ԵՐԵՎԱՆ, 3 հոկտեմբերի – Sputnik. Հայկական ԱԷԿ-ը, ենթադրաբար, կարող է աշխատել առնվազն մինչև 2036 թվականը։ Այդ հեռանկարը բացվել է հիմնանորոգումից հետո, որը կայանում սկսվել է 2015 թվականին և ավարտվում է 2022-23 թվականներին:
Կայանի առաջին էներգաբլոկը կառուցվել է 1976թ.–ին, երկրորդը՝ 1980թ.–ին: Մինչ այդ հանրապետությունը էլեկտրաէներգիա ստանում էր Սևան-Հրազդան կասկադի ՀԷԿ–ից (Որոտանի կասկադն այն ժամանակ դեռ կառուցվում էր), ինչպես նաև ջերմային էլեկտրակայաններից, որոնք հիմնականում աշխատում էին Ադրբեջանական ԽՍՀ-ից ստացվող գազով։ Հանրապետության աճող արդյունաբերությունն այն ժամանակ էներգիայի հուսալի աղբյուր ստացավ։
Մեծամորի ԱԷԿ–ն աշխարհում առաջիններից մեկն էր, որ կառուցվեց լեռնային և սեյսմիկ ակտիվ գոտում։ Ժամանակին կայանի համար սեյսմիկ առումով առավել կայուն հարթակ է ընտրվել։ Դրա շնորհիվ Սպիտակի երկրաշարժից հետո կայանի հիմքը գրեթե չի տուժել։
Այնուամենայնիվ, 70-ականներին սեյսմիկ վերահսկողության տեխնոլոգիաներն այնքան զարգացած չէին, որքան հիմա։ Վերլուծության համար մի հատված է կտրվել ռեակտորի կորպուսի (շոգեգեներատորի կոլեկտորի) աշխատանքային հանգույցներից մեկում, որից հետո 1-ին էներգաբլոկը կորցրել է ֆունկցիոնալությունը։
1993-ին որոշում կայացվեց վերագործարկել կայանը (այդ ժամանակվա համար ևս մեկ աննախադեպ որոշում) ։ Կայանի 2-րդ էներգաբլոկը կրկին գործարկվեց 1995թ.–ի նոյեմբերին։
Ռեակտորի տիպը, որի վրա հիմնված է կայանը (ՋՋԷՌ–440) նախատեսված է 40 տարի ծառայելու համար։ Ուստի 1980թ.–ին գործարկված 2-րդ էներգաբլոկը տեսականորեն պետք է աշխատեր մինչև 2010 թվականը։ Բայց հաշվի առնելով, որ կայանը ավելի քան 6 տարի կանգնած է եղել, կազմվեց (և ՄԱԳԱՏԷ-ի հետ համաձայնեցվեց) կայանի ծառայության ժամկետը մինչև 2016 թվականը երկարացնելու նախագիծը: 2015-ին որոշում կայացվեց ԱԷԿ-ի հիմնանորոգման մասին։ Այստեղ օգտագործվեց ռուս ատոմագետների փորձը, որոնք հաջողությամբ երկարաձգել էին Կոլսկայայի և Նովովորոնեժի ԱԷԿ–ների գործողության ժամկետը, ինչպես նաև այլ կայանների, որոնք արտերկրում կառուցվել են խորհրդային ռեակտորների հիման վրա (օրինակ` Հունգարիայի «Պակշ» և Ֆինլանդիայի «Լովիսա» ԱԷԿ–ների)։
Վերանորոգման շրջանակներում Հայկական ԱԷԿ-ում փոխել են տուրբինները, գեներատորները, կառավարման բլոկը և այլ սարքավորումներ: Ռեակտորի գմբեթին կոփման (թրծման) աշխատանքներ են իրականացվել ՝ դրա ամրությունը բարձրացնելու համար։ Բացի այդ, հիմնովին վերանորոգվում են հովացման աշտարակները, որոնք կնվազեցնեն ռեակտորների գերտաքացման վտանգը և կբարելավեն կայանի արտադրողականությունը:
Այդ աշխատանքների արդյունքում կկազմվի կայանի ծառայության ժամկետը մինչև 2036թ.–ը երկարաձգելու նախագիծ՝ հետագա երկարացման հեռանկարով (կախված այդ պահին կայանի կարգավիճակից)։
Գնահատվում է նաև նոր կայանի կառուցման հնարավորությունը (նույն հարթակում, ինչ և գործողը)։ Այդ նպատակով դիտարկում են կա՛մ փոքր/միջին հզորության մի քանի էներգաբլոկների, կա՛մ մեկ խոշոր էներգաբլոկի տարբերակը։ Փոքր էներգաբլոկներն ավելի էժան են կառուցվում, բայց դրանք ավելի շատ ծախս են պահանջում մեկ կիլովատտ/ժամ էլեկտրաէներգիա արտադրելու համար, ուստի երկարաժամկետ խոշոր նախագծերը ավելի լավ են փոխհատուցվում։
90-ականներին վերագործարկումից հետո ԱԷԿ-ը տալիս էր երկրի էլեկտրաէներգիայի ավելի քան 40%–ը։ Փոքր ՀԷԿ–երի կառուցմանը զուգահեռ, իսկ վերջին տարիներին՝ արևային կայանների կառուցմանը զուգահեռ, դրա մասնաբաժինը փոքր-ինչ նվազել է, բայց ամեն դեպքում շարունակում է բարձր մնալ (ամբողջ էլեկտրաէներգիայի մեկ քառորդից փոքր-ինչ ավելին)։ Վերանորոգման ավարտից և նախագծային հզորության հասնելուց հետո կայանը կավելացնի արտադրության ծավալները։ Բացի այդ, այսօրվա դրությամբ ԱԷԿ–ից ստացվող էլեկտրականությունն ամենաէժանն է հանրապետությունում։