«Ուշադրություն, սկսվում է». ինքը խաղում էր կյանքի հետ.Ռաֆայել Նահապետյանի գրական վերադարձը

Երիտասարդ գրողների գործերը ներկայացնող թերթի հրատարակմամբ զբաղվող ճանաչված արձակագիր Գուրգեն Խանջյանն ասում է, թե ուղղակի ապշել էր՝ պարզելով, որ ջահելներին ծանոթ չեն Ռաֆայել Նահապետյանի գործերը:
Sputnik

Արմեն Հակոբյան. Sputnik Արմենիա

Պարզվում է, ինչ-որ տեղ ինչ-որ կարևոր գրակապ կտրվել է: Բայց նա հուսով է, որ իր արձակագիր ընկերոջ նոր լույս ընծայված գիրքը պետք է անպայման լրացնի այդ կապը: Եվ այսպես` «Ուշադրությո՛ւն, սկսվում է»...

Խոստովանեք`, ե՞րբ եք վերջին անգամ հեքիաթ կարդացել: Իսկ ավելի որոշակի՝ մեծահասակների համար հեքիաթ, որ այնքան էլ հեքիաթ չէ: Եթե չեք հիշում, ապա իսկը ժամանակն է: Մանավանդ, որ Ռաֆայել Նահապետյանի «Ուշադրություն, սկսվում է...» վիպակ-հեքիաթն ու հեղինակի ևս 14 պատմվածք ամփոփող գիրքն արդեն հասանելի է:

«Ուշադրություն, սկսվում է». ինքը խաղում էր կյանքի հետ.Ռաֆայել Նահապետյանի գրական վերադարձը

Գրողի որդին ու առաջին ընթերցող-քննադատը՝ մեր գործընկեր Հայկարամ Նահապետյանը, գրականագետ Արքմենիկ Նիկողոսյանը, Ռաֆայել Նահապետյանի ընկեր և գործընկերներ Գուրգեն Խանջյանն ու Շանթ Մկրտչյանը ներկայացրեցին «Անտարես» հրատարակչության «Պարտադիր ընթերցանություն» մատենաշարով նոր-նոր լույս տեսած գիրքը:

Իրադարձության ամսաթիվը պատահական չէր ընտրված. հունիսի 8-ին Ռաֆայել Նահապետյանի ծննդյան օրն է: Ստեղծագործական առումով խորհրդային վերջին ու անկախության վերականգնման առաջին տասնամյակները յուրովի միավորող Ռաֆայել Նահապետյանը, ում երկրային ուղին ընդհատվել է 2010-ին, կդառնար 73 տարեկան:

«Ուշադրություն, սկսվում է». ինքը խաղում էր կյանքի հետ.Ռաֆայել Նահապետյանի գրական վերադարձը

Ժամանակին իր «խոսքն ասած» ու նաև գրական կերպար դարձած Գրամեքենան, որից գրողը չի հրաժարվել անգամ համակարգչային դարաշրջանում, նույնպես ներկա էր: «Այս գրքով փորձում ենք ընթերցասեր հասարակայնությանը վերադարձնել գործեր, որոնք անտիպ չէին, բայց, ըստ էության, մոռացված էին»,-ասում է Հայկարամ Նահապետյանը:

Պատմելով հոր գրամեքենայի մասին` որդին նկատում է, որ «Գրամեքենա» պատմվածքը վերջին տարիներին բավականին տարածվեց, մասնավորապես, այն բանից հետո, երբ Ամերիկյան համալսարանի ուսանողները կարճ ֆիլմեր նկարեցին պատմվածքի հիման վրա։ Դա էլ, ի դեպ, պատահականություն չէր. պետք է գնահատել հայ գրականության դասախոս Վահրամ Դանիելյանի մոտեցումը, որ Ռաֆայել Նահապետյանի այդ ստեղծագործությունը մտցրել էր ուսանողների համար նախատեսված «պարտադիր ընթերցանության» ենթակա գործերի շարքում:

Պոզների «Հրաժեշտ պատրանքներին» գրքի հայերեն թարգմանությունը նույնպես բեսթսելեր կդառնա

Հետաքրքիր է, որ «Անտարեսի» ներկայացված և Գուրգեն Խանջյանի հաջորդ՝ «Համբերություն քեզ, մարդ» գիրքը գրեթե միաժամանակ է ուղարկել տպարան: Բայց առաջինը Ռաֆայել Նահապետյանի գիրքը լույս տեսավ, ինչի համար Գուրգեն Խանջյանն անկեղծորեն ուրախ է:

«Երբ ես առաջին պատմվածքներս էի գրում, «Գարունում» հանդիպեցի Ռաֆիկի՝ «Մուտքում երկու անծանոթ էին կանգնած» վիպակին: Ու ապշել էի, որ սովետ երկրում, սոցռեալիզմի պայմաններում, այդ սապոգի տակ, հանկարծ այս մարդը երևակայության աբսուրդի խաղ է խաղում, և դա ինձ ահագին ոգևորեց: Հետո ծանոթացանք: Եվ ես ինձ համար պարզեցի, որ Ռաֆայել Նահապետյանը բոհեմական ռոմանտիզմի վերջին, բայց ամենացայտուն ներկայացուցիչներից էր: Ռաֆիկի ապրելը արվեստ էր... Նույնիսկ 90-ականների էն ծանր տարիներին, Ռաֆոն վերևից էր նայում, ինքն ավելի խորքային էր տեսնում: Ինքը խաղում էր կյանքի հետ: Դա իր արտիստիկ բնույթն էր:

Եվ իր պատմվածքներն էլ... Ոնց ապրել է, էդպես էլ գրել է»,-նշում է Գուրգեն Խանջյանը:

Եվ դա ամենատպավորիչ բնութագրումն է, քանզի շատ չեն հեղինակները, որոնց մասին ասեն՝ գրել է այնպես, ինչպես ապրել է:

Շանթ Մկրտչյանն էլ հավելում է. «Ամբողջ իր ստեղծագործությունը իր բնույթի բացահայտումն է: Բնույթ, որ չի կեղծում ու քեզ չի խաբում: Դերասանի խաղ է, բայց ոչ՝ դերասանություն: Իր ոճը գեղեցկագրության սահմաններից դուրս է»:

Երկրորդ անգամ առանց հեղինակի․ Երևանում կայացավ Ռոբերտ Քոչարյանի գրքի շնորհանդեսը

Իսկ Գուրգեն Խանջյանի պատմածը, թե ինչպես էին «Բանգլադեշ» թաղամասում 9 հարկանի շենքի վերին հարկում բնակարան ստացած գրող ընկերոջն օգնում իրերը տեղափոխել, միանգամայն երևանյան ու բնութագրական է.

Մոտ 100–ամյա թարգմանչուհին թարգմանել է 1000–ամյա տաղերը. Նարեկացու տաղերն` արդեն ռուսերեն

«Ռաֆոն էր, պոետ Աշոտ Խաչատրյանը, ես: Տարանք, վերելակն աշխատում էր, իրերը հատ-հատ դրեցինք, բարձրացրինք: Մի ծանր պահարան կար: Անընդհատ շրջանցում էինք, թողնում էինք վերջում, չգիտեմ՝ ինչ հույսով: Բայց պարզվեց այդ հույսը կար. լույսերն անջատեցին, լիֆտը չի աշխատում: Ռաֆոն ուրախացել է, ինքն էլ ազատվեց, կարծես: Առաջին հարկի հարևանի դուռը բախեց, թե՝ կներեք, այս պահարանը հենենք ձեր պատին, դուք ներսուդուրս անելուց մեկ-մեկ նայեք, մենք վաղը կբարձրացնենք վերև:

Դե ելանք, մոմ վառեցինք, գինի բացեցինք, նորամուտը նշեցինք: Հաջորդ օրը Ռաֆոյին հանդիպեցի, ասեցի՝ դե Ռաֆո ջան, գնանք էդ պահարանի հարցն էլ լուծենք, չմնա: Տեսնեմ՝ ծիծաղում է, ուրախ, զվարթ:

Ասում եմ՝ ի՞նչ ա եղել: Ասում է՝ պրծանք էդ պահարանը վերև քարշ տալուց, ախպեր, գիշերը գողացել-տարել են...»:

Ժամանակի կտրուկ վայրիվերումներն ու գուցե էլի բաներ, որոնց աններելի ներողամտությամբ բացթողումներ ենք ասում, պահարանով հանդերձ տարել ու մոռացության գզրոցներում էին դրել այս գործերը: Բայց մեքենագիր ձեռագրերն էլ չեն այրվում: Ու գնահատելի է, որ գրական մի կարևոր օղակ վերադարձվում է ընթերցողներին, գրքասերներին, գրական ընթացքին: