Sputnik Արմենիայի քաղաքական վերլուծաբան Արման Վանեսքեհյան
Հազիվ թե արդարանան հայ հասարակության եվրոպամետ լիբերալ թևի հույսերը
… Նման իրավիճակ է ստեղծվում հենց այսօր, երբ Սոչիում մայիսի 14-ին կայանալիք ԵԱՏՄ հերթական գագաթնաժողովի նախաշեմին, միջոցառմանը մասնակցող բոլոր երկրները կշռադատում և ճշտում են իրենց դիրքորոշումները։
Իհարկե, մեզ համար (և ոչ միայն) կարևոր է, թե Հայաստանի նոր ղեկավարությունն ինչ դիրքորոշում կունենա ընդհանրապես ԵԱՏՄ-ի և մասնավորապես Սոչիի գագաթնաժողովի հարցում։
Արդեն հայտնի է, որ ՀՀ կառավարության փոխվարչապետ Վաչե Գաբրիելյանը նորընտիր վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանին ներկայացրել է գագաթնաժողովի օրակարգը։ Հայտնի է նաև, որ ՀՀ վարչապետը մասնակցելու է այդ գագաթնաժողովին։ Ավելին, վերջին շրջանում հայ առաջնորդը բազմիցս խոսել է այն մասին, որ կարևորում է ԵԱՏՄ շրջանակում համագործակցության հետագա զարգացումը և կազմակերպության անդամ երկրների հետ համագործակցության ընդլայնումը։
Ոչ պակաս կարևոր է այն, որ Սոչիում նախատեսված է ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի և ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի հանդիպումը, որի վրա սևեռվելու է բոլորի ուշադրությունը` հաշվի առնելով Հայաստանում տեղի ունեցած վերջին իրադարձությունները։
Մյուս կողմից հասկանալի է, որ հայ հասարակության եվրոպամետ լիբերալ թևը մեծ հույսեր է կապում Փաշինյանի հետ` հուսալով, որ նա հետզհետե կհեռանա ինչպես ԵԱՏՄ-ի, այնպես էլ կոնկրետ Ռուսաստանի հետ սերտ համագործակցության վեկտորից։
Սակայն առնվազն մոտ ապագայում (հավանաբար խոսքը մի քանի տարվա մասին է) տնտեսության և բուն երկրի լիբերալ զարգացման հայ կողմնակիցների այդ սպասումները հազիվ թե արդարանան։
Հայաստանն, ամենայն հավանականությամբ, ԵԱՏՄ-ում կներկայանա որպես կազմակերպության արդյունավետության բարձրացման նախաձեռնող
ԵՏՀ կոլեգիայի նախագահ, ՀՀ նախկին վարչապետ Տիգրան Սարգսյանը, ներկայիս վարչապետին շնորհավորելիս, հույս հայտնեց, որ այն լուման, որ Հայաստանը ներդնում է ԵԱՏՄ զարգացման և ամրապնդման հարցում, միայն աճելու է։
Ինչևէ, կարելի է չկասկածել, որ և՛ հայկական, և՛ համաշխարհային հանրությունը մեծ ուշադրությամբ է հետևելու Սոչիում տեղի ունեցող իրադարձություններին` և՛ Փաշինյան-Պուտին հանդիպման արդյունքներին, և՛ ՀՀ վարչապետի ելույթին։
Չէ՞ որ ի վերջո հենց Նիկոլ Փաշինյանն է ասել, որ անհրաժեշտ է այդ կազմակերպություններում բարձրացնել երկրների անդամակցության արդյունավետության մակարդակը։ «Պետք է մեծանա ապրանքաշրջանառությունը, պետք է այնպիսի արդյունքների հասնել, որ դա զգացվի երկրների տնտեսության վրա, Հայաստանի բնակիչների վրա։ Հայ-ռուսական հարաբերություններում բացառապես դրական զարգացում ենք ակնկալում», — ասել է Փաշինյանը։
Սակայն միևնույն ժամանակ պետք է հասկանալ, որ իրադարձային օրակարգը հազիվ թե սահմանափակվի միայն Հայաստանով ։ Չէ՞ որ ներկայիս իրավիճակը Մերձավոր Արևելքում, երբ Իրանի և Իսրայելի հարաբերությունները կտրուկ սրվել են, չի կարող չանդրադառնալ Սոչիում կայանալիք ԵԱՏՄ գագաթնաժողովի թեմատիկայի վրա։
Գոնե այն պատճառով, որ Իրանն արդեն մայիսի 17-ին նախատեսում է ԵԱՏՄ-ի հետ Ազատ առևտրի ստեղծման վերաբերյալ պայմանագիր ստորագրել, իսկ Իսրայելը, պարզվում է, նույնպես պատրաստվում է ԵԱՏՄ-ի հետ նմանատիպ մի բան ստորագրել։ Իսրայելի ղեկավարության և ԵԱՏՄ-ի միջև բանակցություններն արդեն վերջնական փուլին են հասել։
Վիետնամ, Իրան, Իսրայել, Սինգապուր, Մոլդովա… Ո՞վ է հաջորդը
«Ազատ առևտրի գոտու մասին համաձայնագիր ունենք ստորագրած Վիետնամի հետ, թեև մենք դրան մեծ դժվարությամբ էինք գնում։ Ներկա պահին ամբողջությամբ նախապատրաստվել ու իմ կողմից կարգադրություն է ստորագրվել Իրանի վերաբերյալ։ Վերջնական փուլում են Սինգապուրի, Իսրայելի, Հարավարևելյան Ասիայի պետությունների ասոցիացիայի երկրների հետ նմանատիպ համաձայնագրեր ստորագրելու բանակցությունները։ Այս ամենը ևս զգալի առումով փափուկ ուժի մեխանիզմի կիրառում է», — վերջերս ասել է ՌԴ վարչապետ Դմիտրի Մեդվեդևը։
Ճիշտ է` ինչպես այս գործընթացի վրա կազդի Սիրիայում իրանա-իսրայելական հերթական սրացումը, այդքան էլ պարզ չէ։ Հավանաբար, շատ մոտ ապագայում պարզ կդառնա։
Ամեն դեպքում փաստն այն է, որ Ռուսաստանի ղեկավարության` եվրասիական մեծ տարածքի մասին մտքերը արագ տեմպերով են զարգանում, ինչը ի սկզբանե նույնիսկ չէր էլ ենթադրվում։
Իսկ եթե հաշվի առնենք, որ Սոչիի գագաթնաժողովում ևս մի աննախադեպ իրադարձություն է տեղի ունենալու, երբ դիտորդի կարգավիճակ կստանա Մոլդովան, ապա կարելի է խոսել ոչ միայն ՌԴ-ից դեպի արևելք և հարավ ինտեգրացիոն գործընթացների ընդլայնման մասին, այլև արևմտյան ուղղությամբ։
«Մոլդովան պետք է ավելի շատ բան իմանա ԵԱՏՄ-ի գործառնության մեխանիզմների մասին, և այն մասին, թե ինչպես նոր շուկաների հասանելիություն ստանա», — ասել է Մոլդովայի նախագահ Դոդոնը, և այդ դիրքորոշումը բավական տրամաբանական է այն առումով, որ թույլ է տալիս մի քանի տարբերակներից ընտրություն կատարել։ Ընդ որում, ԵԱՏՄ-ն Հայաստանի օրինակով ցույց տվեց, որ կոնկրետ դեպքերում ԵԱՏՄ ղեկավարության և ստեղծման նախաձեռնողների կողմից հարցերը դրվում են ոչ թե «կամ-կամ», այլ, պատկերավոր ասած, «և՛ մեկը, և՛ մյուսը» ձևաչափով։
Այսինքն կարելի է տեղ գտնել լիարժեք գործելու համար և՛ Եվրասիական տնտեսական դաշտի ձևաչափում, և՛ աշխատել ԵՄ-ի հետ։
Այնպես որ, շատ բան է կախված նրանից, թե ինչ կասեն Սոչիում կայանալիք գագաթնաժողովում, և մոտ հեռանարում ինչպես կզարգանան իրադարձությունները ինտեգրացիոն գործընթացներում։