ԵՐԵՎԱՆ, 28 մարտի — Sputnik, Աշոտ Սաֆարյան. Թուրքիային F-35 կործանիչներ մատակարարելու ԱՄՆ-ի հնարավոր մերժումը շարունակում է թուրք-ամերիկյան օրակարգի կենտրոնական թեմաներից մնալ։ Հիշեցնենք` այդ քննարկումը սկսվեց, երբ Թուրքիայի իշխանությունը հայտնեց, որ որոշել է Ռուսաստանից С-400 «Տրիումֆ» ՀՕՊ զենիթահրթիռային համակարգ գնել։ Անկարայի «աղաղակող լկտիությունը» Վաշինգտոնի սրտով չէր, քանի որ համարձակություն էր հայտնել Ռուսաստանից գնել այնպիսի լուրջ զենք, որը չի կարող ինտեգրվել ՆԱՏՕ-ի հակաօդային համակարգում։
ԱՄՆ ՌՕՈՒ-ի ներկայացուցիչները բազմաթիվ անգամ հայտարարել են, որ եթե Թուրքիան գնի ռուսական С —400 համակարգերը, Անկարան կարող է զրկվել ամերիկյան պաշտպանական տեխնոլոգիաների հասանելիությունից, իսկ F-35-ի գործարքն էլ կխափանվի։ Իսկ վերջերս ամերիկյան դեմոկրատ սենատորների մի խումբ դիմել է ԱՄՆ-ի Պետդեպարտամենտ` պահանջելով պարզաբանել` չարժի արդյոք պատժամիջոցներ կիրառել Թուրքիայի դեմ այն բանի համար, որ պատրաստվում է Ռուսաստանից С —400 համալիր գնել։
ԱՄՆ-ի հետ գործարքի խափանման հնարավորությունը չի հերքել նաև Թուրքիայի խորհրդարանի արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովի նախագահ Վոլկան Բոզկիրը։ Մինչդեռ Թուրքիայի պաշտպանության նախարար Նուրեդդին Ջանիքլին ավելի լավատեսորեն է տրամադրված։ Նրա խոսքով`Թուրքիայի ու Ռուսաստանի համաձայնությունը չի անդրադառնա ամերիկյան մատակարարումների գործարքի վրա, քանի որ այդ երկու թեմաներն իրար հետ կապ չունեն։
Քաղաքագետ ու ամերիկագետ Արեգ Գալստյանի կարծիքով` Սենատը զուտ տեխնիկապես իսկապես կարող է արգելափակել մատակարարումը, քանի որ ցանկացած մատակարարում հաստատվում է Սենատի զինված ուժերի հարցերի կոմիտեում և միջազգային գործերի կոմիտեում։
«Տեսականորեն այդ կոմիտեներից յուրաքանչյուրը կարող է արգելափակել կործանիչների մատակարարումը։ Բայց սա` տեսականորեն։ Գործնականում գործարքի խափանման հավանականությունը շատ փոքր է։ Քանի որ խոսքը ոչ թե պարզապես ԱՄՆ-ի ու Թուրքիայի ռազմատեխնիկական համագործակցության մասին է, այլև Lockheed Martin կորպորացիայի շահերի։ Տվյալ կորպորացիան ամերիկյան օդային տեխնիկայի խոշորագույն մատակարարն է։ Այն վաղուց է համագործակցում Թուրքիայի հետ, Սենատում լուրջ լոբբիստներ ունի», — ընդգծեց փորձագետը Sputnik Արմենիայի հետ զրույցում։
Նրա խոսքով` միջազգային կամ պաշտպանական քաղաքականությամբ զբաղվող կոմիտեների սենատորների կեսից ավելին (մոտ 70%) այս կամ այն չափով այդ կորպորացիայի լոբբիստներն են։
«Այլ հարց է, որ Պենտագոնը կարող է վետո դնել Թուրքիային կործանիչներ մատակարարելու վերջնական որոշման վրա։ Եթե Պենտագոնը որոշի, որ այդ մատակարարումը հակասում է ԱՄՆ-ի ազգային շահերին, կարողանա հիմնավորել ու համապատասխան հարցում ուղարկել Սենատ, այդ ժամանակ, այո, մատակարարումը կարող է խափանվել։ Բայց հիմա ես պատճառ չեմ տեսնում, որ Պենտագոնը կիրառի վետոյի իր իրավունքը», —ասաց Գալստյանը։
ԱՄՆ-ի ու Թուրքիայի հարաբերությունների ամբողջ ընթացքում Վաշինգտոնը միայն մեկ անգամ է էմբարգո կիրառել Անկարային պաշտպանական մթերք մատակարարելու համար` հեռավոր 1974 թվականին, երբ թուրքերն օկուպացրել էին Հյուսիսային Կիպրոսը։
«Չեմ կարծում, որ իրավիճակն այնքան լուրջ է, որ ԱՄՆ-ն կրկին որևէ պատժամիջոցների դիմի։ Գուցե Վաշինգտոնն ամեն դեպքում ռուս-թուրքական գործարքին հակազդելու ինչ-որ միջոցներ ձեռնարկի։ Ամերիկացիները ցանկության դեպքում կարող են այլ, Թուրքիայի համար ավելի զգայուն ոլորտներ գտնել», — կարծում է նա։
Հիշեցնենք, որ անցյալ տարվա դեկտեմբերին Անկարայում ռուսական և թուրքական ներկայացուցիչները С-400-ի մատակարարման վարկային համաձայնագիր էին ստորագրել։ Թուրքիայի պաշտպանական արդյունաբերության քարտուղարության հայտարարության համաձայն`Անկարան գնում է այդ համալիրի երկու մարտկոց, որոնք սպասարկելու է թուրքական անձնակազմը։ Պայմանագրի արժեքը 2.5 մլն դոլար է գնահատվում։ Միևնույն ժամանակ կողմերն այդ ոլորտում տեխնոլոգիական համագործակցության մասին համաձայնություն էին ձեռք բերել Թուրքիայում զենիթահրթիռային համալիրների արտադրության զարգացման համար։
Ինչ վերաբերում է F-35-ին, ապա Անկարան ծրագրում է երկարատև հեռանկարում մինչև 100 միավոր մարտական մեքենա գնել։ Առաջին մատակարարումները պետք է սկսվեին արդեն այս տարի։