ԵՐԵՎԱՆ, 4 հունվարի — Sputnik, Արամ Գարեգինյան․ Ով ավելի շատ իրավունք ունի, նա էլ իրավացի է։ Իսկ Հայաստանում ո՞վ ավելի շատ իրավունք ունի` գործատուն, թե՞ աշխատակիցը։
Հիմա նստած ենք տոնական սեղանի շուրջ կամ հեռուստացույցի առջև կամ (ինչու ոչ) երեխաների ու հյուրերի հետ սեղանի խաղեր ենք խաղում։ Բայց մենք հիշում ենք (դա մոռանալ կլինի՞), որ շուտով մեզանից շատերը կվերադառնան կարգավորված աշխատանքային օրվան։ Իսկ ոմանք նույնիսկ հիմա՝ տոներին են այդպես աշխատում։ Արդյո՞ք նրանք հավելյալ գումար են ստանում․մեծ ու ցավոտ հարց է։
Մինչ 2018 թվականը ՀՀ Աշխատանքային օրենսգրքի համաձայն Հայաստանում պարտավոր էին վճարել արտաժամյա աշխատանքի, տոնական օրերին աշխատելու ու վնասակար աշխատանքի համար։ Գիշերային ու արտաժամյա աշխատանքի համար աշխատավարձի 30% լրացում էր հասնում։ Ծանր կամ վնասակար արտադրության համար նույնպես 30% վճար էր սահմանված, իսկ առանձնահատուկ վնասակար աշխատանքի համար՝ 50% (այդ մասնագիտությունների ցանկը պետությունն է սահմանում)։
Լրացուցիչ վճարումների հարցը թույլ էին տալիս լուծել գործատուի ու աշխատակիցների պայմանավորվածության հիման վրա (դա եղավ Կարեն Կարապետյանի կառավարության օրոք)։ Թե որքանո՞վ Հայաստանում գոյություն ունի «աշխատակցի կարծիքը» երևույթը, Աշխատանքի նախարարությունում առանձնապես չեն մտածել։ Մտածես չմտածես, միևնույն է օրենքը չի գործում, այսպես էին պարզաբանում նախարարությունում։ Այդ դեպքում ավելի լավ է շուկայական կարգավորում լինի, քան ընդհանրապես չլինի։
Ճիշտ է`պետական հսկողությունն այստեղ ոչ միայն հնարավոր է, այլ պարտադիր է։ Հենց դրա համար էր գործում Աշխատանքային տեսչությունը։ Հետո այն ձուլվեց Առողջապահության պետական տեսչությանը, թեև դա ոչինչ չի փոխում, նոր` խոշորացված տեսչությունը նախորդի պարտականություններն էր փոխառել։ Սակայն աշխատանքի պայմանների ստուգումներ ինչպես չէին անցկացվում, այնպես էլ չեն անցկացվում։ Չի հսկվում կամ թեկուզ մոնիթորինգ արվում՝ որտեղ է գործատուն վճարում աշխատակիցների պարտադիր (իսկ հիմա արդեն ուղղակի կամավոր) հավելավճարները։
Իսկ աշխատակիցները կարող են պաշտպանել իրենց շահերն արհմիությունների ստեղծման միջոցով։
Sputnik Արմենիայի հետ զրույցում ՀՀ Արհմիությունների կոնֆեդերացիայի փոխնախագահ Բորիս Խառատյանը նշեց, որ երկրում մոտ 6000 վարձու աշխատող է գրանցված, արհմիություններում`նրանց միայն մեկ երրորդը։
Սակայն գործող արհմիություններն էլ շատ հազվադեպ են գործատուի հետ բանակցությունների գնում։ Ոմանք կարծում են արհմիությունը խորհրդային տարիներից մնացած մի բան է (թեև ԽՍՀՄ-ում դրանք փոշոտ ու անգործունակ չէին), իսկ ոմանց համար արհմիություններին դիմելը նույնքան ամոթալի է, որքան ոստիկանությանը հարևաններից բողոքել։ Իսկ ոմանք պարզապես չեն ուզում գլուխ դնել գործատուի հետ․ հետևանքներն ավելի քան պարզ են։
2018 թվականի օգոստոսին Փաշինյանի կառավարությունը որոշեց վերանայել Աշխատանքային օրենսգիրքը։ Աշխատանքի ու սոցիալական հարցերի այն ժամանակվա նախարար Մանե Թանդիլյանը հայտնել էր, որ կառավարությունը օրենսգրքում փոփոխությունների փաթեթ է պատրաստում և՛ հավելավճարների, և՛ արձակուրդայինների, և՛ այլ հարցերի վերաբերյալ։
Սակայն իշխանությունը դեռ պատրաստվում է նոր խորհրդարան գումարել ու կառավարության նոր կազմ ձևավորել։ Իսկ մինչ այդ կարևոր օրինագիծը մոռացվել է։
«Դեռ աշխատանքի նախարարությունը չի խոսել նման քննարկումների մասին։ Սակայն հարցը նախկինի պես արդիական է, քանի որ ամեն օր աշխատանքի ենք գնում», - ասում է Խառատյանը։
Դե ինչ, եթե պահանջեն, իսկապես ստիպված կլինենք աշխատանքի գնալ ամեն օր, աշխատել տասներկու ժամ ու առանց հանգստի։ Քանի որ ծնողներին դեղեր են պետք, իսկ երեխաներին պետք է կերակրել ու հագցնել։