Ու խոսքը ոչ միայն զուտ վիճակագրական տվյալների մասին է, թեև դրանք խոսուն են՝ Ջոն Հոփքինսի համալսարանի վերջին տեղեկություններով` այս երկու տարվա ընթացքում վարակվածների թիվը մոտենում է 300 միլիոնի, մահացել է գրեթե 5,5 միլիոն մարդ։ Բայց նաև որոշ կարևոր բաներ իմացանք։ Թվարկեմ դրանցից ընդամենը մի քանիսը։
Առաջին` եթե մի քանի տարի առաջ մասնագետներին ասեիք՝ կարո՞ղ եք մեկ տարում ստեղծել նոր պատվաստանյութ, լավագույն դեպքում ուղղակի կծիծաղեին.
«Նման ֆանտաստիկ բան հնարավոր չէ երբեք, նոր պատվաստանյութ մշակելու և փորձարկելու համար սովորաբար պահանջվում է 4 տարի։ Առնվազն»։
Գիտե՞ք, թե որքան ժամանակ պահանջվեց կորոնավիրուսի դեմ պատվաստանյութ ստեղծելու համար։ Հաշված ամիսներ։ Եվ ուրեմն, մի փոքր խմբագրելով հայտնի «երբեք մի ասա երբեք» ասույթը, կարելի է խորհուրդ տալ՝ «երբեք մի հավատացեք, երբ ձեզ ասում են երբեք»։
Երկրորդ հայտնագործությունը` կորոնավիրուսը հեշտությամբ տարածվում է աննախադեպ արագությամբ։ Դուք երևի արդեն չեք հիշում, որ այն ժամանակ՝ երկու տարի առաջ, հենց Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության փորձագետներն էին հաստատ պնդում՝ դիմակ դնելու ոչ մի անհրաժեշտություն չկա, դա անարդյունավետ է։ Եվ միայն հետո ապացուցվեց, որ այս նոր հիվանդությունը տարածվում է ոչ միայն հազալիս կամ փռշտալիս, այլև այն դեպքում, երբ դուք ուղղակի զրուցում եք մարդու հետ։
Թեև խոստովանենք` առնվազն մեր՝ հայաստանյան հասարակությունը, երբեք էլ առանձնապես հակված չի եղել պարտաճանաչ կերպով հետևելու դիմակ դնելու պաշտոնական հորդորներին ու պահանջներին։
Երրորդ` զարմանքով իմացանք, որ կարելի է գործի չգնալ։
Ո՞վ կպատկերացներ, որ բազմաթիվ հիմնարկներում և ընկերություններում մեծ ու փոքր շեֆերը, որոնք դեռ երեկ սպառնում էին աշխատողին հեռացնել առավոտյան նույնիսկ 10 րոպե ուշանալու համար, հիմա իրենք են բոլորին խնդրում՝ մի′ եկեք, նստեք տանն ու աշխատեք։ Եվ եթե կարծում եք, թե սա ժամանակավոր երևույթ է, սխալվում եք։
Boston Consulting ընկերությունը հսկայածավալ մի հետազոտություն է իրականացրել՝ հարցում անցկացնելով աշխարհի 190 երկրների ավելի քան 200 հազար բնակիչների շրջանում։ Նրանց գրեթե 90 տոկոսը համոզված է՝ համաճարակը հաղթահարելուց հետո էլ շարունակելու ենք աշխատել առանց աշխատատեղում երևալու։
Այո′, կորոնավիրուսային այս երկու տարիների ընթացքում լիքը նոր բաներ իմացանք թե′ ինքներս մեր, թե′ համավարակի մասին, բայց այդպես էլ անպատասխան է մնում ողջ մարդկությանը հուզող ամենագլխավոր հարցը՝ լա′վ, բա ե՞րբ է վերջապես ավարտվելու այս աղետը։
Մի ժամանակ լավատեսական կանխատեսումներ էինք լսում՝ ա′յ, բոլորը կհիվանդանան կամ կպատրաստվեն, ու կսկսվի, այսպես կոչված, «կոլեկտիվ իմունիտետի» բաղձալի ժամանակաշրջանը։
Ամիսների ընթացքում լավատեսությունը փոխարինվեց համընդհանուր հոռետեսությամբ, երբ մասնագետներն ընդունեցին, որ պարզապես սխալվել էին և այդ «կոլեկտիվ իմունիտետը» հնարավոր չէ ընդհանրապես։
Բայց շատ ճիշտ եք՝ իհարկե չափազանցնում եմ։
Հենց իր ամանորյա ուղերձում Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության ղեկավար Թեդրոս Հեբրեյեսուսը հայտարարեց. «2022 թվականը կարող է դառնալ կորոնավիրուսի համաճարակի վերջին տարին»։
Ուղղակի այս պաշտոնյան վերջում ավելացրեց հավերժական «եթե»-ն, որը, սեփական փորձից էլ հրաշալի գիտեք, սովորաբար ամեն ինչ կա՛մ լիովին փոխում է, կա՛մ առնվազն խիստ բարդացնում.
«Եթե համընդհանուր արդարություն հաստատվի և պատվաստումը մատչելի դառնա անխտիր բոլորի համար»։
Համաձայնե′ք, բավական բարդ պայման է նշել Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության ղեկավարը։
Տեսե′ք, առաջ այդ կազմակերպությունը խնդիր էր դրել մինչև 2022 թվականն ապահովել ողջ աշխարհի բնակչության 40 տոկոսի պատվաստումը։
Այսօր կարելի է արձանագրել՝ Աֆրիկայի գերակշիռ մասում այդ խնդիրը լուծված չէ։ Եվ ինչո՞ւ հեռուն գնանք՝ ախր մենք մեր հարազատ Հայաստանում էլ մինչև հիմա չենք կարողացել ապահովել այդ 40 տոկոսը։
Այնինչ այժմ արդեն Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը կտրուկ բարձրացրել է նշաձողը և ասում է համաճարակը հաղթահարելու իրական հույսեր չունենաք, մինչև ողջ աշխարհում չպատվաստվի մարդկանց առնվազն 70 տոկոսը։
Գոնե հիմա համոզվեցի՞ք, թե ինչ սխալ բան արեցինք, երբ հրաժարվեցինք ամանորյա անվերջանալի կերուխումից։ Առաջ դեռ նստած կլինենք ճոխ սեղանների շուրջը և կշարունակեինք գեղեցիկ և անիրական կենացներ խմել։ Իսկ հիմա արդեն ամսի 3-ին ստիպված ենք սթափվել ու բախվել, մեղմ ասած, ոչ այնքան հաճելի իրականությանը։
Բա ճիշտ չէ՞ր ասում Սայաթ Նովան. «Էրեգ լավ էր, քանց վուր էսօր»…