«Հաջորդ տարի այս օրը նախագահականում կլինեմ». գնդապետ Ավագյանի` պատերազմով բեկված նպատակը

–Պապա՜, պապա՜,–մոր գրկում նստած 2-ամյա Էվելինան հոր` պատերազմում զոհված գնդապետ Հովհաննես Ավագյանի լուսանկարներն է ցույց տալիս, իսկ հետո մայրիկին նայում և նորից մանկական զրնգուն ձայնով ասում,- պապա՜։

Ավագյանի հոր, կնոջ և երեք դստրերի հետ մի սեղանի շուրջ հավաքված` զրուցում ենք, ու մի պահ շփոթված գնդապետին փոխարեն գեներալով եմ կոչում Ավագյանին. կինը` Ինեսա Դանգալյանը, ժպտում է և ասում, որ ամուսնու նպատակն այդ կոչմանն արժանանալն էր։ Հետմահու Արցախի հերոսի կոչման, ՀՀ-ում և Արցախում «Մարտական խաչ» 1-ին աստիճանի շքանշանի արժանացած ՊԲ փոխհրամանատարն այս տարի գեներալի վաստակած կոչումը պետք է ստանար։

«2020-ի սեպտեմբերի 21-ին ընտանիքով Շուշիում էինք, և Հովիկը մեզ ասաց` հաջորդ տարի այս օրը ես կլինեմ նախագահականում և գեներալի կոչում կստանամ։ Նա գիտեր` ինչ ճանապարհ է ընտրել և ուր է գնում. ճանապարհն իր ձեռքով էր հարթում»,–ասում է տիկին Ինեսան։

Ավագյանը նախ ֆիզմաթ դպրոցն էր ոսկե մեդալով ավարտել, որից հետո տնտեսագիտական համալսարանի «Ֆինանսներ և վարկ» բաժինը կարմիր դիպլոմով ավարտել: Կնոջ խոսքով` պաշտպանության նախարար Վազգեն Սարգսյանը հորդորել է ամուսնուն զինվորական մասնագիտությամբ կրթությունը շարունակել, քանի որ մեր բանակին տնտեսագետներ են պետք։ Ավագյանը համաձայնել և ընդունվել է Վ. Սարգսյանի անվան ռազմական ինստիտուտ, ապա զիվորական ծառայության անցնում Թալիշում, Մատաղիսում...

Դրանից հետո ռազմական կրթությունն Ավագյանը շարունակել է Մոսկվայի Ֆրունզեի անվան ռազմական ակադեմիայում և այն ավարտել կարմիր դիպլոմով։ Իսկ տարիներ անց նա Ռուսաստանի ԶՈՒ-ի գլխավոր շտաբի ռազմական ակադեմիայում է սովորել և կրկին ոսկե մեդալով ավարտել: Մոսկվայի գենշտաբի ակադեմիայի պատին նրա անունը ոսկե տառերով են գրել։ Երբ նրան ՌԴ Զինված ուժերի ԳՇ պետ Վալերի Գերասիմովը շնորհավորել է և հարցրել, թե որտե՞ղ է ծառայության անցնելու, Ավագյանը պատասխանել է. «Որտեղ հայրենիքս կուղարկի»։

«Մեծ և փոքր աղջիկներս Մոսկվայում են ծնվել, և միայն միջնեկս է Հայաստանում ծնվել։ Մեզ համար շատ դժվար էր, քանի որ անընդհատ տեղից տեղ էինք գնում Հովիկի հետ: Մյուս կողմից, չնայած դժվարություններին, նախընտրում էինք ամուսնուս կողքին լինել` միասին ավելի հեշտ էր ամեն ինչ։ Մենք երկուսս էլ երևանցի ենք, սակայն Երևանում երբեք չենք ապրել միասին»,–ասում է տիկին Ինեսան։

Կինը պատմում է, որ 2019-ին` Մոսկվայի ակադեմիայում կրթություն ստանալուց հետո, Ավագյանը նշանակվել էր Վ. Սարգսյանի անվան ռազմական համալսարանի պետի տեղակալ և կարծես հույս կար Երևանում ապրելու, սակայն ՊԲ հրամանատար Ջալալ Հարությունյանն առաջարկել է ամուսնուն իր տեղակալը լինել։ Ավագյանը համաձայնել է և ընտանիքով տեղափոխվել Արցախ։ Գնդապետի ավագ դուստրը` Նելլին, հիացմունքով է նշում, որ Արցախի իրենց տան մի պատուհանից Ստեփանակերտն էր երևում, մյուսից` Շուշին։ Նելլին և քույրը` Մանեն, նշում են, որ իրենց համար Արցախում ապրելը, դպրոց գնալն ամենևին էլ դժվար չէր, քանի որ հայրը մինչ այդ Արցախով «այնքան էր պտտացրել» նրանց, որ արդեն հարազատ էին զգում իրենց այնտեղ։

«Դասընկերներս հարցնում էին, թե Արցախում որտեղ եմ եղել, և պատասխանիցս հետո ասում, որ իրենք անգամ չեն հասցրել այդքան վայր այցելել։ Հայրիկից ես շատ բան եմ սովորել` առաջին հերթին սովորել եմ, որ եթե մի բան շատ ես ուզում, վստահորեն կարող ես հասցնել դա անել` չհասցնել չկա։ Նա ինձ նպատակասլաց լինել է սովորեցրել իր իսկ օրինակով»,–ասում է Նելլին։

Նա հետաքրքիր մի պատմություն է ներկայացնում. հայրը սիրել է անակնկալներ անել կնոջը. անգամ ապրիլյան պատերազմի ժամանակ, տիկին Ինեսայի ծննդյան օրը, նա մարտի դաշտից էլ ծաղիկներ է պատվիրել և ուղարկել կնոջը։ Ավելին, դեռ հեռավոր 1990-ականներին Հովհաննես Ավագյանը կնոջը նոթատետր և ծաղկեփունջ է նվիրել, որից մի վարդ կինն առանձնացրել և նոթատետրի մեջ չորացրել է։ Վերջերս պատերազմի ընթացքում վիրավորում ստացած զինվորները «Զինվորի տանը» կոմպոզիցիաներ պետք է պատրաստեին և վաճառեին։ Տիկին Ինեսան այդ վարդը տարել է այնտեղ և խնդրել ինչ–որ բան սարքել դրանից։ Կինը ժպիտով է նշում` Գևորգ անունով մի տղա երկրորդ կյանք է տվել ծաղկին` թիթեռներով կոմպոզիցիա սարքելով և այն նվիրել է տիկին Ինեսային։

Ավագյանների ընտանիքում ամեն ինչ գլխիվայր շրջվել է 2020-ի սեպտեմբերին, երբ Արցախ տեղափոխվելուց 3 ամիս անց պատերազմն է սկսվել։ 2020-ի սեպտեմբերի 27-ին տիկին Ինեսան ամուսնուն աշխատանքի է ճանապարհել, իսկ կարճ ժամանակ անց ուժեղ պայթյուն լսել։ Կինը հիշում է` պատուհանից տեսել է, որ դիմացի սարի վրա արկերի անձրև է տեղում։ Երեխաներին հավաքել ու պատրաստվել է նկուղ իջնել, երբ ամուսինը զանգել ու հարցուփորձ է արել` ի՞նչ են անում։ Տիկին Ինեսան հանգիստ տոնով պատասխանել է, որ ամեն ինչ լավ հասկանում է և նկուղ են իջնում։ «Ապրեք»,–ասել է ամուսինը և դրանից հետո 5 օր նրանից որևէ լուր չեն ստացել։

Կնոջ խոսքով` ամուսինը երբեք «գործը տուն չի տարել» և պատերազմի օրերին էլ նա ոչինչ այդ թեմայով չի խոսել, իսկ երբ կինը հարցրել է` հաղթելո՞ւ ենք, Ավագյանը փոխել է թեման։ Գնդապետի հայրը` Սոս Ավագյանը, պատմում է, որ պատերազմի օրերին տղան եղել է ամենաթեժ տեղերում` Մատաղիսից մինչև Ջրական։

«Չնայած ի պաշտոնե տղաս չպետք է առաջնագծում լիներ, սակայն նա տեղում չի մնացել ու քարտեզներ գծել` զինվորի կողքին է եղել։ Ոչ ոք չի էլ իմացել, որ նա բանակի փոխհրամանատարն է. անհրաժեշտության դեպքում զինվորի հետ հավասար խրամատ է փորել։ Զինվորները պատմում էին, որ Մատաղիսում շրջափակումից է շատերին հանել։ Մինչև վերջ կռիվ է տվել. առողջական խնդիրներ է ունեցել, ոտքը ջուր է լցվել, սակայն կաղալով էլ շարունակել է իր գործը»,–ասում է հայրը։

Ավագյանը զոհվել է հրադադարից երկու օր առաջ` նոյեմբերի 7-ին, Շուշիի մատույցներում։ Գնդապետի հայրը նշում է` ինչպե՞ս և ինչո՞ւ է նոյեմբերի 7-ին որդին Շուշի գնացել, եթե ամսի 5-ին այն արդեն պաշարված էր՝ միայն գնդապետը գիտի այդ հարցի պատասխանը։

Ծանր լռություն է տիրում, բոլորը մտքերի մեջ են ընկնում և միայն փոքրիկ Էվելինան է նորից «պապա՜» բացականչում։ Սոս Ավագյանը խորը շունչ է քաշում և ասում` եթե որդին ողջ մնար և իրականությունը տեսներ, այս ամենը չէր տանի։ Նորից ծանր լռություն է տիրում. փորձում եմ թեման փոխել, զրույցն ավարտել, սակայն Հովհաննես Ավագյանի կինը նշում է` երբեմն իրեն բռնացնում է այն մտքի վրա, որ Շուշիում է և փորձում է ամուսնուն այնտեղից դուրս բերելու ելքեր գտնել...

Տիկին Ինեսան հավելում է` հիմա փորձում է ամուսնու պես ապրել` չչարանալ, չդատարկվել...