ԵՐԵՎԱՆ, 22 սեպտեմբերի – Sputnik. Չնայած կորոնավիրուսային ճգնաժամին` հայկական մրգի ու բանջարեղենի արտահանումը դեռ չի տուժել։ Արտաքին առևտրի վիճակագրության համաձայն` 2020 թվականի առաջին կիսամյակում (վերջին տվյալներ) Հայաստանից 44 մլն դոլարի միրգ ու բանջարեղեն է արտահանվել է` 2019 թվականի առաջին կիսամյակի 38 մլն դոլարի համեմատ։
«Spayka» ընկերության նախագծերի զարգացման գծով մենեջեր Կարեն Բաղդասարյանը Sputnik Արմենիայի թղթակցի հետ զրույցում հայտնեց, որ համավարակի առաջին ամիսներին ընկերությունը մի քանի միլիոն դոլար է կորցրել։
«Գարնանը, երբ մենք ջերմոցային բանջարեղեն էինք աճեցնում, ստիպված եղանք աշխատակիցների մի մասին տուն ուղարկել և արտադրությունը ժամանակավորապես կրճատել մի քանի հազար տոննայով։ Բացի այդ, ապրիլին, երբ Վրաստանը փակվեց ճանապարհները, մենք ևս հազար տոննայից ավել կորցրինք», – հավելեց Բաղդասարյանը։
Բայց Ռուսաստանի ուղղությամբ բեռնափոխադրումների դժվարություններն ամբողջությամբ լուծվեցին ամռանն ընդառաջ։ Ըստ Բաղդասարյանի` այդ հարցում չի կարելի չնշել Հայաստանի իշխանության բանակցային աշխատանքը ռուսաստանյան և վրաստանյան գործընկերների հետ։
Ռուսական շուկաներում և ադրբեջանական կապիտալով գործող առևտրի կենտրոններում հայկական մրգերի բոյկոտը ոչ մի կերպ չխանգարեց վաճառքին. ավելի շատ լրացուցիչ գովազդ արեց։ Բաղդասարյանի խոսքով` այդ կենտրոնները վաճառքների ծավալների առումով ռուսական հսկայական շուկայի համեմատ ոչինչ են։
Ծիրանի բերքն ավելի քիչ էր անցած տարվա համեմատ, սակայն մյուս մրգերը, ընդ` որում լավ որակի, բավարար էին։ Եթե խոսենք խաղողի մասին, ապա անցած տարվա համեմատ այդքան էլ շատ չէր, բայց բերքը շատ որակյալ էր։ Ընկերությունը կգներ նաև ունիվերսալ տեսակների խաղող (այսինքն և՛ գինու, և թարմ վիճակում օգտագործելու համար), եթե գործարանները վերցնեին։
«Աշխարհում խաղողի գները շատ ցածր են, և շահում են նրանք, ովքեր կարող են բերքը պահել մինչև խոր աշուն և ձմեռ։ Բայց մենք վճարում ենք նախկինի պես։ Պատահում էր, որ գործարանը գյուղացուց 130 դրամով չէր վերցնում, մենք վերցնում էինք 180-200 դրամով, իսկ սեղանի սորտերը` 250-400 դրամով», – նշեց մենեջերը։
Արտահանմանը նպաստեց նաև կառավարության նոր որոշումը, համաձայն որի` բերքի գնման արտոնյալ վարկերը կտարածվեն նաև սեղանի սորտերի վրա։ 2017 թվականից Հայաստանում գործող սխեմայի համաձայն` բերքի սեզոնին բիզնեսը պետական սուբսիդավորմամբ արտոնյալ վարկ է ստանում գյուղացիներին անմիջապես վճարելու համար (գումարն անմիջապես գյուղացիներին է փոխանցվում)։ Այդպիսով բիզնեսի համար լուծվում է շրջանառու միջոցների խնդիրը, իսկ գյուղացին գումարն անմիջապես է ստանում։ Սակայն նախկինում այս սխեման գործել է միայն գինու և պահածոների գործարանների համար, իսկ այս տարի այն տարածվում է նաև խաղողի սեղանի տեսակների վրա (հետագայում պետությունը կքննարկի այն նաև այլ թարմ միրգ ու բանջարեղենի վրա տարածելու հնարավորությունը)։
«Դա շատ կօգնի մեր արտահանմանը, առավել ևս, որ արտաքին շուկաներում գները տատանվում են, և դժվար է հիմնվել որևէ կանխատեսման վրա», – նշեց Բաղդասարյանը։
Ռուսաստան հայկական միրգն ու բանջարեղենը վաղուց և հաջողությամբ են արտահանվում, ընդ որում` ոչ միայն Կրասնոդար և Մոսկվա, այլև հյուսիս և Սիբիր։ Մատակարարման շառավիղը 7 հազար կմ է, նման հեռավորություններին չեն կարողանում «դիմանալ» որոշ հարևան երկրների ապրանքները։ Սակայն դրանից բացի, Հայաստանն ամրապնդում է դիրքերը նաև Պարսից ծոցի երկրների շուկաներում։
Ընկերությունն այնտեղ է արտահանում իր ջերմոցներից ու այգիներից ստացած բերքը, որոնց համար Global G. A. P. միջազգային սերտիֆիկատ է ստացել։
Հայաստանը կարող է միրգ ու բանջարեղեն արտահանել աշխարհի ամենատարբեր տարածաշրջաններ, պարզապես պետք է բավարարի որակի պահանջները։ Բաղդասարյանն ընդգծեց` սերտիֆիկատները երկնքից չեն ընկնում, և հենց այնպես, գումարի դիմաց դրանք գնել հնարավոր չէ։
«Բացի այդ, Պարսից ծոցի շուկաներում բավական մեծ մրցակցություն կա, հիմնականում Հնդկաստանից և Պակիստանից, ինչպես նաև Իրանից ներմուծվող ապրանքի հետ։ Այդ պատճառով Էմիրություններում նույնիսկ ձմռանը բանջարեղենը, որը ներկրվում է Հնդկաստանի հարավից, շատ էժան է,», – ասաց Բաղդասարյանը։
Այդ տարածաշրջան արտահանում է իրականացնում «Modern Logistics» ընկերությունը, որը երկու տարվա ընթացքում դուրս եկավ Արաբական Էմիրությունների, Բահրեյնի, Օմանի և Քուվեյթի շուկաներ։
«Մենք նաև մեծ քանակով բանջարեղեն ենք արտահանում։ Իսկ դրանց մեծ մասի արտահանումը ԵԱՏՄ մի քանի ամիս արգելքի տակ էր համավարակի պատճառով։ Սակայն ամռան կեսերից աշխատանքը կարգավորվեց սովորական սխեմայով. Իրանից` Պարսից ծոց, այնտեղից էլ լաստանավով Բանդար Աբբասից Ջեբել Ալի», – Sputnik Արմենիային ասաց ընկերության տնօրեն Ռոբերտ Միքայելյանը։
Արաբական շուկաների տեղը նրան «ցույց է տվել» ուկրաինական լոգիստիկ ընկերություններից մեկի գործընկերը, որի մատակարար ընկերներից մեկը թարմ միրգ ու բանջարեղենի կարիք է ունեցել` պայմանագրով նախատեսված մատակարարման բացը կոծկելու համար։
«Ու քանի որ նա հետխորհրդային երկրից է, շատ էր լսել մեր սննդի մասին, բացի այդ էլ նրա հայրը խորհրդային տարիներին այստեղ է ծառայել` Էջմիածնում... Պայմանավորվեցինք, ես ուղարկեցի առաջին խմբաքանակը, ու այդպես շարունակվեց», – հավելեց Միքայելյանը։
Սակայն արաբական շուկան բոլորովին այլ հարց է։ Այնտեղ հայկական խաղողի ու լոլիկի մասին ոչ ոք չի լսել։ Իսկ շուրջը Հնդկաստանն ու Պակիստանն են, որտեղից ուզածդ միրգն ու բանջարեղենը ցանկացած քանակով է գալիս։ Մեծածախ առևտուրը ևս հնդիկների ձեռքում է կենտրոնացած։
«Բոլորը մտածում են, որ եթե դու Էմիրությունների հետ ես առևտուր անում, ուրեմն միլիարդատեր ես կամ գոնե միլիոնատեր։ Բայց մրցակցությանը դիմանալու համար այնտեղ ստիպված ես լինում գինն ավելի քիչ բարձրացնել, քան Ռուսաստանում», – հավելեց նա։
Երբ գյուղացիներն իմանում են, որ իրենց աճեցրած մրգերն ուզում են Դուբայ արտահանել, կարող են մեկ կիլոգրամ կեռասի դիմաց 2-2.5 հազար դրամ պահանջել։ Եվ դա այն դեպքում, երբ Մեյմանդարի մեծածախ շուկայում ընտիր կեռասը 5-6 անգամ էժան է վաճառվում։
«Բայց հաջողվում է պայմանավորվել։ Ամենակարևորը այնտեղ երբեք որակի հետ կապված բողոքներ չեն եղել, թեև գնորդները պահանջկոտ են։ Առաջիկայում ուզում եմ այնտեղ մի քանի բեռնատար խաղող արտահանել և կանաչեղենի համար նմուշներ ուղարկել», – ասում է Միքայելյանը։
Այսօր Պարսից ծոցի երկրներում հայկական միրգն ու բանջարեղենը ներկայացված են սուպերմարկետներում, բայց «Modern Logistics»–ն ուզում է շուտով բանակցություններ սկսել հյուրանոցների և ռեստորանների հետ։