Լիլիթ Հարությունյան, Sputnik Արմենիա
Մի քանի ամիս առաջ Գեղարքունիքի մարզի Ներքին Գետաշեն գյուղում 1830 թվականի կիսաքանդ մատուռի վերականգնողական աշխատանքների ընթացքում մոտ երեք հարյուր հին խաչքար ու տապանաքար է հայտնաբերվել՝ արքայական տոհմի ներկայացուցիչների պատկերներով։
Տվյալ պահին եկեղեցու վերականգնողական աշխատանքները դադարեցվել են։ ՀՀ մշակույթի նախարարությունը զբաղվում է անակնկալ գտածոներով։
Sputnik Արմենիայի թղթակցի հետ զրույցում մշակույթի նախարարության Պատմության և մշակույթի հուշարձանների պահպանության գործակալության պետ Արմեն Աբրոյանն ասաց, որ հետազոտական աշխատանքներն իրականացնելու է հատուկ ՀԿ-ն, որը գործում է մշակույթի նախարարությանը կից։
«Շուտով արդեն հայտնի կլինեն փորձաքննության որոշ արդյունքներ։ Իմ անձնական կարծիքը, որը հիմված չէ գիտական տվյակների վրա, այն է, որ խաչքարերը հիմնականում IX-X դարերի են։ Հնարավոր է, կան նաև IV-V դարերի հուշարձաններ։ Ամեն դեպքում անկախ այն բանից, որ շրջանին են պատկանում այս գտածոները, դրանք պատմամշակութային արժեք են ներկայացնում ու անպայման պետք է պահպանվեն պետության կողմից», —ասաց Աբրոյանը։
Քարե սալերի մի մասն ամենայն հավանականությանբ կօգտագործվի եկեղեցու վերականգման համար։
«Քանի որ որոշ սալեր օգտագործվել են եկեղեցու պատերը կառուցելու համար, ամենայն հավանականույամբ, նրանք հենց պատերի մեջ կդրվեն, քանի որ դա այս եկեղեցու պատմության մի մասն են։ Մնացած քարերը, որոնցք տեսքը լավ է պահպանված, կցուցադրվեն եկեղեցու տարածքում, կամ մեկ այլ վայրում, որը կհամապատասխանի այդ հուշարձաններին», — նշեց փորձագետը։
Նա հավելեց նաև, որ արքակայան անձանց հայտնաբերված տապանաքարերը կարող են XIII-ից մինչև XVIII դարերի լինել, այսինքն՝ ինչպես վաղ, այպես էլ ուշ Միջնադարի շրջանից։ Միաժամանակ, Աբրոյանն ընդգծեց, որ դեռ չի շտապում որևէ հստակ եզրակացություն անել, քանի դեռ գիտահետազոտական փորձաքննության արդյունքները հայտնի չեն։
Փորձագետի դիտարկմամբ՝ ճիշտ մոտեցման դեպքում խաչքարերն ու տապանաքարերը զբոսաշրջիկներին գրավելու առումով մեծ ներուժ ունեն։
«Որպես մասնագետ կարող եմ վստահեցնել, որ խաչքարերի ու տապանաքարերի վերականգման գրագետ մոտեցումը, նաև դրանց ճիշտ ցուցադրումը կնպաստի զբոսաշրջության զարգացմանը տարածաշրջանում», — ասաց նա։
ՀՀ տնտեսական զարգացման և ներդրումների նախարարության զբոսաշրջության պետական կոմիտեի նախագահի տեղակալ Մեխակ Ապրեսյանը նշեց, որ Ներքին Գետաշենի գտածոները կարող են գրավել զբոսաշրջիկներին, սակայն սկզբի համար պետք է զբաղվել դրանց դասակարգմամբ ու ցուցադրմամբ։
«Տվյալ պահին հուշարձաններով զբաղվում է համապատասխան կառույցը՝ մշակույթի նախարարությունը։ Վերականգնելուց հետո կարելի է դրանք օգտագործել զբոսաշրջության զարգացման նպատակներով։ Այդ հարցը պետք է քննարկել նաև մասնավոր սեկտորի հետ», — ասաց նա։
Ապրեսյանը հավելեց, որ սկզբի համար պետք է այդ կետը ներառել ավանդական զբոսաշրջային երթուղիներից մեկում։ Մոտակայքում են գտնվում այնպիսի տեսարժան վայրեր, ինչպիսինն են Ներքին Գետաշենի եկեղեցին՝ IX դարի Կոթավանքը, կամ Նորատուսի հայտնի «Խաչքարերի անտառը»: Չի բացառվում, որ հետագայում հայտնաբերված խաչքարերն ու տապանաքարերը կարող են առանձին զբոսաշրջային ուղղություն դառնալ։