Հավանաբար, մեր օրերում միջազգային հարաբերություններում «մեղմ ուժ» կարելի է համարել ճանապարհորդներին, որոնք ժամանում են որևէ երկիր` ջնջելով սահմանները, կոտրելով կարծրատիպերը, պատմում են այդ երկրի մասին, իսկ նրանց հետևից գալիս են զբոսաշրջիկների խմբեր։
Վերջերս Հայաստան էր այցելել պրոֆեսիոնալ ճանապարհորդ Անդրեյ Ռազիգրաևը, որն անցել է բոլոր կլիմայական ու ժամային գոտիներով` իր անձնական գլոբուսի վրա չթողնելով բաց կետեր։
Նա եկել էր «Արձակուրդ առանց ուղեգրի» հաղորդման շրջանակում, որի խնդիրն է որոշել թոփ-7 վայրերը, որոնք զբոսաշրջիկները կարող են ներառել իրենց անձնական ուղեցույցում։ Ասում են, որ հաղորդավարը ստորագրում է իր յուրաքանչյուր բառի տակ, որովհետև բոլոր վայրերն անձամբ է այցելում` զգալով երկրի համն ու հոտը, հարմարավետությունը և նույնիսկ էքստրիմը։
«Ես գեղատեսիլ լեռնային լանդշաֆտներով և անկրկնելի հյուրընկալությամբ երկրում եմ», – այս խոսքերից է Հայաստանում իր ուղևորությունը սկսում շոումենը։ Առաջին բանը, որ նա խորհուրդ է տալիս զբոսաշրջիկներին` «ժամանել Հայաստան առանց կարծրատիպերի և նախապաշարմունքների, և հենց այդ ժամանակ երկիրը լիովին կբացվի ձեր առջև, և դուք կկարողանաք զգալ նրա յուրօրինակ կոլորիտը»։ Նա շրջել է ամբողջ երկրով, որպեսզի ազնվորեն և անաչառ կերպով ներկայացնի լավագույն վայրերի «յոթնյակը»։
Այսպես, Ռազիգրաևի աղյուսակի յոթերորդ տեղում է Երևանի կենտրոնական շուկան, որը նրա և շատ զբոսաշրջիկների կարծիքով, պետք է այցելել «կամ շատ կուշտ` ավելի քիչ ուտելու համար, կամ քաղցած, որովհետև վաճառողները ձեզ լավ կկերակրեն»։ Այստեղ «ի՞նչ արժե» հարցին կարելի է հետաքրքիր պատասխան ստանալ. «Եթե ի սրտե, ապա անվճար»։ Ռազիգրաևը զբոսաշրջիկների ուշադրությունը հրավիրում է նրա վրա, որ չուչխելան Հայաստանում կոչվում է սուջուխ։ Մինչև շոումենը զբոսնել է շուկայում, նրան վայբերով զանգահարել է գործընկեր Լերա Կուդրյավցևան և խնդրել չրեր տանել։ Ռազիգրաևը Երևանի կենտրոնական շուկան անվանել է գաստրոնոմիական դրախտ, որտեղ շատ հետաքրքիր է և համեղ։ Եվ ընդհանրապես, Հայաստան պետք է գալ` վերցնելով դատարկ ճամպրուկներ, որոնք հազիվ թե դատարկ լինեն հետդարձին։
Ռազիգրաևի կարծիքով` վեցերորդ տեղում Գառնիում Արևի աստծո տաճարն է և Գեղարդի վիմափոր եկեղեցին։ Չնայած նրան, որ մի տաճարը հեթանոսական է, մյուսը` քրիստոնեական, դրանք պետք է այցելել միասին, որովհետև դրանք հեռու չեն միմյանցից և դասվում են խորհրդավոր վայրերի շարքը` իրենց սրբազան առաքելությամբ։ «Անհավատալի է, որ այդ ամենը ստեղծվել է մարդու ձեռքերով», –տպավորությունն է նկարագրել Անդրեյ Ռազիգրաևը։
Ռազիգրաևը 5–րդ տեղը տվել է Երևանին` նրա խոսքով` կոլորիտային և կենդանի քաղաքին։
«Չնայած նրան, որ Երևանը 29 տարով մեծ է Հռոմից, այստեղ ընդհանրապես նավթալինի հոտ չի գալիս։ Ես առանց ուղեգրի արձակուրդն այնքան բազմազան եմ անցկացրել, որ տպավորությունները կբավականացնեն մի քանի տարի», – ասել է հաղորդավարը։
Նա ամենաէլեգանտ փողոցն անվանել է Հյուսիսային պողոտան։ Այն արմատապես տարբերվում է սովորական և դասական Երևանից։ «Ժամանակակիցներից մեկն այն բնութագրել է որպես խաբեության և գլամուրի գլոբալիզացված կոկտեյլ», – ասել է Ռազիգրաևը` զբոսնելով Հյուսիսային պողոտայով։ Նրա վրա մեծ տպավորություն է թողել Սարյան փողոցը` իր փոքրիկ նորաճ սրճարաններով և ռեստորաններով, գինետներով։ «Հայաստանը միայն «խորոված–մորովածը» չէ», – եզրափակել է նա և խորհուրդ տվել զբոսաշրջիկներին որպես նվեր գնել նուռ` երկրի խորհրդանիշը, որը կարելի է գնել ամեն քայլափոխի հանդիպող հուշանվերների խանութներում։
4–րդ տեղում աշխարհի ամենաերկար զիփլայններից մեկը`Երևանի զիփլայնն է «Արաբկիր» զբոսայգում` Դավիթաշենի կիրճի վրա։ Այն իսկապես շատ տպավորիչ է։ Մի գծի երկարությունը 870 մետր է, բարձրությունը` 120 մետր, մյուսի երկարությունը 600 մետր է, բարձրությունը` 60մ։ Երևանյան զիփլայնի յուրահատկությունն այն է, որ այն անցնում է կամրջի տակով։ Աշխարհում ոչ մի տեղ նման բան չկա։ Սովորաբար` կամրջի կողքով է կամ զուգահեռ։ Նախագծի հեղինակները` Միխայիլ Յուրտաևը և Ժիրայր Մուշեղյանը, հույս ունեն, որ նման անսովոր դիրքը նրան տեղ կապահովի Գինեսի ռեկորդների գրքում. արդեն հայտ են ներկայացրել։
Երրորդ տեղը Արարատինն ու Խոր վիրապ եկեղեցունն է, որը գտնվում է լեռան ստորոտին։ Նշանակալի տեղ, որտեղից սկսվել է Հայաստանի «մկրտությունը»։ Անդրեյ Ռազիգրաևն իջել է փոսի մեջ, որտեղ Գրիգոր Լուսավորիչն անցկացրել է 13 տարի։ «Ես այստեղ 3 օր անգամ չէի կարող նստել», – զարմացած բացականչել է նա, իսկ Խոր Վիրապից ստացած տպավորությունը համեմատել է Իսրայելի Սուրբ հողից ստացած տպավորությանը հետ։
Երկրորդ տեղում Սևանա լիճն է` իր եկեղեցիներով ու խաչքարերով, որոնք ներառված են ՅՈՒՆԵՍԿՕ–ի ժառանգության ցուցակում, լուսնաքարերով և խորտիկներով` խեցգետնով և ձկով։ Ռազիգրաևին հատկապես դուր է եկել խեցգետնից պատրաստված քաբաբը։ «Հայաստանում անվերջ կարելի է նայել երեք բանի` Արարատ լեռան տեսարանին, ինչպես է ծփում Սևանա լիճը և ինչպես է շեֆ–խոհարար Յուրա Սարգսյանը խեցգետնից քաբաբ պատրաստում», – ասել է ճանապարհորդը և վերջում բացականչել. «Տղաներ, սա անմահակա՜ն է»։
Եվ ահա, վերջապես, առաջին տեղը։ Ռազիգրաևի կարծիքով` առաջին տեղում «Մեգերյան կարպետ» գորգագործության գործարանն ու մշակութային կենտրոնն է։ «Այդ գործարանի գորգերը արվեստի ստեղծագործություններ են», – նշել է շոումենը` դիտելով «Մեգերյան կարպետի» թանգարանում ամենահին գորգը, որը մոտ 400 տարեկան է։ Ռազիգրաևին հետաքրքրել է, թե ինչպես է հաջողվում պահպանել գորգի գույնը հարյուրամյակներ շարունակ։ Պատասխանը պարզ է` արտադրությունում օգտագործվում են միայն բնական ներկանյութեր` նռան կեղև, ընկույզ, որդան կարմիր, որը հանդիպում է միայն Արարատյան դաշտավայրում։ Ներկերն ամրապնդվում են հատուկ ֆիքսատորի օգնությամբ, իսկ թե ինչից է այն բաղկացած` Մեգերյան ընտանիքի գաղտնիքն է։
Գործարանում հայտնվող զբոսաշրջիկները կարող են տեսնել ոչ միայն գորգի ստեղծման բոլոր փուլերը, այցելել թանգարան, այլ նաև ռեստորանում վայելել ազգային խոհանոցը, ինչն էլ արել է Ռազիգրաևը` լավաշ թխելու վարպետության դասընթաց անցնելով շեֆ խոհարար Արտավազդ Սարուխանյանի մոտ։ Վայելելով համեղ ընթրիքը` Անդրեյ Ռազիգրաևը նման հետևություն է արել. «Հայկական հյուրընկալությունը այն է, երբ սեղանին դնում են լրացուցիչ սպասք` անսպասելի հյուրի համար»։ Այո, կա նման բան։ Իսկ հետո նա նշել է, որ Հայաստանում «ծով չկա, բայց մի ծով հոգի կա». հենց դա է գրավում զբոսաշրջիկներին գեղատեսիլ բնությունից և հուշարձաններից բացի։
Հաղորդման վերջում ճանապարհորդը շնորհակալություն է հայտնել «Վարդանուշ տատիկ» զբոսաշրջային օպերատորին և «Պոբեդա» լոուքոսթերին` նկարահանումներին օժանդակելու համար։ «Պոբեդայի» շնորհիվ նա Գյումրու օդանավակայան է ժամանել ընդամենը 490 ռուբլով (մոտ 4000 դրամ)։
Հ. Գ. Մինչև Հայաստան այցելելն Անդրեյ Ռազիգրաևի «Արձակուրդ առանց ուղեգրի» հաղորդումը նկարել են հարևան երկրում` Վրաստանում։ Վրաստանի մասին հաղորդումը YouTube հավաքել է 19 հազար դիտում, իսկ Հայաստանի մասինը` 55 հազար։