Sputnik Արմենիայի քաղաքական վերլուծաբան Արման Վանեսքեհյան
Թուրքիային ռուսական C-400 «Տրիումֆ» զենիթահրթիռային համալիրների առաքումները դարձել են Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինի և Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Էրդողանի միջև բանակցությունների հիմնական թեմաներից մեկը։ Դա սպասելի էր, քանի որ Ակույուի ատոմակայանի հետ մեկտեղ այդ հարցը ռուս–թուրքական օրակարգի առանցքն է։
Թուրք «սուլթանը» մի կողմ է թողել հավակնությունները և խնդրել Պուտինին…
Արդեն վաղուց հայտնի էր, որ Ռուսաստանը կառաքի այդ համալիրները Թուրքիային։ Անակնկալ են դարձել Պուտինի խոսքերն այն մասին, որ պայմանավորվածություն է ձեռք բերվել թուրքական տարածքում այդ զենիթահրթիռային համալիրների համատեղ արտադրության մասին։ Շատերի համար դա անսպասելի էր։
Բոլորը գիտեին, որ այդ համալիրների արտադրության տեխնոլոգիաներին տիրապետելու թուրքերի ցանկությունը ինչ–որ պահի փորձաքար է դարձել առաքումների մասին բանակցությունների գործընթացում։ Հիմա հայտնի է դարձել, որ պայմանավորվածությունը ձեռք է բերվել, և Անկարան ոչ միայն կօգտագործի ռուսական ԶՀՀ–ը, այլ նաև կարտադրի դրանք սեփական հարկի տակ։
Իրականում, նման ռազմական արտադրություն կազմակերպելու գործընթացը բավական բարդ է և երկար կտևի, այնպես որ սկզբնական շրջանում թուրքական հակաօդային պաշտպանությունը կարող է հույսը դնել բացառապես ռուսական արտադրության համալիրների վրա, որոնց առաքումները (երկու դիվիզիոն) կսկսվեն 2019թ–ի հուլիսին։ Չի ասվել, թե որքան ժամանակ կպահանջվի` հենց Թուրքիայում այդ ահարկու զենքի արտադրությունը սկսելու համար։
Այդ առումով հետաքրքիր է նաև այն, որ Ստամբուլում Էրդողանն անձամբ դիմել է Պուտինին` խնդրելով հնարավորության դեպքում արագացնել առաքումների ժամկետները (ի սկզբանե C-400 ԶՀՀ–ի առաջին դիվիզիոնի առաքումը պետք է հասներ պատվիրատուին մինչև 2020թ–ը)։
Դա կարող է նշանակել, որ Թուրքիայի և Արևմուտքի միջև փոխհարաբերություններում արագացել են ինչ-որ աշխարհաքաղաքական գործընթացներ (հնարավոր է` նույնիսկ սրվել են)։ Ընդ որում, այնքան, որ «թուրք սուլթանը», մի կողմ դնելով լոլիկների վերաբերյալ իր հավակնությունները (չէ՞ որ նաև նման խնդիր եղել է Ռուսաստանի և Թուրքիայի հարաբերություններում), ուղղակի սպասել է, որ Պուտինը ժամանի Անկարա և անմիջական խնդրանքով դիմի նրան։
Թուրքիան C-400 ԶՀՀ–ի առաջին գնորդը չէ
Թուրքիային C-400 ԶՀՀ առաքելու բանակցությունները կապ ունեն գլոբալ քաղաքականության հետ։ Եվ հարցը կոնկրետ ԶՀՀ–ն չէ, այլ ընդհանրապես այն, որ սպառազինության համաշխարհային շուկան լուրջ գործիք է դառնում գերտերությունների ձեռքերում։
Բավական է միայն հիշել, որ օրերս Ռուսաստանն արդեն սկսել է նույն C-400–ի առաքումը Չինաստան։ Չինական նավահանգիստ են ուղարկվել երկու նավեր` բեռնված ռադիոլոկացիոն կայաններով, գործարկման սարքերով և «Տրիումֆ» ԶՀՀ–ի համար գեներատորներով։ Հայտնի է, որ առաջին պայմանագրով առաքումները կավարտվեն մինչև ամառ։
Հավանաբար, պետք է հիշատակել, որ «Տրիումֆ» ԶՀՀ առաքումների հարցով Ռուսաստանին արդեն դիմել են Սաուդյան Արաբիան, Հնդկաստանը և Իրանը։
Միջազգային շուկայում այդքան թանկ զենքի առևտրի ակտիվացումը կարող է վկայել երկու բանի մասին։ Այն, որ միջազգային ասպարեզում ամեն դեպքում սկսվել է սպառազինությունների յուրահատուկ մրցավազք, որքան էլ փորձեն համաշխարհային գերտերությունները թույլ չտալ իրադարձությունների նման զարգացում, և այն, որ այս անգամ նման մրցավազքին կմասնակցեն ոչ թե առանձին պետություններ, այլ քաղաքական դաշինքներ։
Արևմուտքին (ԱՄՆ և Եվրոպա) կդիմակայի ոչ միայն Ռուսաստանը, այլ նաև բազմաթիվ ուրիշ երկրներ` տարածաշրջանային գերտերություններ։
Ռուսական С-400 ԶՀՀ–երը ոչ միայն ռազմական, այլ նաև աշխարհաքաղաքական գործոն են
Բանն այն է, որ գերտերությունները, որոնք զենքի առևտրի մրցավազքի մեջ են մտել, լուծում են ոչ ֆինանսական խնդիրներ և հարցեր։ Ժամանակակից հրթիռային համալիրները (ոչ միայն ռուսական և ամերիկյան, այլ նաև իրանական, պակիստանական և այլն) կարող են լրջորեն ազդել աշխարհաքաղաքական գլոբալ գործընթացների վրա։ Հենց դրանով է պայմանավորված, որ Ռուսաստանը վերջնականապես պայմանավորվել է Թուրքիայի հետ C-400 առաքումների մասին և նույնիսկ մեկ տարով արագացրել առաքումները։
Ի զուր չէ, որ հրթռիային համալիրների առաքումների շուրջ բանակցություններից հետո թեմային անդրադարձել է Ռուսաստանի պաշտպանության նախարար Շոյգուն։ Նա ասել է, որ ԱՄՆ–ի տարածքից դուրս ամերիկյան գլոբալ ՀՀՊ տարրերի տեղակայումն աշխարհում գլխավոր ապակայունացնող գործոնն է։
Պետք է հիշել, որ առաջիկա տարիներին դրա դեմ կաշխատեն ոչ միայն Ռուսաստանը, այլ նաև ուրիշ պետություններ, որոնք սպառնալիք են զգում մոտակայքում ամերիկյան հակահրթռիային համալիրների տեղակայումից։
Այնպես որ, Պուտինի և Էրդողանի բանակցությունների գլխավոր նպատակը (եթե հաշվի չառնել սիրիական խնդիրը) ի սկզբանե եղել է ոչ միայն Ակույուի ատոմակայանը, այլ նաև C-400–ի առաքումները։ Ինչն էլ երեկ պատահել է, երբ ամբիոնից հայտարարվել է ոչ միայն ռուսական ԶՀՀ առաքումների ժամկետները փոխվելու, այլ նաև այն մասին, որ պայմանավորվածություն է ձեռք բերվել արդեն Թուրքիայի տարածքում այդ ահարկու զենքի համատեղ արտադրության մասին։