Տավուշի մարզում` Ադրբեջանին սահմանակից Ոսկեպար գյուղում, մի քանի տուն կա, որոնց տերերը չեն կարողանում սեփականության իրավունքի վկայական ստանալ իրենց տան համար։
Տավուշի մարզի Ոսկեպար գյուղը
© Sputnik / David Galstyan
Երեք տներից երկուսը բնակելի են, երրորդը` կիսակառույց առանձնատուն է (առանց ներքին հարդարման), որի սեփականատերը ՌԴ–ում է գտնվում։ Պարզվում է` խնդիրը կապված է Հայաստանի այն քարտեզի հետ, որից օգտվում են Կադաստրի կոմիտեում։
«Փողոցում չմնալ»
Մենք տանտերերի հետ խոսեցինք այն մասին, թե ինչու և ինչպես են իրենք բացառություն դարձել։ Առաջին տան բնակչուհի Լիլիթ Մանուչարյանը պատմեց, որ Կադաստրի կոմիտեի քարտեզներում իրեն տունը հայ–ադրբեջանական սահմանին է գտնվում։
«Ինձ ասացին, որ եթե ճանապարհը (Իջևան–Նոյեմբերյան - խմբ.) հայկական է, ապա տները ևս հայկական են։ Ես մի քանի անգամ դիմել եմ Կադաստր, գյուղապետն էլ է դիմել, ասում են` «չի լինի», փաստաթղթեր չենք կարող տրամադրել։ Բայց մենք ամբողջ ընտանիքով հենց այս հասցեում ենք գրանցվել անձնագրային բաժնում»,–ասում է Լիլիթը։
Տավուշի մարզի Ոսկեպար գյուղի բնակչի գրանցումը
© Sputnik / Aram Nersesyan
Նա այնտեղ ապրում է 2006 թվականից, տունը կառուցվել է, ամենայն հավանականությամբ, 90-ականների սկզբին։ Տունը գնելու պահին գյուղում ոչ ոք սեփականության վկայական չի ունեցել, նույնիսկ հիմա ոչ բոլորն են ձևակերպել։ Փաստաթղթերը ձևակերպել են նրանք, ովքեր բավականաչափ գումար են ունեցել։
Լիլիթն այս խնդրին առաջին անգամ տարիներ առաջ է բախվել. 2006թ.–ին, տուն գնելուց հետո, էլեկտրականություն և գազ անցկացնելու համար սեփականության իրավունքի փաստաթղթերն էին պետք։
Փորձել են ստանալ տարբեր գերատեսչությունների միջոցով, պատասխանել են, որ կստացվի, բայց հետո։
«Լույս էլ, գազ էլ անցկացրել ենք։ Բայց դրա համար գյուղապետից տեղեկանք ենք ներկայացրել, որ այստեղ ենք ապրում»,–նշում է գյուղի բնակչուհին։
Լիլիթ Մանուչարյանի տունը Տավուշի մարզի Ոսկեպար գյուղում
© Sputnik / Aram Nersesyan
Ընդ որում, նշում է նա, 2008 թվականին գյուղի բոլոր տները լուսանկարվել են ու քարտեզագրել։ Վերջին անգամ Լիլիթը գյուղապետին երկու տարի առաջ է դիմել։ Վերջինս զանգահարել է վերադաս մարմիններին, բայց ասել են, թե «դեռ չի լինի»։
«Սկզբում չէին հասկանում, թե ինչ խնդիր կա։ Բայց պատերազմից հետո հասկացանք... Փաստաթղթերն ինձ պետք են, որպեսզի եթե հանկարծ (դրան չեմ հավատում), բայց եթե այնուամենայնիվ այս տարածքները հանձնեն Ադրբեջանին, գոնե սեփականության իրավունքի վկայական ունենամ։ Որ փոխհատուցեն, ուրիշ տուն տան ինձ։ Թե չէ փողոցում կմնամ»,–ասում է կինը։
Նա հիշում է Սյունիքի մարզի Շուռնուխ գյուղի հետ կապված իրավիճակը (որի մի մասն անցել է Ադրբեջանի վերահսկողության տակ - խմբ.), և վախենում է նույն ճակատագրի կրկնությունից։
Լիլիթը մենակ է մեծացնում երկու երեխաներին, 1500 քմ հողամասում գյուղատնտեսությամբ է զբաղվում։ Սկզբում սեփականության վկայականի բացակայության պատճառով անգամ նպաստ չէր ստանում, փաստաթղթային խնդիրները հաջողվեց լուծել դարձյալ գյուղապետարանի միջամտությամբ։
Մանուչարյանների ու Բեգլարյանների տները (աջից) Տավուշի մարզի Ոսկեպար գյուղում
© Sputnik / Aram Nersesyan
Վերջերս նրա որդին` Հրանտը, նշիկների թանկարժեք վիրահատություն է տարել, կինը ստացած նպաստով վարկն է մուծում։ Գյուղում աշխատանք չկա, հողի պակասության պատճառով գյուղատնտեսությամբ զբաղվելը նույնպես բարդ է։
Հրանտն այս տարի 18 տարեկան է դառնում, բանակ է գնալու։ Զինկոմիսարիատում տղան հենց ըստ բնակության վայրի է հաշվառված։
Հողը գյուղխորհուրդն է հատկացրել
Փաստաթղթերի խնդիր ոչ միայն Լիլիթն ունի։ Երկրորդ սեփական տան բնակչուհի Սիլվա Բեգլարյանն այստեղ ապրում է գրեթե 30 տարի` արցախյան առաջին պատերազմի ավարտից սկսած։
Սիլվա Բեգլարյանի տունը Տավուշի մարզի Ոսկեպար գյուղում
© Sputnik / Aram Nersesyan
Դրանից առաջ էլ նույն գյուղում է ապրել, բայց ամուսնուց բաժանվելուց հետո տեղափոխվել է այստեղ, գյուղխորհուրդը նրան մոտ 1000 քմ հող է տրամադրել, որի վրա էլ կառուցվել է տունը։ Ավելի ուշ պարզվել է, որ սեփականության փաստաթղթեր ձևակերպել չի կարող։
«Ժամանակին, երբ ճանապարհն էին կառուցում, ինչ–որ մեկը գալիս էր, չափումներ էր անում, լուսանկարում էր, որ Կադաստրի քարտեզներում ներառեն։ Բայց պարզվեց, որ չեն կարող։ Նրանց քարտեզներով ստացվում է, որ սա թուրքի (ադրբեջանական) հող է»,–ասում է կինը։
Տիկին Սիլվան երկու երեխա ունի, բայց «գրանցման խնդրի» պատճառով չի կարողացել նույնիսկ նպաստ ստանալ (ընդամենը երկու ամիս է ստացել)։ Ինչպես և նախորդ դեպքում, այս հասցեում նրանց բնակությունը փաստաթղթով միայն անձնագրում է արձանագրված։
Տավուշի մարզի Ոսկեպար գյուղի բնակչի գրանցումը
© Sputnik / Aram Nersesyan
Նրա երկու որդիներն էլ այս հասցեից են զորակոչվել բանակ։ Նրանք ասում են, որ խորհրդային շրջանի տարբեր քարտեզներում սահմանը տարբեր տեղերով է անցնում։ Հիմա տղամարդիկ չգիտեն` արժե՞ վերանորոգել տունը, ավտոտնակ կառուցել։ Կարող են հանկարծ ասել. «Հավաքվեք, գնացեք»։
«Եթե էդպես լինի, ես ո՞ւր պիտի գնամ»,–ասում է տիկին Սիլվան։
Կադաստրի Կոմիտեի քարտեզներում այս տները չկան
Ոսկեպարի գյուղապետ Իշխան Աղբալյանը Sputnik Արմենիային հայտնեց, որ ծանոթ է խնդրին։ Այն առաջացել է դեռևս 90-ականներին, երբ գյուղում նոր էին սկսել տների փաստաթղթերը ձևակերպել։
«Ձևակերպման խնդիրը վերաբերում է Կադաստրի կոմիտեին։ Հիմա կադաստրը հրաժարվում է ձևակերպել դրանք», - ասաց Աղբալյանը։
Նա հաստատեց, որ խնդիրը երեք տներին է վերաբերում. տարբեր ժամանակաշրջանների քարտեզներում սահմանները փոփոխվել են։ Ըստ 20-ականների քարտեզի` տարածքը Հայաստանինն է, այնուհետև փոխանցվել է Ադրբեջանին, 70-ականներին կրկին վերադարձվել է Հայաստանի ԽՍՀ–ին։
Հայաստանի ու Ադրբեջանի սահմանը Ոսկեպար գյուղի մոտ Google-ի քարտեզներում
© Photo : Google
Մենք հարցում ուղարկեցինք Կադաստրի կոմիտե, խնդրելով պարզաբանել, թե ինչու երկու ընտանիք չեն կարողանում սեփականության վկայական ձևակերպել։ Մեր հստակ հարցին այնտեղ ինչ–որ լղոզված պաստախան տվեցին։
Մասնավորապես, պատասխանում նշվում է, որ «Գույքի նկատմամբ իրավունքներիպետական գրանցման մասին» օրենքի 27-րդ հոդվածի առաջին մասի պահաջների համաձայն Կադաստրը սեփականության իրավունքը գրանցում է համապատասխան փաստաթղթերի առկայության և մերժելու հիմքերի բացակայության դեպքում։
«Միևնույն ժամանակ հայտնում ենք, որ ձեր կողմից նշված փողոցում առկա են իրավունքի (սեփականության - խմբ.) պետական գրանցումներ»,–ասվում է պատասխանում։
Հաշվի առնելով այս պատասխանը, մենք որոշեցինք ինքնուրույն ստուգել քարտեզը։ Եվ հայտնաբերեցինք, որ Կադաստրի քարտեզի համաձայն Հայաստանը վերջանում է փողոցի կեսից։ Նշված երեք տները երկրից «դուրս են մնում»։
Կիրանց գյուղը
Հետաքրքիր է, որ հարևան Կիրանց գյուղի (որտեղ նույնպես կարող էին նմանատիպ խնդիրներ ծագել) տարածքում, ի տարբերություն Ոսկեպարի, Google– ի քարտեզը Կադաստրի քարտեզին չի համընկնում։ Ինչպես Sputnik Արմենիային հայտնեց գյուղապետ Կամո Շահինյանը, Google maps–ը հաշվի չի առել 1986թ.–ին արված փոփոխությունները։
Կադաստրի ներկայիս քարտեզում բոլոր տներն ու հողը գտնվում են Հայաստանի տարածքում, բնակիչներն ունեն դրանց փաստաթղթերը։
«Իսկ Google–ի քարտեզը կարծեմ 1976թ.–ի քարտեզին է համընկնում»,–ասաց Աբգարյանը։
Համեմատելիս քարտեզների միջև տարբերությունները բավականին նկատելի են։
Հ.Գ. Եվ այո, ներքին կանոնադրությունը, վարչատարածքային բաժանումը, Կադաստրի կոմիտեն չեն կարող հիմք հանդիսանալ Ադրբեջանին տարածքներ փոխանցելու-զիջելու համար։