Թուրքական երկնաքերն ու Էրդողանի գիրքը. մասնագետները վերլուծում են Էրդողանի հետ հանդիպումը

ԵՐԵՎԱՆ, 26 սեպտեմբերի – Sputnik. ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի՝ Նյու Յորքում «Թուրքական տանը» Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի հետ հանդիպումն ու նրա հեղինակած գրքի հետ լուսանկարը ՀՀ հանրային ու քաղաքական դաշտում քննարկումների մեծ ալիք են բարձրացրել։

Sputnik Արմենիան հարցը քննարկել է մասնագետների հետ։

Թուրքագետ Ռուբեն Սաֆրաստյանի գնահատմամբ` Հայաստանի հետ հարաբերությունները կարգավորելը Թուրքիայի իրական քաղաքականության ծրագրերում չկա։ Նիկոլ Փաշինյանին հանդիպման հրավիրելով, նրա համոզմամբ, Էրդողանն իրականում այլ խնդիր է փորձում լուծել։

«Ես կարծում եմ` այս հանդիպումն ավելի շատ Էրդողանին էր պետք։ Թուրքիան հիմա իրականացնում է այնպիսի քաղաքականություն, որի նպատակն է բարձրացնել այդ երկրի տեղն ու դիրքն աշխարհում, բայց ոչ թե համապատասխանեցնելով Թուրքիայի իրական պոտենցիալին, որը միջին պետության պոտենցիալ է, այլ իր գլխից բարձր թռչելով։ Սա շատ ամբիցիոզ քաղաքականություն է, որը ես բնութագրում եմ որպես արկածախնդրություն։ Թուրքիան ուզում է ավելի մեծ, ավելի հզոր երևալ, քան իրականում կա»,– ասում է Սաֆրաստյանը` հավելելով, որ Փաշինյանին նվիրած գիրքը հենց այդ մոտեցումն է արտահայտում։

ՄԱԿ–ի Գլխավոր ասամբլեայում ևս, մասնագետի մեկնաբանմամբ, Էրդողանը փորձել է ցույց տալ տարածաշրջանում Թուրքիայի դերի կարևորությունը` ներկայացնելով, որ իր երկիրը ձգտում է կարգավորել հարաբերությունները ոչ միայն Հայաստանի, այլև տարածաշրջանի այլ երկրների հետ։

«Փորձում է ցույց տալ, որ տարածաշրջանում հիմա ՌԴ–ի դիրքերը թուլացել են, ինքն է հիմնական դերակատարը»,– կարծում է թուրքագետը։

Ինչ վերաբերում է Հայաստանի հետ հարաբերությունների կարգավորմանը, Ռուբեն Սաֆրաստյանը համոզված է, որ դա այսօր Թուրքիայի քաղաքական նպատակների մեջ չի մտնում։ Մեր զրուցակիցը հիշեցնում է, որ Էրդողանը մեկ անգամ չէ հայտարարել, որ մինչև չլինի հայ–ադրբեջանական պայմանագրի ստորագրում, Թուրքիան Հայաստանի հետ հարաբերությունների կարգավորման որևէ գործուն քայլ չի անի։

Հայաստանի համար վտանգավոր բան չի տեսնում, իսկ գրքով նկարվելը վերագրում է Նիկոլ Փաշինյանի` դիվանագիտական էթիկայով թույլատրվածից շատ ավելի ազատ պահվածքին։

Ռազմավարական հետազոտությունների և նախաձեռնությունների վերլուծական կենտրոնի ղեկավար Հայկ Խալաթյանը հակառակ կարծիքի է։ Նրա գնահատմամբ` Էրդողանի հրավերն ընդունելով ու ընդգծված ջերմ վերաբերմունքով ՀՀ իշխանությունները ցույց են տալիս, որ պատրաստ են գնալ Թուրքիային ընդառաջ։

«Հայկական կողմը ցույց է տալիս, որ պատրաստ է զիջումների, տարբեր ժեստերի` հօգուտ Թուրքիայի։ Բայց մյուս կողմից մենք տեսնում ենք, որ, միևնույն է, Թուրքիայի դիրքորոշումը չի փոխվում, և Թուրքիան հստակ աջակցում է Ադրբեջանին Հայաստանի հետ կոնֆլիկտում»,– նկատում է վերլուծաբանը։

Էրդողանի նվիրած գրքով Նիկոլ Փաշինյանի լուսանկարը Հայկ Խալաթյանը համարում է թուրքական կողմից միտումնավոր արված քայլ` ՀՀ–ի և ՀՀ ղեկավարի հանդեպ իրենց վերաբերմունքը ցույց տալու նպատակով։

«Նայեք` գրքի վերնագիրն ու Արցախում տեղի ունեցածը։ Ստացվում` է Թուրքիայի նախագահի պատկերացրած ապագան Արցախն առանց արցախահայությո՞ւնն է։ Մենք հիշում ենք, որ նույնիսկ, երբ Հայաստանը Թուրքիայի երկրաշարժից հետո օգնություն էր ուղարկել, Էրդողանը ադրբեջանցի փրկարարների հետ հանդիպման ժամանակ առիթը բաց չէր թողել մի քանի անգամ հիշատակելու, թե ինչպես է Թուրքիան օգնել Ադրբեջանին 44–օրյա պատերազմի ժամանակ, չնայած, որ հայ փրկարարներն այդ նույն պահին աղետի գոտում աշխատում էին ու օգնում տուժածներին։ Ստացվում է` հայերն օգնում են Թուրքիային, իսկ Թուրքիայի ղեկավարը հպարտորեն հիշում է, թե ոնց է օգնել ադրբեջանցիներին սպանել հայերին։ Դրա համար հարց է ծագում` ինչո՞ւ է երկրի վարչապետը թույլ տվել, որ այդ լուսանկարն արվի կամ ինչո՞ւ էր այդպես հիացած այդ գրքով»,– նշում է Խալաթյանը։

Ինչ վերաբերում է Էրդողանի հետ հանդիպելուն, այս հարցում վերլուծաբանը կիսում է Ռուբեն Սաֆրաստյանի տեսակետը` նկատելով, որ դիվանագիտական հարաբերություններն անհրաժեշտ են, բայց հանդիպումը, նրա համոզմամբ, պետք է կայանար մեկ այլ վայրում, այլ ոչ թե «Թուրքական տանը»։

ԱՄՆ–ում հայ–թուրքական հանդիպումներն այսքանով չեն սահմանափակվել. Փաշինյանի տիկինը սեպտեմբերի 26-ին տեսանյութ է հրապարակել Էրդողանի տիկնոջ հետ ջերմ հանդիպումից։

Աննա Հակոբյան – Էմինե Էրդողան հանդիպումն ու զրույցը տեղի է ունեցել ԱՄՆ առաջին տիկին Ջիլ Բայդենի կազմակերպած ընդունելությանը, որին ներկա են եղել տարբեր երկրների առաջնորդների կանայք, ովքեր իրենց ամուսինների հետ ժամանել էին ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի նիստին։ Այս տեսանյութը ևս հայաստանյան հանրության շրջանում բուռն քննարկումների առիթ է դարձել։