Գոնե մի ձեռքով, մի ոտքով գային. Նորագավիթում 7 ճակատագիրը միավորող հուշաքար է բացվել

Հայրական տնիցս քիչ հեռու` Երևանի Նորագավիթ թաղամասի 13-րդ փողոցում հանդիսավոր կերպով բացվեց Արցախյան 44-օրյա պատերազմում նահատակված 7 տղաների հիշատակին նվիրված խաչքարը, կողքին՝ հերոսների անունը կրող ցայտաղբյուրը։

Հուշաղբյուր-խաչքարի կառուցման գաղափարը արցախյան 44-օրյա պատերազմի մասնակից, ծանր վիրավորում ստացած Գևորգ Սուքիասյանինն է։ Նա պատերազմի հենց առաջին օրվանից կամավորագրվեց։ Սեպտեմբերի 28–ին արդեն մասնակցում էր Ջրականի մարտերին, վիրավորվել է սեպտեմբերի 30–ին`անօդաչուի հարվածից, կորցրել է մի աչքն ու մյուս աչքի տեսողության զգալի մասը։

«Այս քայլով ուզում էինք ցույց տալ, որ տղաները չեն մոռացվել, իրենց միշտ հիշելու ենք։ Հիշելու ենք 18-ամյա Էդգար Աղաբաբյանին, 19-ամյա Հայկ Թունյանին, 19-ամյա Սեյրան Պետրոսյանին, 20-ամյա Սամվել Անտոնյանին, 22-ամյա Գոռ Հովակիմյանին, 31-ամյա կապիտան Արթուր Խաչատրյանի, 48-ամյա Արմեն Զոհրաբյանի»,–ասում է Գևորգը` չկարողանալով զսպել հուզմունքը։

Նրա գաղափարն իրականություն են դարձրել նորագավթցի երիտասարդները, որոնք մեկ մարդու նման հավաքվել էին հուշաքարի օծման արարողությանը։

Էդգարի ծնունդը այն տարիներին նրա մոր` տիկին Շուշանիկի կողմից հերոսական քայլ էր։ 32-ամյա կինը մի օր որոշեց, որ այլևս չի ուզում առանց երեխա մնալ, ու դարձավ միայնակ մայրիկ։ Շուտով բոլորը ոչ միայն հարգեցին ու ընդունեցին նրա որոշումը, այլև անչափ սիրեցին փոքրիկ Էդգարին։

Նա անչափ բարի տղա էր։ 9–րդ դասարանում ստիպված եղավ ուսումը կիսատ թողնել ու աշխատել, զբաղվում էր ավտոմեքենաների նորոգմամբ։ Տիկին Շուշանիկը առողջական խնդիրներ ուներ ու այլևս ի վիճակի չէր աշխատել։

2020 թվականին Էդգարը զորակոչվեց բանակ և ծառայության անցավ Արցախի «Մարտունի 3» զորամասում։ Ընդամենը 3–ամսվա ծառայող էր, երբ պատերազմը սկսվեց։

«Էդգարին ունեցել եմ 32 տարեկան հասակում, ինձ համար, բայց տպավորություն էր, որ ամբողջ աշխարհն ուրախանում է ինձ հետ։ Որ ծնվեց՝ այնքան սպիտակ էր, ոնց որ հրեշտակ լիներ, հիմա եմ հասկանում, որ աստված ինձ հենց հրեշտակ տվեց ու տարավ։ Փոքր ժամանակվանից, որ հարցնում էինք՝ ի՞նչ ես դառնալու, ասում էր. «Զինվոր»։

2020–ին, երբ պետք է բանակ գնար, ասաց` մամ, հանկարծ դու չխառնվես, տղեն պիտի ծառայի։Ասում էր` մամ, ես բանակից հետո պետք է ծառայությունս զինված ուժերում շարունակեմ։ Սկզբից չէի համակերպվում, հետո մտածեցի` թող իր ուզածով լինի։ Այնքան շատ էր սիրում այդ զինվորական համազգեստը, որ հավերժ հագին մնաց։Սեպտեմբերի 25- ին ծնունդն էր, զանգեց, ասաց՝ մամ, բա գիտես, ինձ ավտոմատ են տվել, այնքան ուրախ էր, որ ես էլ ուրախացա։ Երբեք չէր դժգոհում բանակից, ասում էր `ամեն ինչ լավ ա, հանկարծ ոչ մի բան չուղարկես։ Ոչ ծխում էր, ոչ խմում, ոչ մի բանի համար գումար չէր ուզում»,–պատմում է մայրը։

Հոկտեմբերի 8–ին տիկին Շուշանիկը պետք է գնար որդուն տեսնելու, բայց չհասցրեց։ Էդգարը զոհվեց հոկտեմբերի 3–ին։ Զինակից ընկերները պատմում են, որ Էդգարն արնաքամ է եղել. վիրավորվել է, 15 մետր քայլել է ու ընկել, ոչ մեկը չի կարողացել օգնության հասնել։

Տեսնելով տիկին Շուշանիկի ապրումները, մի երիտասարդ աղջիկ` Լիլիթ Մովսիսյանը որոշել է Էդգարի մասին գիրք գրել ու այն կոչել է «Մոր զրույցը»։

Բազմության մեջ անհնար էր չնկատել տիկին Գայանեին. նրան միջոցառման ողջ ընթացքում մի քանի կանայք փորձում էին հանգստացնել. մեկը ջուր էր տալիս, մյուսը՝ թաշկինակ։

Գայանե Հովհակիմյանը զոհված 22-ամյա Գոռ Հովակիմյանի մայրն է։ Նրա միակ որդին`մասնագիտությամբ խոհարար Գոռը ևս կամավորագրվեց պատերազմի հենց առաջին օրը։

Ընդամենը 3 օր անց` սեպտեմբերի 30–ին, Գոռը զոհվեց Ջրականում։

«Ես չէի կարողանում ընդունել, չէի ուզում հավատալ, մտածում էի՝ սուտ է, մինչև վերջին օրը սպասել եմ, ասում էի` մի ձեռքով, մի ոտքով կգա, ես իրեն կգրկեմ։ Ոչ մի բան իմ աչքին չի գալիս առանց իրեն, ամեն ինչ անիմաստ է, ինքը իմ մինուճարն էր։ Ախր ոչ ոք իրեն չէր կանչել, ինքն իր ցանկությամբ գնաց։ Անգամ մարմինը ինձ չհասավ, հունիսի 16–ին մի կտոր մասունք տվեցին, ասեցին` առ, տղեդ է»,–ասում է մայրն ու էլ ավելի ուժեղ բռնում իրեն մխիթարող կնոջ ձեռքը։

Գոռը ստեղծագործում էր, բանաստեղծություններ էր գրում, որոնց մեջ կան քառատողեր նաև պատերազմի մասին։

Գոռը դրանք գրել է ծառայության տարիներին`չիմանալով, որ պատերազմ է լինելու։ Մայրն ասում է` երևի սիրտը վկայում էր։

«Իմ բոլոր հիշողությունները կապված են եղբորս հետ։ Մեր մեջ տարիքային տարբերությունն ընդամենը 1 տարի էր, ասես զույգեր լինեինք։ Հիմա միակ բանը, որ ցավից բացի զգում եմ՝ հպարտությունն է։ Եղբայրս ընդամենը ֆիզիկապես մեզ հետ չէ »,–ասում է զոհված 19-ամյա Հայկ Թունյանի քույրը՝ Լիլիա Թունյանը։

Հայկ Թունյանի զորակոչվեց բանակ 2020 թվականին ու ծառայության անցավ Արցախի «Մարտունի 2» զորամասում։

Երբ պատերազմը սկսվեց, ընդամենը 2 ամսվա զինծառայող էր, բայց այդ կարճ ժամանակահատվածում հասցրել էր հիանալի տիրապետել գնդացրին և նռնականետին։ Զոհվելու օրն էլ` հոկտեմբերին 31–ին, նռնականետով է կռվել թշնամու դեմ։

«Նրան բոլորը «ПК–իստ Հայկո» էին ասում։ Մինչև բանակ գնալը հասցրեց վարորդական իրավունք էլ ստանալ։ Բանակում նրան առաջարկել էին վարորդ լինել, չէր համաձայնել։Ասել էր` թե կռիվ լինի, ես պիտի մարտի դաշտում լինեմ»,–ասում է քույրը։

Հայկին ճանաչողները կփաստեն` անսահման բարի էր, նվիրված։ Ու երազում էր, որ իր ընտանիքն անհոգ ապրի։ Դպրոցից հետո ընդունվել էր արհեստագործական ուսումնարան, ավտոմեխանիկ էր ուզում դառնալ։ Այժմ քրոջ միակ նպատակը եղբոր երազանքներն իրականացնելն է, որոնցից ամենակարևորը` որ մայրը երջանիկ լինի, անհոգ ապրեն։ Միջոցառման ողջ ընթացքում Հայկի մայրն ի վիճակի չեղավ մի բառ ասելու..

Հիշատակի արարողության ողջ ընթացքում փորձում էի բառեր գտնել զոհված 19-ամյա Սեյրան Պետրոսյանի հորը` Կարենին մոտենալու համար, բայց...

Սեյրանը 2020 թվականին ծառայության էր անցել Ստեփանակերտի Հայկազով զորամասում։ Պատերազմի հենց առաջին օրվանից նրանց ջոկատն ուղարկել էին Ջրական։ Հոկտեմբերի 27–ին լուր հասավ, որ Սեյրանը վիրավորվել է, տեղափոխել են Երևան։ Հետո իմացան, որ տղան մահացել է։ Հայրը 20 օր Երևանի բոլոր հիվանդանոցներում, հետո արդեն՝ դիահերձարաններում փնտրել ու գտել էր որդուն։

Սեյրանը 9–ամյա կրթությունից հետո ընդունվել էր Բժշկական ուսումնարանի ատամնատեխնիկական բաժինը, ավարտել։ Իսկ բանակ գնալուց առաջ հասցրեց ընդունվել բժշկական համալսարանի ատամնաբուժական բաժինը։ Երազում էր բժիշկ դառնալ...չհասցրեց։ Կարենի միակ մխիթարանքն այժմ Սեյրանի փոքր եղբայրն է։

Պատերազմի թեժ օրերն էին։ Հոկտեմբերի 9-ին եղբայրս զանգահարեց ու ասաց` Պաշի ախպերն էլ չկա։

Պաշը` նույն ինքը Պարգևը, եղբորս մոտ ընկերն է ու համադասարանցին. նա զոհված 20–ամյա Սամվել Անտոնյանի ավագ եղբայրն է։

Ընդամենը չորս ամսից Սամվելը պետք է տուն գար, տղերքով արդեն որոշել էին, թե ինչ քեֆ են անելու... Սկսվեց պատերազմը։

Սամվելի մայրը` Կարինե Թևոսյանը հիշում է`որդին պատերազմի օրերին իր հետ երկար ու հաճախ չէր խոսում, որպեսզի չվտանգեր մյուսներին կամ էլ որ մայրը «պատերազմի ձայնը» չլսեր։

«Ասում էր` ես լավ եմ, մամ։ Եղբորն հետ էր խոսում, պլաններ գծում։ Ասում էր` ինձ սպասեք, հետ եմ գալու, Պաշիս հետ բիզնես դնեմ, ամուսնանամ։ Սիրած աղջիկ ուներ։ Մենք դեռ իրեն սպասում ենք, ինքը չկա»,–ասում է մայրը։

Սամվելը Արցախի նախագահի կողմից հետմահու արժանացել է «Մարտական խաչ 2–րդ աստիճանի» և «Մարտական ծառայություն» մեդալներին։

31-ամյա կապիտան Արթուր Խաչատրյանին պետք է մայորի կոչում տային, երբ պատերազմը սկսվեց։ Ասել, թե Արթուրը սիրում էր հայրենիքը, նույնն է, որ ոչինչ չասել։ Նա գնաց իր երազանքի հետևից, իսկ երազանքըզինվորական դառնալն էր։ Գերազանցությամբ ավարտեց Ֆիզիկական կուլտուրայի և սպորտի պետական ինստիտուտը։ Ընտանիքից թաքուն ընդունվեց Վազգեն Սարգսյանի անվան ռազմական ինստիտուտ ու գնաց բանակ։ Այնուհետև 7 տարի ծառայեց Մարտակերտում. հերոս Արմենակ Ուրֆանյանի հետ միասին էին ծառայում։

«Քառօրյա պատերազմում Արմենակի զոհվելուց հետո տեղափոխվեց Հայաստան, ծառայության անցավ Զոդի զորամասում, հետո` Սևակավանում»,–պատմում է հայրը` Գագիկը։

Նրա խոսքով`այս պատերազմում հրամանատարները չէին ուզում որդուն Արցախ ուղարկել, բայց Արթուրը համառ էր։

«Իրենց հրամանատարն ասել էր՝ դու միայն կազմակերպի, որ զենքը տղերքին հասնի, մենք քո տեղն էլ կկռվենք։ Բայց չէր հաշտվել այդ մտքի հետ։ Կամավորագրվել էր։ Իր անունը 5 անգամ ցուցակից ջնջել էին, իմացել էր՝ գրել էր տվել»,–հիշում է հայրը։

Արթուրը զոհվել է հոկտեմբերի 20–ին, Ջրականում, իսկ հոկտեմբերի 24–ին հուղարկավորվել Եռաբլուրում։ Ամուսնացած էր, ունի 2 մանկահասակ աղջիկ։ Գագիկի մինուճար մնացած մյուս որդին` Արմենը ևս զինվորական է ու այսօր էլ առաջնագիծ է պահում։

47-ամյա Արմեն Զոհրաբյանը մասնակցել է վերջին տարիների բոլոր մարտական գործողություններին, չնայած որ իր ծառայության տարիներին եղել էր խոհարար ու զենք էլ չէր բռնել։

Մոր` Լուսիկ Շատերյանի խոսքով` այս անգամ որդին ծանուցագիր ստանալուց հետո անխոս գնացել է, որ քրոջ որդուն ու մնացած երիտասարդներին չտանեն։

«Բայց մեծ թոռանս էլ տարան Երասխավան` առաջին գիծ։ Ճիշտ է, ողջ է հետ եկել, բայց վայ էն գալուն` կիսախելագարված, երեք ամիս պայքարեցինք, որ նյարդերը մի քիչ հանգստանան, հիմա էլ երիկամներից է բողոքում, երևի խոնավությունն իրենն արել է»,–ասում է տիկին Լուսիկն ու ափսոսում, որ որդու երկու զավակները ժամանակից շուտ որբացան։

Մայրը որդու հետ վերջին անգամ խոսել է հոկտեմբերի 10–ին, երբ նա Ջրականի մարտերից հետո վիրավոր՝ կարողացել է ուժ հավաքել ու զանգել։

Երկու ոտքից բեկորային վնասվածք է ստացել ու մահացել Երևան տեղափոխելու ճանապարհին։ Հուղարկավորել են հոկտեմբերի 14–ին` Նորագավթի գերեզմանատանը։

...Ու ուղեկցում են ծնողների հայացքները մեզ` հույսով, որ իրենց բախտին արժանացած ընտանիքների թիվն այլևս չի ավելանա։