«Շոր չունի, դպրոց չի գնում» խնդիրն այլևս չկա. ինչպես են Ամբերդի դպրոցում եկամուտ ստեղծում

Դասի ժամին սովորում են, դրանից հետո շտապում այգին մշակելու․ սա Արմավիրի մարզի Ամբերդ գյուղի Հայրապետ Նավասարդյանի անվան միջնակարգ դպրոցի առօրյան է։ Դպրոցին կից հիմնված խաղողի, դեղձի, սալորի այգիներից ստացված եկամուտով հոգում են դպրոցականների տարբեր կարիքները՝ գիրք, էքսկուրսիաներ, սնունդ, համազգեստ և այլն։ Այս պատմությունը սկսվեց մոտ 10 տարի առաջ, երբ դպրոցի տնօրեն նշանակվեց Զոհրաբ Մաղաքյանը։ Ասում է՝ սեփական այգի ունենալու գաղափարը ծնվեց 2012 թվականին, երբ Պարենային համաշխարհային կազմակերպությունը սկսեց դպրոցում իրականացնել «Անվճար սնունդ աշակերտներին» ծրագիրը։

«Այդ ժամանակ մտածեցի՝ բա ինչ ենք անելու, եթե մի օր ծրագիրը դադարի։ Ինչ-որ առումով այդ վախն էլ գաղափարը տվեց»,- խոստովանում է տնօրենը։

Գյուղում սոցիալական ծանր պայմաններում ապրող մի քանի ընտանիքներ կան։ Մաղաքյանն ասում է՝ երբ նոր էր տնօրեն նշանակվել, մեծ ցավ էր ապրում, երբ ծնողին հարցնում էր՝ «ինչու՞ երեխայիդ դպրոց չես բերում» և ի պատասխան լսում՝ «շոր չունի»։ Հիմա այդ խնդիրն այլևս չկա։ 1-4-րդ դասարանի երեխաներին համազգեստն անվճար է տրամադրվում։ Կտորը ձեռք են բերում այգուց ստացված եկամուտից, համազգեստն էլ կարում են ուսուցչուհիները՝ դասերից հետո։

Այգու խնամքն էլ են ինքնուրույն կազմակերպում, այգեպան չունեն․ ծանր գործերն անում են տղամարդ ուսուցիչներով, թեթև գործերով ուսուցչուհիներն են զբաղվում աշակերտների հետ միասին։ Օրինակ` մեր այցելության ժամանակ ուսուցչուհիներն աշակերտների հետ խաղողի տերև էին քաղում վաճառքի համար։ Բարձր դասարանների տղաներն էլ հողը տատասկից էին մաքրում։

«Այս այգիների բարիքը լիարժեք օգտագործում ենք։ Ծիրանենիների բերքը քիչ է, երեխաները ցոգոլ շատ են սիրում, թողել եմ, որ իրենք վայելեն։ Դեղձից պատրաստում ենք չիր, ծառի ներքևում թափված դեղձերով էլ կոմպոտ ենք եփում։ Երեխան սովորում է, որ եթե մի բանը տանջվել, ստեղծել ես, չի կարելի թողնել, որ փչանա։ Անկախ նրանից՝ վաղը նա ինչ կդառնա՝ գիտնական, ինչ-որ ոլորտում լավ մասնագետ, պետք է ինքնուրույն տնտեսություն վարել էլ կարողանա, մենք այգու մշակման շնորհիվ տնտեսության ճիշտ կառավարում ենք սովորեցնում»,- ասում է ընկեր Մաղաքյանը։

Այգի մշակելն ուրախացնում է ոչ միայն աշակերտներին, այլև նրանց ծնողներին։ Շատերը պատրաստակամություն են հայտնում օգնել տարբեր գործերում։ Ուսուցիչներն էլ ոչ մի անգամ չեն նեղսրտում, երբ դասերից հետո կամ ազատ ժամերին դպրոցին կից ստեղծված տնտեսության գործերով են զբաղվում։

Գայանե Սարգսյանը տարրական դասարանների ուսուցչուհի է։ Այս դպրոց ոտք է դրել 12 տարի առաջ։ Այն դպրոցը, որում սկսեց աշխատել և այն դպրոցը, որն այսօր ունեն, լրիվ տարբեր են․ հիմա իրենց կրթօջախը հանրապետությունում օրինակելի է։

«Թեպետ երեխաներն իրենց ընտանիքներում էլ են օգնում տնտեսությունը վարելու գործում, բայց սա ուրիշ է, սա հենց իրենցն է, իրենք այս ամենին տիրոջ իրավունքով ու պատասխանատվությամբ են մոտենում»,- հավելում է դասվար Վեներա Նիկողոսյանը։

Հռիփսիմե Տերտերյանն այս դպրոցի հնաբնակներից է, արդեն մոտ 3 տասնամյակ է՝ երեխաներին կրթություն է տալիս։ Ոգևորված պատմում է, թե ինչպես ծերացած դպրոցը նորից երիտասարդացավ։ Իրենց դպրոցը տան ու ընտանիքի հետ է համեմատում։

«Եթե կա ընտանիք, ուրեմն իմ ու քո չկա, բոլոր գործերը միահամուռ անում ենք։ Եթե դպրոցի, երեխաների շահին է վերաբերում, ուրեմն հոգնել չունենք։ Սա աշխատանքային դաստիարակություն է, որը կարևոր է երեխաների ապագայի համար»։

Երաժշտության ուսուցչուհի Անահիտ Հաբեթյանն էլ, շարունակելով գործընկերուհուն, նշում է՝ ավելի հաճելի բան չկա, քան այն, երբ տեսնում ես առաջին դասարանցին քայլում է քո ձեռքերով կարված համազգեստով։

Դպրոցը բարեկարգելու, աշակերտների համար առավել բարեկեցիկ միջավայր ստեղծելու շատ ծրագրեր կան, որոնց մասին Զոհրաբ Մաղաքյանը հաճույքով երկար պատմում է։ Օրինակ` նպատակներից մեկը դպրոցի տարածքում ջերմատուն, հիմնելն է, որտեղ աճեցվելու է էկոլոգիապես մաքուր բանջարեղեն՝ լոլիկ, վարունգ, կարտոֆիլ, և որն ամբողջությամբ օգտագործվելու է երեխաների սննդի համար։

Այս գործը սկսել են հազար աճեցնելուց․ արդեն սածիլներ են ստացել։ Մաղաքյանը ցույց է տալիս դպրոցին կից երկու շինություններն ու ասում, որ շինություններից մեկը չրի արտադրամաս է դառնալու, չրի պատրաստման մեկ սարք նվեր են ստացել։ Երկրորդ շինությունը փայտամշակման համար է․այնտեղ տղամարդ ուսուցիչներն աշակերտների հետ ոչ միայն չրերի համար ներկայանալի փաթեթներ կպատրաստեն, այլև դպրոցական գույք և այլն։

Ի դեպ, «ամեն ինչ սեփական ձեռքերով» սկզբունքը նաև դպրոցական նստարաններին է հասել։ Օրինակ` լուսանկարում երևացող այս նստարանները դպրոցում են պատրաստվել՝ հին, գործածությունից դուրս եկած գույքից։ Ընկեր Մաղաքյանը երկուստեք ձեռնտու առաջարկով դիմում է հանրապետության դպրոցներին, ասում է՝ դպրոցական մեկ հավաքածու սեղան-աթոռը 40-50 հազար դրամ արժե, իրենք առաջարկում են երկու անգամ ավելի մատչելի գումարով պատրաստել, ասենք՝ 20-25 հազար դրամով։

Սա էլ նախակրթարանն է, որի հեքիաթային, վառ ձևավորմամբ պատերն էլ կրկին ուսուցիչների, աշակերտների ու նրանց ծնողների ձեռքի գործն են։

Այս դպրոցում որքան շրջես, զարմանալու ու պատմելու մի նոր բան կգտնես։ Դպրոցի հարևանությամբ մեղվի փեթակներ էլ կան։ Սա էլ է նոր ծրագրերից։

Քանի որ մեղվապահությունից դեռ այնքան էլ գլուխ չեն հանում, սովորում են, այս հարցում էլ հարևան գյուղի դպրոցի տնօրենն է օգնում, որը լավ ու փորձառու մեղվաբույծ է։

Դպրոցում ստեղծված ու հաջողությամբ գործող փոքրիկ բիզնես-մոդելը նաև գործընկեր տնօրեններին է հետաքրքրել։ Վերջերս Շիրակի մարզի մի խումբ տնօրեններ փորձի փոխանակման նպատակով Ամբերդ էին եկել։ Զոհրաբ Մաղաքյանը նշում է՝ պատրաստակամ են իրենց փորձի մասին պատմել ու սովորեցնել բոլոր մյուս դպրոցներին։ Հաջողված մոդելի հանդեպ խանդոտ չեն, չէ՞ որ այն ամենն, ինչ արվում է, աշակերտի համար է։