— Ընդամենը 5 պարապմունք, և դուք ոչ միայն կսկսեք անգլերեն հասկանալ, այլև տանելի խոսել։ Ուզո՞ւմ եք։
— Ե՞րբ ենք սկսում։
— Թեկուզ վաղը։
(Հատված Սերգեյ Բաբլումյանի և Գինեսի ռեկորդակիր Սամվել Ղարիբյանի զրույցից)։
Հաջորդ օրը 1988 թվականի դեկտեմբերի 8-ն էր, և արդեն անգլերենով զբաղվելու ժամանակը չէր։ Սակայն երկրաշարժից մեկ շաբաթ անց Սամվել Ղարիբյանը կրկին հիշեցրեց իր մասին։
Երևանում ստեղծվեց «Որոնում» մշտապես գործող միասնական տեղեկատվական ծառայությունը։ Ծառայության նպատակն էր անհետ կորածների մասին տվյալների հավաքագրումը, հիվանդանոցներից, դիահերձարաններից, ՆԳՆ բաժիններից ստացվող տեղեկությունների մշակումն ու հարազատներին որոնման արդյունքների մասին տեղեկացնելը։
Ինչպե՞ս էր այդ ամենը կատարվում։ Ղարիբյանին, որն այդ ժամանակ դեռ 26 տարեկան երիտասարդ էր, մոտենում էին մարդիկ և նշում որոնվող մարդու անունը, ազգանունն ու այլ տվյալներ։
Երիտասարդը հաշված րոպեների ընթացքում հաղորդում էր այդ պահի դրությամբ առկա ողջ տեղեկությունը տվյալ մարդու մասին` ո՞ղջ է նա, առո՞ղջ է, վիրավոր է, որտե՞ղ է, ու՞մ դիմել հետագայում…
Պատմեմ սեփական աչքերով տեսած և իմ ականջներով լսած մի դեպքի մասին։ Ավիկ Ղազարյան, երևանցի, եղբայրը մահացել է, այդ մասին նա արդեն տեղյակ է։ Եղբոր կինը, երեխաները` Անժելան, Արմանը, Կարինան, Էդիկը (13, 7, 17, 6 տարեկան) ո՞ղջ են արդյոք։ Մի քանի վայրկյան մտածելուց հետո Սամվելը տեղեկացնում է՝ բոլորը ողջ և առողջ են ու այդ պահին հեռավոր բարեկամների մոտ են։ Այնուհետև հայտնում է նրանց հասցեն։
Հետո մոտենում է հաջորդը, և այդպես շարունակ։ Ոչ ոք չէր ուզում սպասել ցուցակների հրապարակվելուն, հետո պատի մոտ հրմշտելով և տողերի մեջ մոլորվելով` փնտրել հարազատին։ Սամվելը շատ էր ուզում հանգստանալ, բայց չէր կարող։ Հոգնածությունը ոչ միայն մտավոր մշտական լարվածությունից էր, այլև հոգեկան ապրումներից։ Թեև Ղարիբյանին համակարգիչ-մարդ էին անվանում, սակայն մի բան է Գինեսի գրքի համար հիշողությունից որևէ բան պեղել, մեկ այլ բան, երբ ստիպված ես հայտնել դժբախտության մասին։
Ղարիբյանի հիանալի հիշողությունը նկատել էին դեռ մանուկ հասակում, սակայն եթե նա չզարգացներ այն ունակությունը, հնարավոր է՝ այն այդպես էլ զուտ հարազատներին ու բարեկամների զարմացնելու միջոց մնար։
Սամվել Ղարիբյանը երկու անգամ է ռեկորդ գրանցել` 1990 և 2000 թթ.-ին։ Առաջին անգամ նա հիշել և կրկնել է հազար բառ՝ դրանք թարգմանելով 10 տարբեր լեզվով (անգլերեն, գերմաներեն, ուրդու, դարի, պարսկերեն, փուշթու, բենգալերեն, էսպերանտո, արաբերեն և իսպաներեն) ։ Երկրորդ անգամ նա փորձել է հիշել ռուսերեն 2 հազար բառ։ Բառերն արտաբերելիս Ղարիբյանն ընդամենը 32 անգամ է սխալվել։
Այժմ քիչ թե շատ հասկանալի է, թե Ղարիբյանն ինչպես էր մտադիր անգլերեն (կամ թեկուզ ուրդու) սովորեցնել բոլոր նրանց, ովքեր ուզում էին օտար լեզու ուսումնասիրել։ Մշտական բնակություն հաստատելով Մոսկվայում` նա ցանկացողներին օտար լեզուներ էր սովորեցնում բավականին արդյունավետ եղանակով։ Արդյունքները տպավորիչ էին։ Բացի այդ, նա նաև գրքեր ու անգլերեն և հայերեն պատկերազարդ մի քանի բառարան հրապարակեց, որոնք հիմնված էին հուշամարզության տեխնիկայի վրա։
Ի դեպ, Սամվել Ղարիբյանը մասնագիտությամբ բանասեր չէր, այլ իրավաբան։ Երբ մենք ծանոթացանք, նա աշխատում էր Հայաստանի արդարադատության նախարարությունում` իր մասնագիտությամբ։ Մոսկվայում կապեր էր պահպանում Ռուսաստանի հայերի միության հետ։ Պնդում էր, որ «Նաշա Ռաշա» հեռուստահաղորդման որոշ սյուժեներ քսենոֆոբիայի տարրեր են և վարկաբեկում են հայերի ու տաջիկների ազգային հեղինակությունը։
Իսկ ինչո՞ւ ոչ Հայաստանը, կհարցնեք դուք։ Փորձեր եղան նման բան առաջարկել նաև Հայաստանում, բայց նրան այստեղ չընկալեցին։ Մինչև օրս Սամվելի պատմած անեկդոտն եմ հիշում` ցավոտ հարցի վերաբերյալ։ «Հայկական ռադիոյին հարցնում են` ինչո՞ւ են դադարեցվել ԵՊՀ-ի ընդունելության քննությունները։ Հայկական ռադիոն պատասխանում է` որովհետև բոլոր տոմսերը վաճառված են»։
Նա դեռ մի շարք այլ ծրագրեր ուներ` այդ թվում այս հոդվածի հեղինակին վարժ անգլերեն սովորեցնելը (չէր մոռացել)։
Սակայն Ղարիբյանը մահացավ 2014 թվականին` 50-ամյակից հետո ևս մեկ տարի ապրելով։ Լուսավոր մարդ էր, միշտ կհիշենք նրան։