Եթե թխած «հարսի» փորն ուռչում է, երեխա է ծնվելու. Ամանորի հին հայկական ավանդույթները

Ամանորի կերակուրները ոչ միայն կերուխումի կամ հյուրասիրության նշանակություն ունեին, այլև ծիսական։ Մեր նախնիները հավատում էին կերակուրի խորհրդավոր ուժին ու դրանով գուշակություններ անում գալիք տարվա մասին։
Sputnik

Հնում հայերը հավատում էին, որ եթե կերակուրը չխառնեն, հաջորդ տարին խառնակ չի լինի, Sputnik Արմենիայի հետ զրույցում ասաց «Խոհարարական ավանդույթների զարգացման և պահպանման» հասարակական կազմակերպության նախագահ Սեդրակ Մամուլյանը։

«Մենք կերակուր էինք պատրաստում, որ աշխարհում խաղաղություն, կայունություն լինի»,- ասաց նա։

Հայաստանի տարբեր բնակավայրերում Ամանորի կերակրատեսակների հետ կապված տոնական ու ծիսական բազում ավանդույթներ են եղել, որոնցից շատերը հասել են նաև մեր օրեր։ Մամուլյանը ներկայացնելով դրանցից մի քանիսը` նշեց, որ մեր տոնածիսական կերակրատեսակների համակարգը պահպանվել ու մեզ է հասել մեր տատիկների շնորհիվ։

Ամանորի կերակրատեսակներից ամենահայտնին, որ առ այսօր էլ որոշակի փոփոխություններով կիրառվում է, Մամուլյանի խոսքով, տարեհացն է։ Հացի խմորի մեջ տանտիկինը մետաղադրամ էր դնում, և ում բաժնի մեջ այն ընկնում էր, համարվում էր, որ տարին նրա համար ամենահաջողակն է լինելու։

Տոլմայի յուրահատուկ բաղադրատոմսեր` Ամանորի սեղանի համար

Ավանդական կերակրատեսակներից էր նաև «քաշիկան»։ Սեդրակ Մամուլյանի խոսքով, այն շատ նման է հանրածանոթ հարիսային, բայց որոշ կարևոր տարբերությամբ։

«Բաղադրությունը ոչնչով չի տարբերվում հարիսայից` ձավար, հավի կամ գառան միս։ Բայց տարբերվում էր պատրաստման եղանակով։ Քաշիկան երեկոյան դրվում էր թոնիրը, առավոտյան այն արդեն պատրաստ էր»,- ասում է Մամուլյանը` հավելելով, որ ի տարբերություն հարիսայի, քաշիկան խառնել չէր կարելի։

Ամանորին շատ տարածված էր նաև փոքրիկ խմորեղեններ` «ասիլիկ-վասիլիկներ» պատրաստելու ավանդույթը։ Դրանց միջոցով նաև գուշակում էին, թե ինչ կբերի հաջորդ տարին։

Խմորին կենդանիների, մարդկանց, տարբեր առարկաների տեսք էին տալիս ու թխելիս հետևում, թե ինչ փոփոխությունների է ենթարկվում այն։

«Օրինակ, եթե տանը նորահարս կար, խմորներից մեկին հարսի տեսք էին տալիս։ Ու եթե թխվելիս «հարսի» փորն ուռչում էր, հավատում էին, որ գալիք տարում նա երեխա է ունենալու»,- ասում է Մամուլյանը։

Ծիսական տիկնիկներն ընդունված էր թխել Ամանորի նախօրեին։ Ընտանիքը հավաքվում էր ու խմորեղենը վայելելուց զատ նաև գուշակում` ինչ է հուշում այս կամ այն պատկերը։

Օրինակ, եթե քսակի տեսքով ասիլիկ-վասիլիկն ուռչում էր, տարին առատ ու հարուստ էր լինելու։ Իսկ եթե խմորը չբարձրանար, հակառակը։

Մոռացված հայկական ավանդական կերակրատեսակ է նաև անուշապուրը։ Այն պատրաստում էին, որպեսզի նոր եկող տարին անուշ լինի։

Դա չրերից եռացող ջրում պատրաստվող ապուր է, որի մեջ նաև ձավար կամ սպանախ է դրվում։

Ամանորի ավանդական հայկական խոհանոց. ուտել` ապրելու համար

Այս հետաքրքիր ավանդույթները վերականգնելու ու դրանցով ընտանիքի անդամներին ու հյուրերին զարմացնելու որևէ խոչընդոտ, Սեդրակ Մամուլյանի համոզմամբ, չկա։ Արտերկրից ներմուծված մոդայիկ, բայց օտար սովորույթների փոխարեն նա կոչ է անում նոր կյանք տալ մոռացության մատնված հայկական տոնածիսական կերակուրներին ու ավանդույթներին ։

Իսկ ծիսական ու խորհրդանշական կերակուրների կողքին Մամուլյանը խորհուրդ է տալիս տոնական սեղանին նաև լցոնած հավ, հնդկահավ կամ նույնիսկ գառ դնել, որն, ի դեպ, ևս հին հայկական կերակրատեսակ է և պատրաստվում էր թոնրի մեջ։

Իսկ լցոնը կարելի է պատրաստել չրով, մրգերով, բրնձով և համեմել կոնյակով։

Հին ու նոր կերակուրների համադրությամբ ձևավորված սեղանը խոհարարի համոզմամբ, լավագույնն է` դրա շուրջ ջերմ ու ուրախ մթնոլորտ ապահովելու համար։