«Պատիվ ունեմ» դաշինքի վարչապետի թեկնածու, ԱԱԾ նախկին տնօրեն Արթուր Վանեցյանը Sputnik Արմենիային տված հարցազրույցում խոսել է Հայաստանում և Արցախում տիրող իրավիճակի մասին, պատասխանել ներքաղաքական օրակարգին վերաբերող հրատապ և մի շարք այլ հարցերի։
– Ձեր քաղաքական դաշինքի ներկայացուցիչները մշտապես հայտարարում են, որ Հայաստանը վերջին երեք տարիներին շարունակաբար անդունդն է գլորվում։ Ի՞նչ եք կարծում, ինչո՞ւ է դա տեղի ունենում։ Որո՞նք են հիմնական պատճառները:
- Պատճառներն ակնհայտ են, և դրանք դեռևս 2019 թվականի սեպտեմբերին հստակ արտացոլված են եղել իմ հրաժարականի դիմումի մեջ։ Չեմ կրկնի այն, միայն կարճ նշեմ․ անիրազեկություն, քաղաքական և կենցաղային կոռուպցիա, ժողովրդավարության, խոսքի ազատության բացակայություն, իշխանությունների տարանջատման սկզբունքի վիթխարի խախտում, պետական պաշտոններ զբաղեցնող անձանց ագահություն ու եսասիրություն և որևէ էթիկայի բացակայություն։ Սուտ, որը պաշտամունքի աստիճանի է բարձրացվել, և լիակատար անպատասխանատվություն՝ քաղաքական, բարոյական և իրավական։ Եվ որպես հետևանք` կաթվածահար վիճակ, ավելի ճիշտ ՝ պետության բացակայություն, գործող իշխանության ոչ լեգիտիմություն ու ոչ սուբյեկտայնություն։
- ՀՀԿ ներկայացուցիչներից շատերի նկատմամբ բազմաթիվ քրեական գործեր հարուցվեցին, երբ ԱԱԾ-ն դուք էիք գլխավորում։ Հայտնում էին, որ դրանցից մեկով անցնում է Երևանի նախկին քաղաքապետ Տարոն Մարգարյանը։ Ինչպե՞ս ստացվեց, որ «Պատիվ ունեմ» դաշինքի նախընտրական ցուցակում Տարոն Մարգարյանի անունը անմիջապես Ձեր անունից հետո է։
- Ցուցակում յուրաքանչյուր թեկնածուի տեղը կշռադատված քաղաքական որոշման արդյունք է։ Ինչ վերաբերում է ԱԱԾ տնօրենի պաշտոնում իմ սկզբունքներին, ապա պետք է հիշեցնեմ՝ ես ԱԱԾ կադրային սպա եմ և երբեք Նիկոլի քաղաքական թիմի անդամ չեմ եղել։ Ես միշտ ջանասիրաբար պայքարել եմ այն բանի դեմ, ինչը մենք անվանում ենք արատավոր երևույթներ։
Ծառայության ընթացքում ինձ համար երբեք որևէ մեկի քաղաքական պատկանելությունը հետաքրքրություն չի ներկայացրել, բայց միշտ առաջին տեղում է եղել քաղաքացիների օրինապաշտությունը, ինչի մասին նույնպես բազմիցս ասել եմ ԱԱԾ տնօրեն եղած ժամանակ։ Իմ ղեկավարությամբ ԱԱԾ-ն պայքարում էր ՀՀ քրեական օրենսգիրքը խախտող մարդկանց, երևույթների և գործողությունների դեմ։
Ինչ վերաբերում է կոնկրետ Տարոն Մարգարյանն, ապա դա իշխանական ԶԼՄ-ների մանիպուլյացիաների հետևանք է: Այն ժամանակ ԱԱԾ-ի հայտարարության մեջ Մարգարյանի մեղավորության մասին ոչ մի խոսք չկար, խոսքը «Երևան» հիմնադրամի մասին էր։ Փաստի առթիվ հարուցվել է քրեական գործ, և «Երևան» հիմնադրամի ղեկավարը պատասխանատվություն կրել է: Նա փոխհատուցել է մայրաքաղաքի բյուջեին հասցված վնասը՝ վճարելով 1.8 մլրդ դրամ։
Գործող օրենսդրության համաձայն՝ քրեական վարույթը կարճվել է։ Ի դեպ, քրեական գործում խոսքը ոչ թե միջոցների յուրացման, այլ պատշաճ ընթացակարգերի խախտման մասին էր։ Տարոն Մարգարյանն այս գործում երբեք չի եղել ո՛չ որպես մեղադրյալ, ո՛չ էլ կասկածյալ։ Ավելին ասեմ՝ եթե նույն խստությամբ ստուգենք Երևանի քաղաքապետարանի գործունեությունն այսօր, ապա վստահ եմ` շատ ավելի լուրջ խախտումներ ի հայտ կգան։
- Բայց չէ՞ որ մինչև որոշակի ժամանակ դուք խիստ ազդեցիկ անձ եք եղել իշխանության ուղղահայաց համակարգում և ըստ էության կարող էիք ինչ-որ բան փոխել, բայց, այնուամենայնիվ, գերադասեցիք հեռանա՞լ։
- Այո, եղել եմ և փոխել եմ։ Եվ ոչ թե «ինչ-որ բան», այլ շատ բան։ Որոշ բաների մասին գուցեև խոսեմ, բայց ոչ հիմա։ ԱԱԾ տնօրենի պաշտոնում արել եմ ամեն հնարավորը իրավական պետության կայացման՝ անվտանգության, իրավակարգի ամրապնդման և ավելի լավ ու ավելի արդար կյանքի մասին մեր քաղաքացիների իղձերի իրականացման համար:
Հիշում եք՝ 2018 թվականի գարնանը մեր ժողովուրդը փոփոխություններ էր ուզում։ Բնակչության մեծամասնությունը սրընթաց փոփոխություններ էր ցանկանում, և այդ ալիքը Նիկոլ Փաշինյանին իշխանության բերեց։ Ի դեպ, ես նրա քաղաքական թիմից դուրս ամենաբարձր վարկանիշն ունեի, և դա նրան խիստ նյարդայնացնում էր։ ԱԱԾ-ում ես պարզապես իմ աշխատանքն էի անում և գոհ էի, որ պատիվ ունեմ ծառայելու պետությանը։
Իմ ղեկավարման մեկուկես տարիների ընթացքում ԱԱԾ-ն գերազանց արդյունքներ է արձանագրել, որոնց մասին շատ բան է ասված։ Նաև բարդ պահեր են եղել, բայց դրանց մասին առայժմ չեմ կարող խոսել։ Թեև շատերն են հիշում, թե ինչպես պետական կառավարումից ոչինչ չհասկացող Նիկոլ Փաշինյանը ԱԱԾ-ից պահանջում էր «դևերին գտնել», «ստուգել ՀԴՄ կտրոնների տրամադրումը» և «ֆեյքերի որս սկսել»։ Դա զվարճալի էր։ Բայց այն ժամանակ ինձ թվում էր, որ դրանք իմ ծառայության կողմնակի ազդեցություններն են, որ հանուն հայրենիքին ծառայելու կարելի է և նման բաներ հանդուրժել։
- Իսկ ե՞րբ հասկացաք, որ ինչ-որ բան այն չէ։
- 2019-ի ամռանը ես վերջնական եզրակացության եկա, որ ո՛չ Փաշինյանը, ո՛չ նրա թիմը չեն ուզում որևէ բան սովորել, ենթակա են զանազան ազդեցությունների և երկիրը դեպի անդունդ են տանում։ Պարզվեց, որ նրանցից շատերը ոչ թե պարզապես փողոցից եկած, կյանքում ոչ մի բանի չհասած մարդիկ են, այլև մարդիկ, որոնք իշխանության գալուց առաջ, պայմանական ասած, պետության «դեմ» են աշխատել։ 2018թ․-ին նրանց մտածողությունը չի փոխվել և չի փոխվի։
Իհարկե, Փաշինյանի թիմում կային անհատներ, որոնք սկզբում փորձում էին որոշակի սկզբունքայնություն ցույց տալ՝ հայտարարելով, որ 2018 թ․-ի իրադարձություններն իրենց համար երկրին ու ժողովրդին ծառայելու հնարավորություն են համարում։ Բայց ընտրություններից մոտ կես տարի անց այդ մարդկանց կամքը կոտրվեց, և նրանք, մեծամասամբ սկզբունքները մի կողմ դնելով, սկսեցին ծառայել անձամբ Փաշինյանին։
Ես կարծում եմ, որ հեղափոխության իդեալները վերջնականապես անհետացան 2019 թ․-ի ամռանը, իսկ հետագայում մենք բոլորս տեսանք, որ Նիկոլի հայտարարած սկզբունքներն ու արժեքները ֆեյք էին և օգտագործվում էին միայն ուղեղները լվանալու համար։
2019թ․-ի օգոստոսին ես արդեն հասկացա, որ համակարգը ներսից փոխելն իրատեսական չէ: Պետք է հեռանալ և փորձել դրսից աշխատել։ Ցավոք, ո՛չ Նիկոլը, ո՛չ էլ կառավարությունում կամ խորհրդարանում նրա թիմը իմ «կանգ առնելու» կոչը չլսեցին ու չհասկացան։ Պատմությունը «եթե»-ներ չի հանդուրժում, և մենք ունենք այն, ինչ ունենք այսօր. ձախողումներ պետության կենսագործունեության բոլոր ճակատներում, ավելի քան հինգ հազար զոհված հերոսներ, հարյուրավոր գերիներ, հազարավոր անհետ կորածներ, տնից ու ապագայից զրկված տասնյակհազարավոր մարդիկ, տնտեսական կոլապս և այլն։
Այս ամենի գլխավոր պատճառներից մեկը հասարակության մեջ համակարգված և անընդհատ ատելության բորբոքումն է, «բոլորին բոլորի դեմ» տրամադրելը, այլ կերպ ասած ՝ քաղաքական ռասիզմը։ Ինձ հաճախ են հարցնում՝ արդյո՞ք Փաշինյանը դավաճան է, թե՞ նա սովորական արկածախնդիր ապաշնորհ է։ Ամենայն հավանականությամբ, երկուսն էլ միաժամանակ։ Քրեական բաղադրիչի մասով, վստահ եմ, դրանով անպայման կզբաղվեն իրավապահպան մարմինները։ Բայց ամենակարևորը՝ որպես ժողովուրդ, որպես քաղաքացի մենք պետք է հունիսի 20-ին քաղաքական գնահատական տանք «նիկոլիզմին» և մեկընդմիշտ հեռացնենք նրան մեր կյանքից։
Ընտրություններում հաղթելուց անմիջապես հետո անվտանգության համակարգի վերականգնման հետ մեկտեղ մեր ուժի առաջնահերթությունը լինելու է հասարակության համախմբումը համազգային գաղափարի և համազգային նախագծերի շուրջ:
- Հայաստանը սահմանակից է նավթագազային պաշարներով հարուստ Ադրբեջանին ու Թուրքիային, որը թվաքանակով երկրորդ զինված ուժերն ունի ՆԱՏՕ-ում։ Վերջին պատերազմի պարտությունից հետո ինչպե՞ս եք պատրաստվում վերականգնել անվտանգության համակարգը բուն Հայաստանի համար, էլ չենք խոսում Արցախի մասին։
- Ազգային անվտանգության համակարգը բազմաթիվ բաղադրիչներ է ներառում։ Անշուշտ, ուժեղ ու մարտունակ բանակը երկրի պաշտպանության գլխավոր գործոնն է։ Դրա բարեփոխումն ու վերազինումը մեր քաղաքական ծրագրի առանցքային մասն է։ ՀՀ ԶՈւ-ում ծառայող զինվորականի մասնագիտությունը պետք է էլիտար դառնա ընդհանուր համակարգում, իսկ այն մարդը, որ պատրաստ է տարիներ շարունակ հավատարմորեն ծառայել երկրին, ապահովված կլինի արժանավայել կյանքի համար անհրաժեշտ ամեն ինչով:
Անկասկած, այնպիսի երկրների համար, ինչպիսին Հայաստանն է, և նման բարդ աշխարհաքաղաքական իրավիճակում անվտանգության համակարգը ներառում է նաև գործընկերների հետ իրավաբանորեն ամրագրված երկկողմ և բազմակողմ պայմանավորվածություններ։ Վերջին պատերազմը հաստատեց, որ տարածաշրջանում անվտանգության ապահովման առումով Հայաստանն ունի հուսալի ռազմավարական գործընկեր՝ Ռուսաստանի Դաշնությունը։ Պատերազմը նաև ցույց տվեց, որ հայ-ռուսական անվտանգության համակարգերը լիարժեք չեն աշխատում, երբ մեր պետության ղեկին ոչ պրոֆեսիոնալներ են կանգնած։ Այս ամենը պետք է վերականգնել ու առաջին հերթին զարգացնել, և դրա համար մենք ռեսուրսներ կգտնենք, իսկ մեր կադրային ներուժը մեծ է։
Առհասարակ ես կտրականապես դեմ եմ մեր հասարակության մեջ անելանելիության տրամադրություններ սերմանելուն։ Հայաստանն ու հայ հասարակությունը շատ ավելի ծանր իրավիճակներում են առաջ շարժվելու ուժ գտել իրենց մեջ։ 1915 թ․-ի Ցեղասպանությունից ընդամենը երեք տարի անց մենք ստեղծեցինք Առաջին հանրապետությունը։ Ի դեպ, Առաջին հանրապետության դասերը պետք է ևս մեկ անգամ լավ սովորել։
- Որո՞նք են լինելու Ձեր առաջին քայլերը Հայաստանի Հանրապետության կառավարության առաջնորդի դերում՝ ներքին խնդիրները լուծելու համար:
-Կարծում եմ՝ վերջին երեք տարիների ընթացքում մեզ մոտ այնքան շատ են նոր խնդիրներ առաջացել, որ ստիպված ենք լինելու համալիր լուծում տալ դրանց։ Իհարկե, որոշ ժամանակ կծախսվի կառավարության ձախողումներն ուսումնասիրելու և գործերի իրական վիճակը գնահատելու համար․ ոչ այն վիճակը, որի մասին Նիկոլը մշտապես ստում է, այլ այն, ինչ մենք ունենք իրականում։ Դա պետք է շատ արագ անել, և մենք կանենք։
Կուզեի հատուկ ընդգծել, որ մեր թիմի կադրային պահուստում, ինչպես նաև հենց ընտրական ցուցակում բազմաթիվ պրոֆեսիոնալներ կան, որոն իրենց ոլորտներում բարձր դիրքերի են հասել ինչպես հենց Հայաստանում, այնպես էլ միջազգային մակարդակում։ Կարծում եմ, որ հունիսի 20-ի հաղթանակից հետո մենք պետք է համախմբենք ուժերը մյուս թիմերի հետ և, թևերը քշտելով, անհապաղ ձեռնամուխ լինենք ինստիտուտների վերակենդանացմանը և Հայաստանի Հանրապետության հեղինակության վերականգնմանը։
Իհարկե, ինչպես ներքին, այնպես էլ արտաքին անվտանգության հարցերը մեր ժողովրդի համար առաջնային են։ Մեր տարածքում թշնամական զինված կազմավորումների, ինչպես նաև ադրբեջանական բանտերում հարյուրավոր գերիների առկայությունը հաջորդ կառավարության առջև դրված առաջնահերթ խնդիրն է։ Պետական մեքենան պետք է ամբողջ հզորությամբ աշխատի, և այդ ժամանակ կարծում եմ` այդ հարցերը կսկսեն լուծվել։ Ի վերջո, աշխարհում մենք ավելի շատ ընկերներ ունենք, քան թշնամիները: Համենայնդեպս այդպես էր, նախքան երկիրը ծածկեց նիկոլիզմի մուտացված վիրուսը:
- Իսկ ի՞նչ նկատի ունեք «ներքին անվտանգություն» ասելով։
- Եթե կարճ, ապա դա միջոցառումների, մեթոդների և միջոցների համալիր է, որն ապահովում է ազգային շահերի պաշտպանությունը Հայաստանի տարածքում գտնվող օբյեկտներից բխող սպառնալիքներից։ Դա իմ մասնագիտությունն է։ Սակայն այս պահին կարևոր է նաև մեկ այլ բան։
Կարծեմ ձեր լրատվամիջոցումի լրահոսում նույնպես եղել է այն նորությունը, որ կապիտուլյանտն իր կողմնակիցներին արդեն կոչ է արել ընտրություններին հենց հաջորդ օրը հավաքվել մայրաքաղաքի հրապարակում։ Այդ հավաքի նպատակն անձամբ ինձ համար հասկանալի է և հաստատվում է տեղեկացված աղբյուրներից ստացվող որոշակի տեղեկություններով։
Ուղիղ ասեմ՝ վատ նպատակ է։ Գիտակցելով, որ չնայած հսկայական վարչական ռեսուրսի ներգրավմանը, ընտրություններն իր համար տանուլ են տրված, նա փորձում է խարխլել ներքաղաքական իրավիճակը։
Ինչպես էլ իրադարձությունները զարգանան, պետք է հիշել, որ խոսքը մեր քաղաքացիների մասին է, և մենք պետք է ամեն ինչ անենք, որ որևէ բախում թույլ չտանք։ Իսկ դրա համար մեզնից յուրաքանչյուրը, առանց ծուլանալու, պետք է գնա ընտրության և իր քվեարկությամբ ընդմիշտ ազատվի Փաշինյանից՝ նրան նետելով պատմության աղբանոցը։ Մենք պետք է ինքներս անենք դա, ոչ ոք մեր փոխարեն չի անի։ Կարևոր է յուրաքանչյուրի ձայնը։
Ես, իհարկե, հասկանում եմ, որ մեր համաքաղաքացիների մի մասը դեռևս Նիկոլի լկտի ստի ու մանիպուլյացիաների ազդեցության տակ է։ Եվ մենք փորձում ենք քարոզարշավի ընթացքում նման մարդկանց՝ մեր եղբայրներին ու քույրերին, դուրս բերել զոմբիացված վիճակից։ Գուցե դա 100 տոկոսով չհաջողվի, բայց այսօր մեր ժողովրդի ու մեր քաղաքական ուժերի համար այլ ճանապարհ չկա։
Օգտվելով առիթից՝ բոլոր իրավապահ մարմինների սպաներին կոչ եմ անում ուշադիր հետևել իրավիճակի զարգացմանը, պատվով կատարել օրենքներով և Սահմանադրությամբ դրված խնդիրը, եթե Փաշինյանը գործնականում փորձի բախումներ հրահրել: Այս ինստիտուցիոնալ ռասիստին պետք է վերջ դրվի։
- Ինչպիսի՞ն եք տեսնում իրադարձությունների հետագա զարգացումները Արցախում: Ի՞նչ հեռանկարներ կան։
- Ղարաբաղյան հակամարտությունը լուծված չէ։ Հակամարտությունը կարելի է լուծված համարել միայն այն ժամանակ, երբ այդ տարածքում ապրող արցախցիների համար երաշխավորված կլինի անվտանգ և արժանապատիվ ապրելու իրավունքը։
Ինչպես հայտնի է, ռազմական գործողությունները դադարեցվել են զինադադարի մասին եռակողմ հայտարարության ուժով՝ Ռուսաստանի միջնորդությամբ, որն անգնահատելի դեր է խաղացել պատերազմի դադարեցման գործում։ Սակայն հիշյալ հայտարարությունը զինադադարի մասին է, այլ ոչ թե քաղաքական կարգավորման։ Ուզում եմ ընդգծել դա։ Քաղաքական կարգավորման հարցն այս պահին բաց է։
Եվ այն պետք է ներառի պատերազմ հրահրելու պատասխանատվություն` հաշվի առնելով այն իրողությունները, որ Արցախի բնակչությունը հերթական անգամ հայտնվել է ֆիզիկական ոչնչացման վտանգի առաջ։ Եվ այդ պատճառով Արցախը ոչ մի կերպ չի կարող լինել Ադրբեջանի կազմում։ Եվ անցած երեք պատերազմներն էլ դրա ակնհայտ ապացույցն են։ Արցախը 21-րդ դարում մեր ազգային ինքնության միջնաբերդն է։
Քաղաքական կարգավորման հարցը պետք է լուծվի Մինսկի խմբի համանախագահների լիազորությունների շրջանակում, Ռուսաստանի միջնորդությամբ և Մինսկի խմբի առաջարկած բանաձևի շրջանակներում ընթացող գործընթացների հունով։ Եվ եթե մենք խոսում ենք տարածաշրջանում կայուն և երկարաժամկետ խաղաղության մասին, ապա չպետք է խախտենք արդարության սկզբունքները։
- Վերջերս Արցախում Դուք հանդիպել եք Ամենայն հայոց կաթողիկոս Գարեգին Բ-ի հետ։ Դուք բազմիցս քննադատել եք Փաշինյանի և նրա թիմի անդամների բանավոր հարձակումները եկեղեցու դեմ։ Նախընտրական քարոզարշավի առաջին իսկ շաբաթվա ընթացքում Փաշինյանը կրկին հերթական հարձակումն է սկսել։
- Ինչպես գիտեք, «Հայրենիք» կուսակցությունը, որը ես եմ ղեկավարում, ինչպես նաև «Հանրապետական» կուսակցությունը, որի հետ մենք այս ընտրություններին միասնական դաշինքով ենք մասնակցում, պահպանողական կուսակցություններ են և հանդես են գալիս ազգային, հոգևոր, ընտանեկան արժեքների, մեր ինքնության ու մշակույթի պաշտպանության ու հանրահռչակման օգտին։
Ես կարծում եմ, որ հայ ժողովրդի համար, որի 70%-ը Հայաստանից և Արցախից դուրս է ապրում, մեր եկեղեցին մեր ինքնության մի մասն է, դա կարևորագույն ազգային ինստիտուտ է, որը համախմբում է մեր ժողովրդին։ Եկեղեցին՝ որպես ինստիտուտ, հատկապես կարևոր է ճգնաժամերի շրջանում, և հիմա, երբ ապաշնորհ և, ինչպես պարզվեց, մեր ժողովրդի համար խորթ իշխանությունն անընդհատ ձգտում է թուլացնել և ոչնչացնել բարոյականությունը, էթիկան և փոխարինել դրանք սոցիալական ցանցերում բթամիտ լայվերով։ Մենք դա թույլ չենք տա։ Մեզ համար դա պատվի հարց է։ Պատիվ ունեմ: