Արարատի մարզի Վերին Արտաշատ գյուղի հենց կենտրոնում մի յուրահատուկ շինություն կա։ Կողքով անցնելիս մի պահ շփոթվում ես՝ կարո՞ղ է ճանապարհները խառնել ու Երևանում, Օպերայի և բալետի ազգային ակադեմիական թատրոնի շենքի կողքին ես հայտնվել։ Խառնաշփոթի պատճառը երևանյան օպերայի շենքի վերինարտաշատյան երկվորյակն է։
Վերին Արտաշատի մշակույթի տունը
© Sputnik / Aram Nersesyan
1955 թվականին Ալեքսանդր Թամանյանի որդու՝ Գևորգ Թամանյանի նախագծով Արարատի մարզի Վերին Արտաշատ գյուղում սկսեցին կառուցել մշակույթի տուն։ 1957 թվականին շենքը շահագործման հանձնվեց։ Այն երկհարկ է՝ երեք քանդակազարդ մուտքերով։ Իր ինքնատիպ հորինվածքով այն նման է ոչ միայն Երևանի օպերային թատրոնին, այլև Արցախի Մարտունու շրջանի Ճարտար գյուղի մշակույթի տան երկվորյակն է, որի ճարտարապետը, ի դեպ, կրկին Գևորգ Թամանյանն է։ Ճարտարի մշակույթի տունը կառուցվել է այս մեկից 4 տարի անց՝ 1961-ին։
Մշակույթի տան տնօրեն Սիրանուշ Գաբրիելյանը հպարտությամբ ուղեկցում է մեզ դեպի դահլիճ, որն աչքի լույսի պես են պահպանում, խնամում։ Ասում է՝ 1957-ից հետո այստեղ ոչ մի փոփոխություն չի արվել, անգամ լրիվ նոր թվացող վարագույրները, փաստորեն, կես դարից ավելի պատմություն ունեն։
Директор Дома культуры села Верин Арташат Сирануш Габриелян
© Sputnik / Aram Nersesyan
«2010 թվականին շենքը մասնակի վերանորոգվել է` միայն կոսմետիկ վերանորոգում էր, ոչինչ չի փոխվել, կաղնու փայտից աթոռները ռեստավրացրել են, ու վերջ»,- ասում է տիկին Սիրանուշը, որը Մշակույթի տանն աշխատում է արդեն 30 տարի։
Ինչպե՞ս ստացվեց, որ Արարատի մարզի այս գյուղում որոշվեց նման շքեղության մշակույթի տուն կառուցել։ Ասում են՝ խորհրդային տարիներին Վերին Արտաշատն առաջիններից էր գյուղատնտեսական արտադրողականությամբ։ Կոլեկտիվ տնտեսությունը գյուղում հիմնադրվել է 1929-ին, բնակիչներն, ի դեպ, Պարսկահայքի Փայաջուկ գյուղից են։ Տիկին Սիրանուշը հպարտությամբ շեշտում է՝ իրենց գյուղում 1 աշխօրի դիմաց 20 ռուբլի էին տալիս, ինչն աննախադեպ էր, մարդ կար տարեկան 400-500 աշխօր էր կուտակում։ Դրա համար Վերին Արտաշատը միշտ էլ հարուստ գյուղ է եղել։ Բացի հարուստ գյուղ լինելուց ուներ նաև գործունյա կոլտնտեսության նախագահ, որին հաջողվում էր գյուղը տեղը տեղին ներկայացնել խորհրդային հանրապետությունում ու նման մեծ նախագիծն այստեղ բերել։
Վերին Արտաշատի մշակույթի տունը
© Sputnik / Aram Nersesyan
Զարդաքանդակներով դահլիճը նախատեսված է 460 հոգու համար։ Այստեղ ժամանակի մեծերն են ելույթներ ունեցել, ասում են՝ անգամ Վահրամ Փափազյանն է Մշակույթի տան բեմում ներկայացումով հանդես եկել։
«Կոլտնտեսության ժամանակ ամեն անգամ բերքի բաշխմանը, կամ երբ որ որոշվում էր՝ մի աշխօրին ինչքան գումար տան, հաշվապահը ելույթ էր ունենում, հաշվետվությունն էր ներկայացնում, դրանից հետո համերգային մեծ ծրագիր էր լինում՝ Հովհաննես Բադալյան, Օֆելյա Համբարձումյան, Արև Բաղդասարյան։ Ես փոքր երեխա էի, բայց լավ հիշում եմ»,- պատմում է տիկին Սիրանուշը։
Մշակույթի տանն այսօր կյանքը, ճիշտ է, նախկինը չէ, բայց գյուղացիներն ամեն ինչ անում են, որ շենքն իր նշանակությունը չկորցնի։ Համայնքային փոքր միջոցառումներ հաճախ են կազմակերպվում, գեղարվեստական ֆիլմերի մեծ ու փոքր դրվագներ են այստեղ նկարահանվում, բայց, օրինակ, հայտնի երգիչներ համերգային ծրագրերով այստեղ արդեն վաղուց չեն եղել։
Ասում են՝ տոմսերն այնքան մատչելի չեն լինելու, որ հարակից գյուղերից էլ գան, մայրաքաղաքից էլ դժվար Վերին Արտաշատ հասնեն։ Ու երևի այստեղ է, որ պետությունն անելիք ունի՝ հանրապետական նշանակության միջոցառումներ այս հրաշք կառույց բերելու՝ նախկին փառքը վերադարձնելու համար։