ԵՐԵՎԱՆ, 18 սեպտեմբերի – Sputnik. 14 տարի անց Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը հրապարակել է Մարտի 1-ի գործով վճիռը` արձանագրելով, որ 2008 թվականին ՀՀ իշխանությունները խախտել են զոհված քաղաքացիների կյանքի իրավունքը։ Դատարանը գործը քննել է Մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիայի 2-րդ հոդվածի (կյանքի իրավունք) խախտման ներքո՝ ինչպես նյութական, այնպես էլ ընթացակարգային տեսանկյունից:
Հայցը ՄԻԵԴ էր ընդունվել 2011-ի փետրվարին։
Հիշեցնենք՝ 2008 թվականի փետրվարի 20-ից Երևանի կենտրոնում Հայաստանի ընդդիմությունը Հայաստանի առաջին նախագահ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի ղեկավարությամբ ցույցեր էր կազմակերպում նախագահական ընտրությունների արդյունքների դեմ: 2008 թվականի մարտի 1-ին դրանք վերածվեցին զանգվածային անկարգությունների։ Արդյունքում 10 մարդ զոհվեց, ավելի քան 200-ը՝ վիրավորվեց։
Դատարանը գտել է, որ ուժի կիրառումը չէր համապատասխանում անհրաժեշտության չափանիշին: Միջազգային դատարանը քննադատել է «Չերեմուխա-7» տեսակի արցունքաբեր գազով գնդակների օգտագործումը: Դրանք, ըստ երևույթին, օգտագործվել են անվտանգության կանոնների խախտմամբ. պահպանման ժամկետը լրացել էր, դրանք նախատեսված էին փակ տարածքներում օգտագործելու համար, չկային հստակ հրահանգներ դրանց օգտագործման վերաբերյալ: Երեք մարդ զոհվել է այդ գնդակների անմիջական ազդեցությունից:
Դատարանի միաձայն որոշմամբ՝ բացի Սամվել Հարությունյանից և Զաքար Հովհաննիսյանից, մյուս բոլոր զոհերի դեպքում հաստատվել է, որ պետության գործողությունները հանգեցրել են կյանքի իրավունքի խախտման։ Սակայն Սամվել Հարությունյանի և Զաքար Հովհաննիսյանի առնչությամբ դատարանը չի կարողացել հաստատել, որ նրանց մահվան պատճառը հատուկ ուժի կիրառումն է եղել:
ՄԻԵԴ–ի կարծիքով Հայաստանի իշխանությունները չեն իրականացրել արդյունավետ և լիարժեք քննություն զոհերի մահվան հանգամանքների վերաբերյալ։ Արձանագրվել է նաև Եվրոպական կոնվենցիայի 38-րդ հոդվածի խախտում, որը վերաբերում է պետության պարտավորությանը՝ դատարանների հետ գործակցության մասով։
«Պատասխանող պետությունը, Կոնվենցիայի 44-րդ հոդվածի 2-րդ կետի համաձայն, վճիռն օրինական ուժի մեջ մտնելու օրվանից երեք ամսվա ընթացքում, պետք է վճարի հետևյալ գումարները. 30,000 եվրո ոչ նյութական վնասի համար՝ յուրաքանչյուր դիմումատուին, գումարած ցանկացած հարկ, որը կարող է գանձվել։ 35,000 եվրո համատեղ դիմումատուներին, գումարած ցանկացած հարկ, որը կարող է գանձվել նրանցից, ծախսերի և ծախսերի համար»,– ասված է դատարանի վճռում։
Ինչ վերաբերում է Հայաստանի նախագահի դեմ որոշումներին, ապա վճռում ուղղակիորեն նշված չէ Հայաստանի նախագահի` այդ ժամանակ Ռոբերտ Քոչարյան կամ այլ բարձրաստիճան պաշտոնյաների անձնական քրեական պատասխանատվության մասին: Սակայն դատարանը հաստատել է, որ հետաքննությունը չի ուսումնասիրել հրամանատարության պատասխանատվության հարցը։