Ռուբեն Գյուլմիսարյան, Sputnik Արմենիա
Արմավիրի Փշատավան գյուղում որոշ տներ սահմանից 100–150 մետր հեռավորության վրա են։ Ժամանակին այնտեղ սահմանային ուղեկալ կար։ 2015 թվականին այն վերացրեցին. հիմա ուղեկալներ կան հարևան գյուղերում, հեռավորությունը դրանց միջև մոտ 15 կմ է, իսկ Փշատավանն այդ գծի մոտավորապես կեսում է ու ուղեկալներ չկան։
Սահմանային ուղեկալի վերացման պաշտոնական պարզաբանումը որոշ «օպտիմիզացիան» է։ Բառի նշանակությունից կարելի է դատել, որ այն ենթադրում է այդ հատվածում սահմանի հսկողության համակարգի ու կարգի բարելավում։ Բայց եթե գյուղացիներին լսենք, այդպիսի օպտիմիզացիան նրանց չի հանգստացնում։ Քանի որ վերջին ամիսներին պետական սահմանի խախտման դեպքերը շատացել են, նրանց մտահոգում է իրենց անվտանգության հարցը։
Ե՛վ նախկինում, և՛ հիմա փշատավանցիները, ինչպես նաև Հայաստանի սահմանային այլ գյուղերի բնակիչներ անմիջապես շփում ունեն ռուս և հայ սահմանապահների հետ։ Նրանք օգնում են ձերբակալել սահմանախախտներին, բայց հիմա վստահեցնում են, որ եթե ինչ–որ բան լինի, ստիպված են լինելու իրենց ուժերով գործել։ Իհարկե, վայրկյանական կհաղորդեն մոտակա ուղեկալին, սակայն օգնությունը կարող է ուշանալ, հատկապես, եթե խախտողը զինված լինի։
Բացի այդ, գյուղացիները վստահ են, որ այն կողմից եկող խոշոր սադրանքներից պահպանում է ռուսական դրոշի ներկայությունը։
Ամեն մարդ, ով խոսել է սահմանապահ զորքերի հրամանատարության ներկայացուցիչների հետ, ընդգծում էր, որ բուն սահմանապահների դեմ բողոք չունի, հակառակը, մարդիկ ուզում են, որ նրանք ավելի շատ լինեն։
Ռուսական սահմանապահ զորքերի ու ՀՀ ԱԱԾ սահմանապահ զորքերի ներկայացուցիչները, որոնց, իհարկե, պետք էր լսել, այդքան վատատեսորեն տրամադրված չեն։ Զինվորականները հանգիստ են ու վստահ, որ կարող են օպերատիվ կերպով արձագանքել. վերջեվերջո հսկողության համակարգն ու ամբողջ տեխնիկան նույնն է մնացել, այն ոչ ոք չի ապամոնտաժել ու չի պատրաստվում դա անել։
Փշատավանի սահմանային ուղեկալի վերացման պատճառներից մեկը, զինվորականների խոսքով, կադրերի պակասն է։ Հայ–թուրքական ու հայ–իրանական սահմանը հսկելու համար չափազանց քիչ ժամկետային զինծառայողներ են տրամադրվում. տարեկան 30 մարդ չորս ջոկատի համար (Արտաշատի, Արմավիրի, Գյումրու ու Մեղրիի), փաստացի դա մեկ ջոկատի համար 7 մարդ է։ Իսկ պայմանագրայինների անհնար է անվերջ հավաքել, ահա և ստիպված են հարմարվել ունեցածին։
Անհանգստանալու առիթ չկա, ասում են զինվորականները, մարդիկ հավատում են նրանց ու գիտեն, որ նրանք չեն հապաղի օգնության հասնել։ Բայց չի կարելի չհամաձայնել, որ շատ անհանգիստ է ապրել ու հող մշակել մեղմ ասած ոչ այդքան բարիդրացիական տրամադրվածություն ունեցող հարևանի հետ սահմանին։ Հատկապես` հաշվի առնելով Թուրքիայի ազգամիջյան հակասությունները, որոնց մասին տեղացիները, իհարկե, գիտեն։
Իսկ սահմանը հատում են ոչ միայն Թուրքիայի, այլև Իրանի քաղաքացիները, նաև Աֆղանստանի ու Բանգլադեշի քաղաքացիները։ Բնականաբար, մարդիկ, որոնք ամեն օր հեռուստատեսությամբ տեսնում ու նորություններում են կարդում են անվերջ ահաբեկչությունների մասին, չեն բացառում, որ մի անգամ դժբախտությունը կարող է թակել նաև իրենց դուռը։ Ու պատասխանատու մարմինները պետք է համամիտ լինեն նրանց այս մտահոգության հետ, համենայն դեպս լսել մարդկանց, ու հնարավորության դեպքում միջոցներ կիրառել։ Իսկ փաստարկների հիման վրա նրանց հանգստացնելը պարտադիր է։
Եվ ահա ինչն է զարմանալի. փշատավանցիները դուրս են եկել իրենց պահանջներով կամ խնդրանքներով, ում ոնց դուր է գալիս, առավոտյան ժամը իննի շրջանում. Sputnik Արմենիան գյուղ հասավ հինգ ժամ անց:
Փշատավան չէին ժամանել ո՛չ մարզպետը, ո՛չ ՀՀ ԱԱԾ ներկայացուցիչները, որոնք իրավասու են լուծել այդ հարցերը։
Տեղում էին ՀՀ–ում Ռուսաստանի Անվտանգության դաշնային ծառայության սահմանապահ զորքերը` սահմանային ուղեկալի հրամանատարի հետ, որը խոսում էր բնակիչների հետ, ու մի քանի ոստիկաններ, թեև ցույցի վայրում ոչ մի կռվի կամ այլ անկարգության մասին, բնականաբար, խոսք չկար։
Գյուղացիներից մեկը, որը լրագրողին ԱԱԾ–ի լուրջ դեմքի տեղ էր դրել, հիասթափված ասաց, որ երևանցի թղթակիցն ավելի արագ տեղ հասավ, քան Արմավիրի մարզպետը։
17.00–ի տվյալներով` նշված պաշտոնյաներից ոչ ոք այդպես էլ չայցելեց գյուղ, թեև Ազատ Քարամյանը հեռախոսազրույց էր ունեցել մարզպետարանից ինչ–որ մեկի, հնարավոր է, հենց մարզպետի հետ։ Նշենք, որ Արմավիրից Փշատավան ճանապարհը տասը րոպե է տևում։
Կարելի է հասկանալ, որ նոր իշխանությունները հիմա զբաղված են արտահերթ ընտրություններով, որոնց անցկացման համար չեն խնայի ո՛չ ջանք, ո՛չ փաստարկ։ Եթե իշխանությունները շարունակեն այդպես վարվել փշատավանցիների հետ, ապա ես չեմ կարող պնդել` ում օգտին կքվեարկի գյուղը ընտրությունների ժամանակ։ Փոխարենը միանշանակ հասկանալի է` ում օգտին չի քվեարկի։
Իսկ այդ մարդիկ քմահաճություն չեն անում, իրենց համար որևէ արտոնություն ու նյութական բարիք չեն ուզում։ Եվս մեկ անգամ հիշեցնենք` դա Թուրքիայի հետ սահմանակից գյուղ է, որտեղ մտահոգված են իրենց կանանց, երեխաների ու մայրերի համար։ Ու ինչու ոչ, իրենց տների համար։