, Էրդողանը հույս ունի Իմրան Խանին դրդել ճանաչել Հյուսիսային Կիպրոսը և օգտագործել նրան Ադրբեջանի սողացող սուննիացման իր քաղաքականության իրականացման մեջ։ Իսկ Իսլամաբադը Բաքվից և Անկարայից աջակցություն է ակնկալում հարևան Հնդկաստանի հյուսիսային նահանգների նկատմամբ իր տարածքային նկրտումների հարցում։
Հայաստանը կօգտվի՞ վետոյի իր իրավունքից, թե՞ Ադրբեջանը ՀԱՊԿ պաշտոնական գործընկեր կդառնա
Նյու Դելիում դա գիտակցում են և կարծես համապատասխան եզրակացություններ են անում։ Հնդկաստանի դիվանագետները տեսնում են, որ Ադրբեջանն ամեն տարի ավելի ու ավելի բացեիբաց է միջամտում նրանց ներքին գործերին՝ ոգեշնչելով մուսուլմաններով բնակեցված հնդկական Ջամու և Քաշմիր նահանգներում ջուր պղտորող անջատողականներին։
Լինելով Քաշմիրի հակամարտության գծով Իսլամական համագործակցության Կազմակերպության համակարգող խմբի անդամ՝ Ադրբեջանը հանդես է գալիս Պակիստանի դիրքերից և իրեն բացահայտ թշնամական գործողություններ է թույլ տալիս Հնդկաստանի նկատմամբ։ Արցախյան պատերազմի օրերին Հնդկաստանի ղեկավարությունը կարողացավ համոզվել, որ Պակիստանի, Թուրքիայի և Ադրբեջանի միությունը սպառնում է նաև իրենց շահերին։
Բաքվի մամուլը վերջերս մեջբերում էր հնդիկ ազդեցիկ քաղաքագետ Սմիրտի Չաուդհարիի հոդվածը, որը հրապարակվել է հեղինակավոր «Eurasian Times» պարբերականում: Հոդվածի վերնագիրը խոսուն է. «Արդյո՞ք Հնդկաստանը կօգնի դիմակայել Թուրքիա-Պակիստան-Ադրբեջան առանցքին, որը հարձակվել է Հայաստանի վրա»։
Նույն օրերին «New Delhi Times»-ի գլխավոր խմբագիր Անկիտ Շրիվաստարան իր հեղինակային սյունակում գրում էր. «Ադրբեջանն այսօր այն վայրն է, որտեղ Մերձավոր Արևելքի իսլամիստները թուրքական և պակիստանյան հատուկ ծառայությունների հետ ձեռք ձեռքի տված կռվում են քրիստոնյա Հայաստանի դեմ»: Դոկտոր Շրիվաստարան զգուշորեն հանգում է այն մտքին, որ այսօր այդ դաշինքը Հայաստանի դեմ է աշխատում, իսկ վաղը կսկսի Հնդկաստանի դեմ գործել։
«India Today» թերթն այդ միտքն առավել հստակ էր ներկայացնում։ Հրապարակման հեղինակը կոչ էր անում լուրջ վերաբերվել այն տեղեկություններին, որ Անկարան կարող է հայերի դեմ պատերազմող իսլամիստ գրոհայիններին Արցախից տեղափոխել Քաշմիր։
Թերթը, հղում անելով հույն լրագրող Անդրեաս Մաունտզուրալիասի աղբյուրներին, գրում էր, որ «Սուլեյման Շահ» թուրքամետ խմբավորման հրամանատար Աբու Համզան Ղարաբաղից Աֆրին վերադարձած իր մարտիկներին առաջարկել է նույն պայմաններով կռվել նաև հնդիկների դեմ։ «Նա իր ավազակային կազմավորումների անդամներին ասել է, որ Քաշմիրը նույնպիսի լեռնային տարածաշրջան է, ինչպիսին Ղարաբաղն է»,– գրում է «India Today»-ը:
Ծովից ծով. իրանական նախագիծը կօգնի՞ Հայաստանին դուրս գալ մեկուսացումից և պահպանել Սյունիքը
Նյու Դելիում ավելի ու ավելի հստակ են հասկանում, թե ով է իրենց հակառակորդը և ով՝ բնական դաշնակիցը։ Մայիսի վերջին Հնդկաստանի ԱԳՆ-ն հանդես եկավ կարևոր հայտարարությամբ` դատապարտելով Ադրբեջանի ագրեսիան Սյունիքում և Գեղարքունիքում և Բաքվին կոչ անելով անհապաղ դուրս բերել զորքերը Հայաստանի տարածքից։
Այդ ազդակի կարևորությունը թերագնահատել չարժե։ Չէ՞ որ Հնդկաստանը պարզապես հեռավոր էկզոտիկ երկիր չէ։ Այն համաշխարհային գերտերություն է, որն ատոմային զենք ունի և աշխարհում երկրորդն է բնակչության թվաքանակով։ Ընդ որում՝ արդեն 2028թ․-ին Հնդկաստանը բնակչության թվով կգերազանցի Չինաստանին։ Համաշխարհային գործընթացներում Հնդկաստանի դերը, որն, ի դեպ, ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի անդամ է, օրեցօր աճում է։ Հնդկաստանի նման հակառակորդ ունենալ միայն թշնամուն կարելի է մաղթել։