Ո՞վ էր Երվանդ Քոչարի բնորդը. թոռնուհին հերքում է Սասունցի Դավթի արձանի շուրջ լեգենդները

1939 թ–ին Երևանում նշում էին «Սասնա ծռեր» էպոսի 1000–ամյակը։ Այդ առիթով որոշվեց Երևանի կայարանամերձ հրապարակում կանգնեցնել էպոսի գլխավոր հերոսի` Սասունցի Դավթի արձանը։ Քանդակագործներն ասում էին, որ գոնե մեկ-երկու տարի պետք է նոր քանդակի համար, և միայն Փարիզից նոր վերադարձած Երվանդ Քոչարը համաձայնեց կարճ ժամկետում քանդակել Դավթին։ 18 օր անց արձանը պատրաստ էր։

Սասունցի Դավթի ձիարձանը կայարանամերձ հրապարակում կանգնեցնելուց 2 տարի հետո` 1941 թվականին, Երվանդ Քոչարին բանտարկեցին։ Պատճառներից մեկն այն էր, որ Դավթի մերկացրած սուրը նայում էր դեպի հարևան Թուրքիա։ Քանդակն անտերության մատնվեց ու շուտով քանդվեց։

1957 թվականին իշխանությունները որոշեցին վերականգնել Էպոսին նվիրված խորհրդանշական արձանը ու գործը կրկին վստահեցին Երվանդ Քոչարին, արդյունքում նա ստեղծեց բոլորովին այլ Սասունցի Դավիթ։

Տարիներ շարունակ Սասունցի Դավթի արձանի բնորդի հետ կապված տարբեր լեգենդներ էին պտտվում` է՛լ Միքելանջելոյի Դավիթ, է՛լ հայտնի պարուսույց։ Ասում էին նաև, թե Քոչարը հենց իր դեմքն է քանդակել։ Մինչդեռ իրականում ոչ մի բնորդ ու նախատիպ չի եղել։ Երվանդ Քոչարի թոռնուհին` նրա թանգարանի տնօրեն Կարինե Քոչարը, պատմում է, թե քանդակագործն այդ մասին ինչ է գրել իր հուշերում։

«Հենց Քոչարի խոսքերն են, որ Սասունցի Դավիթը մեր ժողովրդի հավաքական կերպարն է։ Նա ասում էր` դա մեր լավագույն հատկանիշների, դարավոր երազանքների խտացումն է։ Սասունցի Դավիթը խորհրդանշում է մի ամբողջ ժողովուրդ։ Այսինքն` Դավթի կերպարը չի ունեցել որևէ նախատիպ կամ բնորդ, այն հայ ժողովրդին բնորոշ դիմագծերով հավաքված կերպար է»։

Երվանդ Քոչարի կերտած քանդակի յուրաքանչյուր դետալն իր բացատրությունն ու խորհուրդն ունի։ Օրինակ` պատվանդանը արձանի համեմատ ավելի փոքր է, քանի որ Քոչարը ցանկացել է ցույց տալ, որ Հայաստանից շատ փոքր մաս է մնացել։ Իսկ օդում մնացած ձիու ոտքերը հայկական սփյուռքն է, որը հայրենի հող չունի վրան հենվելու համար։ Ձիու պոչն անբնական մեծ է, քանի որ, ըստ էպոսի, այն օգնում է Դավթին կռվի ժամանակ։ Կարինե Քոչարը բացահայտում է նաև ճարտարապետական հնարքը` պոչը նաև երրորդ հենման կետ է արձանի համար։

Ձիու ոտքերի տակի թասը խորհրդանշում է ժողովրդի համբերությունը: Էպոսի հերոսները ջրածին են, այդ պատճառով արձանը տեղադրված է ջրավազանում. քանդակագործն այսկերպ անդրադարձել է նաև էպոսի ծագումնաբանությանը:

Սասունցի Դավթի այս կերպարը այնքան սիրվեց, որ հայտնվեց թղթադրամների, մետաղադրամների ու հոբելյանական հուշամեդալների վրա։ Այն պատկերված է նաև Երևանի մետրոպոլիտենի ժետոնների վրա, երկար տարիներ «Հայֆիլմ» կինոստուդիայի խորհրդանիշն էր։