ԵՐԵՎԱՆ, 26 սեպտեմբերի — Sputnik. Ելույթ ունենալով Նյու Յորքում ՄԱԿ–ի գլխավոր վեհաժողովում` Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը հերթական անգամ հայտարարել է, որ Ադրբեջանը պետք է բանակցություններ վարի Արցախի հետ։ Հակառակ դեպքում, նրա խոսքով, Բաքվին պետք են միայն տարածքներ, այլ ոչ թե Արցախի ժողովուրդը։
Հայաստանի վարչապետը շեշտել է, որ ադրբեջանական իշխանությունները մտադիր են մաքրել Ղարաբաղը հայերից, ինչպես դա տեղի է ունեցել Նախիջևանում։
Ինչպես նշեց Sputnik Արմենիայի հետ զրույցում քաղաքագետ Երվանդ Բոզոյանը, Փաշինյանը փորձել է այդ կերպ ավելի մատչելի ներկայացնել Արցախում ապրող մարդկանց ինքնորոշման իրավունքի իրագործման անհրաժեշտությունը։
Աշխարհում լավ գիտեն, թե ինչ է տեղի ունեցել 1915թ–ին։ Ուստի իրավիճակը Նախիջևանի հետ համեմատելը և Արցախում սցենարի կրկնության հնարավորությունը կարող է ավելի լավ հասկացվել միջազգային հանրության կողմից։
Ինչ վերաբերում է բանակցություններին Ղարաբաղի մասնակցությանը, ապա, Բոզոյանի խոսքով, համանախագահները հայտարարել են, որ վերջնական փուլում Ստեփանակերտը պետք է մասնակցի դրանց։
«Գործանակում համանախագահները կարծում են, որ կողմերը պետք է ինչ–որ ընդհանուր հայտարարի գան։ Դրանից հետո հնարավոր կլինի Արցախը միացնել այդ ձևաչափին», – ասաց Բոզոյանը։
Նրա խոսքով` չնայած այն բանին, որ հայկական կողմը պարբերաբար բարձրացնում է այդ հարցը, տվյալ փուլում Ադրբեջանը չի համաձայնի այդ ձևաչափի հետ։ Բաքվում փորձում են իրավիճակը ներկայացնել որպես տարածքային վեճ Հայաստանի ու Ադրբեջանի միջև։
Քաղաքագետը կարծում է, որ միաժամանակ բանակցային գործընթացը չպետք է կանգ առնի, քանի որ Ադրբեջանը ոչ մեծ ծուղակ է պատրաստել։ Եթե Հայաստանը հրաժարվի բանակցություններից, ապա Բաքուն կհայտարարի ռազմական գործողություններ սկսելու օրինականության մասին։
«Հայաստանը չպետք է ընկնի այդ ծուղակի մեջ։ Կարծում եմ, որ այստեղ Հայաստանը պետք է կառուցողական դիրքորոշում ունենա», – ասաց Բոզոյանը։
Նա կարծում է, որ բանակցությունները պետք է բաժանել երկու մասի։ Առաջինը պետք է վերաբերի ռազմական գործողությունները չվերսկսելու հարցին, երկրորդը` հակամարտությունը լուծելուն։
Բոզոյանի կարծիքով, հաշվի առնելով իրատեսականությունը, հայկական կողմի համար առաջին պլանում պետք է դրվի մարտական գործողությունները կանխելու հարցը։
ԱՊՀ երկրների ինստիտուտի հայկական մասնաճյուղի ղեկավար Ալեքսանդր Մարկարովը նույնպես ուշադրություն է դարձնում նրան, որ Փաշինյանը ևս մեկ անգամ հաստատել է` հակամարտության ցանկացած հնարավոր լուծում կարող է գոյություն ունենալ արցախյան կողմի առկայության դեպքում։
Անդրադառնալով բանակցությունների ձևաչափին և անհրաժեշտությանը` Մարկարովը նշում է, որ Փաշինյանի և Ալիևի հնարավոր հանդիպումը չի կարող ֆորմալ լինել, այն պետք է ինչ–որ բովանդակություն ունենա։
Միաժամանակ Հայաստանի ԱԳՆ ղեկավար Մնացականյանի և Ադրբեջանի ԱԳՆ ղեկավար Մամեդյարովի հանդիպումը կարևոր է բուն բանակցային գործընթացի տեսանկյունից։
«Բայց ոչ թե հանդիպում հանուն հանդիպման տեսանկյունից, այլ լարվածությունը նվազեցնելու և երկխոսությունը պահպանելու դիրքորոշումից», – ասաց Մարկարովը։
Կարելի է ենթադրել, որ Արցախը բանակցությունների սեղանի շուրջ վերադարձնելը կբարձրացվի ԱԳՆ ղեկավարների հանդիպմանը, բայց դժվար է պատկերացնել, թե տեխնիկապես ինչպես է հնարավոր դա իրագործել։
Քաղաքագետը նշում է, որ եթե մինչև հիմա Արցախը չի մասնակցել անմիջական բանակցություններին, ապա այն եղել է մաքոքային դիվանագիտության մաս։ Համանախագահները այցելություններ են կատարել ինչպես Երևան և Բաքու, այնպես էլ Ստեփանակերտ։
«Վիրտուալ կամ բարոյապես Արցախը միշտ ներկա է եղել», – ասաց Մարկարովը։
Ֆիզիկապես վերադարձնելու հարցը շատ բարդ է։ Ադրբեջանի համար Արցախը բանակցությունների սեղանի մոտ վերադարձնելը ճանաչելու մաս է, ինչին նա դեռ պատրաստ չէ։
Բաքուն պատրաստ է գնալ ամեն ինչի, բացի անկախության փաստացի ճանաչումից։ Նրանց համար դժվար կլինի բանակցությունների ընթացքում հաշտվել չճանաչված պետության պաշտոնյաների առկայության հետ։
Վարկածը, ըստ որի երեք երկրների ներկայացուցիչների առաջ պետք է դրվեին «Երևան», «Բաքու» և «Ստեփանակերտ» գրությունները, նույնպես քիչ հավանական է։ Բաքվում նախընտրում են Ստեփանակերտի ուրիշ անվանում, ուստի դրա հետ նույնպես հազիվ թե համաձայնեն։
Նշենք, որ Բաքվի արձագանքը Փաշինյանի հայտարարությանը երկար սպասեցնել չի տվել։ Ադրբեջանի նախագահի աշխատակազմի արտաքին կապերի բաժնի պետի տեղակալ Հիքմեթ Գաջիևը հայտարարել է, որ ՄԱԿ ԳՎ–ի նիստում Փաշինյանի խոսքերն արցախյան կարգավորման մասին կարող են կաթվածահար անել բանակցային գործընթացը։