Օպերայի շենքը Թամանյանը նախագծել էր նաև որպես մարզական. ինչու չիրականացավ նրա մտահղացումը

Օպերայի և բալետի շենքի նախագծով ու ընդհանրապես կառույցով միշտ կարելի էի հիանալ ու հպարտանալ: Մարկ Գիրգորյանը Sputnik Արմենիայի հետ զրույցում հետաքրքիր մանրամասներ է ներկայացնում շենքի նախնական նախագծի մասին։
Sputnik

ԵՐԵՎԱՆ, 3 ապրիլի – Sputnik, Խաչիկ Չախոյան. Պարզվում է` ճարտարապետ Ալեքսանդր Թամանյանը Հայաստանի ազգային օպերայի և բալետի շենքն ի սկզբանե  նախագծել էր նաև մարզական միջոցառումների համար: Հայաստանի Ճարտարապետության ազգային թանգարանի տնօրեն Մարկ Գիրգորյանը Sputnik Արմենիայի հետ զրույցում պատմում է հանճարեղ ճարտարապետի նախագծի և դրա անցած ուղու մասին։ Ինչու չիրականացավ Թամանյանի մտահղացումն ու շենքը սկզբնական նախագծով չկառուցվեց։

Հանրապետության հրապարակի տակ գտնվող նկուղները միայն զբոսաշրջային արժեք ունեն. Գրիգորյան

Մինչ Հայաստանի խորհրդայնացումը` 20-րդ դարի քսանական թվականները, մեր երկրում ճարտարապետական խոշոր ծրագրեր, հայտնի պատճառներով, ո՛չ եղել են, ո՛չ էլ իրականացվել: Այսինքն` այս ոլորտը դեռևս նոր կանգնել էր զարգացման ճանապարհին, իսկ հիմնադիրներից մեկն Ալեքսանդր Թամանյանն էր:

Սպորտն էլ էր նոր–նոր էր սկսել զարգացում ապրել փորձությունների միջով անցած ժողովրդի կյանքում։ Իսկ սպորտի զարգացման համար հարկավոր էին մարզադահլիճներ ու մարզասրահները: Կարճ ասած, ամեն ինչ սկսվում էր զրոյից: Ու նման պայմաններում հաճարեղ ճարտարապետ Թամանյանը նախագծում է Հայաստանի ազգային օպերայի և բալետի շենքը ու այն նախատեսում նաև  մարզական միջոցառումներ անցկացնելու համար:

«Ինչպես գիտենք, օպերայի շենքն ունի երկու դահլիճ՝ օպերայի և ֆիլարմիոնիայի: Այդ դահլիճները միավորվում են մեկ բեմի շուրջ: Այդ բեմը բաժանվում է բետոնե պատով, որն ըստ Թամանյանի` պետք է շարժական լիներ ու բարձրանար` միավորելով երկու բեմերը: Օպերային թատրոնի բեմը 20 մետր խորություն ունի, և բեմի հետ պետք է հավասարվեր երաժիշտների փոսը, միևնույն ժամանակ պարտերի ութ շարքերը պետք է մտնեին այդ փոսի մեջ` ապահովելով մարզական միջոցառման համար նախատեսված տարածքը»,- ասում է Մարկ Գրիգորյանը:

Գրիգորյան. «Պենդերեցկին խոստովանեց, որ իր հոգու մի մասնիկը Հայաստանում է»

Ալեքսանդր Թամանյանի հանճարեղ միտքը նույնիսկ այսօր է զարմացնում: Դժվար է պատկերացնել, որ անցյալ դարի սկզբում ճարտարապետը կարող էր նախագծել ծածկով մարզահամերգային համալիր։

Օպերայի շենքը Թամանյանը նախագծել էր նաև որպես մարզական. ինչու չիրականացավ նրա մտահղացումը

«Ըստ Թամանյանի` դալիճի մի մասը պետք է լիներ անցքով, իսկ ներկայիս ֆիլհարմոնիայի դահլիճը` բացօթյա: Չեմ կարծում, որ այն ժամանակ Թամանյանը մտածում էր ֆուտբոլային հանդիպումներ անցկացնելու մասին, բայց եթե նրա նախագիծը իրականանար սկզբնական տեսքով, մենք կունենայինք բավականին մեծ մրցահարթակ տարբեր մարզաձևերի համար»- ավելացնում է Գրիգորյանը:

Անհեթեթ իրավիճակ. Թամանյանի համար իր քաղաքում տեղ չի գտնվել. թոռները խնդրում են օգնել

Պարզվում է, որ Օպերայի շենքի հարակից տարածքն ու հրապարակը նույնպես հատուկ նպատակով են կառուցվել։ «Այն նույնպես նախատեսվում էր օգտագործել նաև մարզական նպատակներով` վազք, թենիս: Միևնույն ժամանակ այդ հրապարակը պետք է օգտագործվեր զանգվածային հավաքույթների համար»,– ասում է Գրիգորյանը: Մարզական առումով նպատակները չիրականացան, իսկ ահա ցույցեր և միտինգներ մինչև օրս էլ այդ տարածքում լինում են:

Ալեքսանդր Թամանյանի նախնական նախագիծն ամբողջությամբ  չիրականացավ, որովհետև, ցավոք,  ճարտարապետը շուտ մահացավ։

«1936 թվականին, երբ Թամանյանը մահացավ, օպերային շենքը դեռևս չկար: Շենքի պատերը բարձրացված էին մեկուկես մետր: Կառուցողը Թամանյանի որդին էր՝ Գևորգ Թամանյանը, և ժամանակն էր արդեն ուրիշ: Այն ժամանակվա Հայաստանի կենտկոմի առաջին քարտուղար Գրիգորի Հարությունյանը կարգադրեց, որ շենքը լրիվ ծածկ ունենա, և ավելորդությունները չլինեն»- պատմում է Գրիգորյանը:

Ի՞նչ վիճակում է երևանյան բանտը, որտեղ պահվել է Եղիշե Չարենցը

Օպերայի շենքն իհարկե մարզական նշանակություն չունեցավ: Բայց Հայաստանում սպորտը զարգացում ունեցավ: 20 դարի սկզբում Գաբրիել Սունդուկյանի անվան թատրոնի հարակից այգում մարդիկ արդեն զբաղվում էին տարբեր մարզաձևերով, ու այն ժամանակ լայն տարածում ուներ հայկական ըմբաշամարտը՝ կոխը:

Իսկ հետո աշխարհում սկսեց տարածում գտնել շվեդական ըմբշամարտը, ինչի ժամանակակից «հետևորդը» հունահռոմեական ոճի ըմբաշամարտն է: Իսկ Օպերայի շենքի նախնական նախագծի իրականացման փոխարեն կառուցվեց «Հանրապետական» մարզադաշտը, որը շահագործման հանձնվեց 1935 թվականին: