Հայաստանում կկարողանան սրտի փոխպատվաստման վիրահատություններ անել․ հայտնի են մանրամասները

Հայաստանում ապագայում կկարողանան սրտի փոխպատվաստման վիրահատություններ իրականացնել։ Մինչ այդ իշխանությունները պետք է մի շարք խնդիրներ լուծեն․ հաստատեն «Փոխպատվաստման մասին» օրենքում կատարված փոփոխությունները, օրգանների դոնորների (այդ թվում՝ հետմահու) և ստացողների ռեեստր ներդնեն, ինչպես նաև սահմանեն սրտի փոխպատվաստման համար անհրաժեշտ իրավական նորմերը։ Այս մասին Sputnik Արմենիային հայտնեցին առողջապահության նախարարությունից՝ գրավոր հարցմանն ի պատասխան։

Հայաստանի կառավարությունն արդեն հավանություն տվել ` «Մարդուն օրգաններ և (կամ) հյուսվածքներ փոխպատվաստելու մասին» օրենքում փոփոխությունների նախագծին, սակայն օրինագիծը դեռ պետք է ընդունվի և հաստատվի խորհրդարանի կողմից:

Նախագծով վերանայվել են փոխպատվաստմանն իր համաձայնությունը տված կենդանի դոնորի իրավունքները և սահմանվել է, որ օրգան կամ հյուսվածք տրամադրելուց հետո նա իրավունք ունի սահմանված կարգով մշտական (դիսպանսեր) հսկողության ներքո գտնվել: Նախագծով նախատեսվել են նաև դրույթներ անձի՝ որպես հետմահու դոնոր հանդես գալու անհամաձայնության իրավունքի և նրա ընտանիքի անդամների համաձայնության տրման իրավունքի վերաբերյալ։

«Նախատեսվելու է դոնորի շարունակական (դիսպանսերային) հսկողության ապահովումը, որն իր մեջ ընդգրկելու է մասնագիտական խորհրդատվությունների ծավալը և դրանց անցկացման ժամկետները, անհրաժեշտ լաբորատոր-գործիքային ախտորոշիչ հետազոտությունների ծավալը և դրանց իրականացման պարբերականությունը՝ դոնորի լիարժեք հետվիրահատական բժշկական հսկողությունն ապահովելու նպատակով»,-պատասխանել են առողջապահության նախարարությունից։

Հաշմանդամություն ունեցող անձինք հանվել են կենդանի դոնորների ցանկից, իսկ 65 տարին լրացած լինելն այլևս խոչընդոտ չէ կենդանի դոնոր հանդես գալու համար:

Հայաստանում տարիներ առաջ ներդրվել է էլեկտրոնային առողջապահության միասնական տեղեկատվական համակարգը՝ «ԱՐՄԵԴ»-ը։ Դրանում ներառված են դոնորի և ստացողի ռեեստրի աշխատանքի համար անհրաժեշտ տեխնիկական հնարավորությունները։

Ռեեստրը էլեկտրոնային տեղեկատվական համակարգ է, որը վերահսկում է ակադեմիկոս «Ս. Ավդալբեկյանի անվան «Առողջապահության ազգային ինստիտուտ» ՓԲԸ-ն: Այն հասանելի կլինի այն բուժհաստատություններին, որոնք զբաղվում են օրգանների և հյուսվածքների վերցման և փոխպատվաստման աշխատանքներով։

Ռեեստրում պահվում են ինչպես դոնորների, այնպես էլ ստացողների անձնական տվյալները (ԱԱՀ, ծննդյան թիվ, սեռ, բնակության հասցե/գրանցման վայր), նշվում է օրգանը վերցնելու ամսաթիվը, տվյալները, փոխպատվաստման վիրահատության ժամկետը և ստացողի ախտորոշումը:

Առողջապահության նախարարությունից պարզաբանել են, որ ռեեստրի ներդրումը կնպաստի Հայաստանում փոխպատվաստման ծառայության զարգացմանը, ինչպես նաև կարագացնի հետմահու դոնորության համակարգի գործարկման գործընթացը: Այն թույլ կտա բարելավել հիվանդների կյանքի որակը, կապահովի նրանց սոցիալական ադապտացիան, կնվազեցնի մահացության մակարդակը։ Հետմահու նվիրատվության ինստիտուտը (երիկամի փոխպատվաստման դեպքում) կօգնի խնայել բյուջետային միջոցները` զգալիորեն նվազեցնելով հեմոդիալիզի ծրագրի ծախսերը:

Հայաստանում սրտի փոխպատվաստում հնարավոր կլինի իրականացնել այն ժամանակ, երբ կգործի օրգանների և հյուսվածքների դոնորների ու ռեցիպիենտների ռեեստրը, կսահմանվեն սրտի փոխպատվաստման իրականացմանն անհրաժեշտ իրավական կարգավորումները, մասնավորապես` կմշակվեն և կհաստատվեն փոխպատվաստման նպատակով հետմահու դոնորից սիրտը վերցնելու, վերցրած սիրտը մշակելու և փոխպատվաստելու կլինիկական ուղեցույցները: Այս տեղեկությունը հայտնեցին առողջապահության նախարարությունից։

Միաժամանակ անհրաժեշտ է ստեղծել հետմահու դոնորներից սրտի հավաքման և փոխպատվաստման մասնագիտական խմբեր և իրականացնել մի շարք այլ միջոցառումներ։

Ընդ որում, գերատեսչությունում սրտի և լյարդի փոխպատվաստման կարիք ունեցող պացիենտների վերաբերյալ վիճակագրական տվյալներ առկա չեն։ Ներկայումս երիկամի փոխպատվաստման կարիք ունի 400 հիվանդ, հեմոդիալիզի կարիք՝ մոտ 1100 հիվանդ:

Հիշեցնենք, որ «Մարդու օրգանների և հյուսվածքների փոխպատվաստման մասին» օրենքն ընդունվել է դեռևս 2009 թվականին և գործում է այսպես կոչված համաձայնության սկզբունքով։ Դա նշանակում է, որ եթե մարդը կենդանության օրոք չի հայտարարել հրաժարվելու մասին, ապա նրա օրգանները հարազատների թույլտվությամբ կարող են վերցնել: Սակայն գործնականում օրենքը սկսել են մասամբ կիրառել միայն 2019 թվականից, երբ Հայաստանում հաստատվեց փոխպատվաստման համար թույլատրված օրգանների ցանկը (կենդանի դոնորներից՝ երիկամներ, լյարդ և եղջերաթաղանթ)։

Հետմահու դոնորից կարելի է փոխպատվաստել երիկամը, սիրտը, թոքերը, լյարդը, ենթաստամոքսային գեղձը, աղիքները: Հնարավոր է նաև առանձին հյուսվածքների՝ եղջերաթաղանթի, մաշկի, որոշ անոթների, սրտի փականների փոխպատվաստումը։ Հետմահու դոնորը կարող է այդ կերպ տասնյակ կյանքեր փրկել։

2022 թվականի դրությամբ Հայաստանում կան մարդիկ, որոնք ապրում են դոնորական օրգանների շնորհիվ. 116 մարդ՝ փոխպատվաստված երիկամով, 16-ը՝ լյարդով, 1 մարդ՝ փոխպատվաստված սրտով: