Ալեքսանդ Խրոլենկո, ռազմական վերլուծաբան
ՌԴ-ի և ՉԺՀ-ի համատեղ զորավարժությունների բազմամյա պրակտիկան այս շաբաթ ռազմավարական հարթություն է տեղափոխվել։ Շուրջ 13 հազար զինծառայող և գրեթե 500 միավոր մարտական տեխնիկա է ներգրավվել օգոստոսի 9-13-ը ՉԺՀ-ի Նինսյա Հուեյի ինքնավար շրջանի «Ցինտունսյա» զորավարժարանում ընթացող երկու երկրների օպերատիվ-ռազմավարական վարժանքներին։
«Արևմուտք/Փոխգործակցություն-2021» զորավարժության մեկնարկին ռուս զինծառայողները չինացի հրահանգիչների մասնակցությամբ հրաձգություն են կատարել Չինաստանի Ժողովրդական ազատագրական բանակի (ՉԺԱԲ) անվավոր տանկերի և զրահապատ գրոհային մեքենաների հաստիքային սպառազինությունից: «Ցինտունսյա» զորավարժարանում ռուսական մոտոհրաձգային ստորաբաժանումները գեներալ-լեյտենանտ Միխայիլ Նոսուլևի հրամանատարությամբ խոցել են թիրախների մեծ մասը, որոնք նմանեցված էին պայմանական հակառակորդի հրետանային զենքերին ու զրահամեքենաներին։
Ռուսական ստորաբաժանումները մասնակցել են նաև դեսանտի համատեղ իջեցմանը՝ ուղղաթիռից վայրէջքի եղանակով: Վարժանքի ընթացքում զինծառայողները հաստիքային սպառազինությամբ թռիչք և վայրէջք են կատարել անծանոթ շրջանում: Իրականացրել են բազմակիլոմետրանոց երթ խոչընդոտներով տեղանքում, կատարել են առաջադրված խնդիրները՝ դիտարկման և հետախուզության ժամանակակից սարքերի, ձեռքի գնդացիրների, դիպուկահար հրացանների և ԱԿ-12 ինքնաձիգների կիրառմամբ:
Շահերի և նպատակների համընկնում
«Արևմուտք/Փոխգործակցություն-2021» զորավարժությունների լեգենդը պաշտոնապես որևէ երրորդ երկրի դեմ ուղղված չէ: Եվ այնուամենայնիվ, զորավարժարանի, զորքերի և ուժերի, փոխգործակցության ռազմավարության ընտրությունը բազմիմաստ հիերոգլիֆ է, որը բնավ պատահական չէ չինական «պատերազմի արվեստում»:
ՌԴ-ի և ՉԺՀ-ի զորքերի համատեղ խմբավորման հնարավորությունները «Ցինտունսյա» զորավարժարանում թույլ են տալիս (տեսականորեն) «ուժը պրոյեկտել» ինչպես արևմտյան, այնպես էլ արևելյան ուղղությամբ:
Ռուսական և չինական կործանիչ ավիացիայի բազավորման Ինչուան օդանավակայանը գտնվում է Քաբուլից և Տոկիոյից հավասար հեռավորության վրա՝ մոտ 3000 կմ (համընկնում է «Սու-30 ՍՄ»-ի թռիչքի պրակտիկ հեռավորության հետ՝ առանց օդում վերալիցքավորման):
Դրա հետ մեկտեղ ինտրիգը պահպանվում է. ուղեծրային արբանյակները «կտեսնեն» ոչ բոլոր տակտիկական հնարքները, իսկ հավանական հակառակորդի հետախուզական ավիացիան չի կարող անարգել կատարել իր առաքելությունը ՉԺՀ-ի հեռավոր հյուսիս-արևմտյան տարածաշրջանում:
Ռուսաստանը զորավարժություններին Չինաստան է փոխադրել 4++ սերնդի «Սու-30ՍՄ» մի քանի կործանիչ, և դա երկու երկրների զինված ուժերի մարտական ինտեգրման պատրաստակամության ցուցանիշն է:
Համատեղ ռազմածովային և ցամաքային վարժանքներ բազմիցս են անցկացվել։ Միացյալ էսկադրիլիաները նախկինում թռչում էին միայն ծովի վրայով՝ պարեկության ընթացքում։
Ցամաքային զորքերի հետ փոխգործակցությամբ բազմանպատակային հարվածային ավիացիայի համատեղ կիրառումը նոր խոսք է Ռուսաստանի և Չինաստանի զորավարժություններում, համարժեք պատասխան՝ Սևծովյան և Արևելաչինական տարածաշրջաններում ԱՄՆ-ի և ՆԱՏՕ-ի ռազմական սադրանքներին:
Սու-30ՍՄ բազմաթիրախային կործանիչը հագեցած է կառավարվող քարշակման վեկտորով շարժիչով և ճակատային հորիզոնական «փետրավորմամբ»։ Ֆազային ալեհավաքով ՌՏԿ-ն թույլ է տալիս հայտնաբերել հակառակորդի ինքնաթիռները 140 կմ հեռավորության վրա, միաժամանակ ուղեկցել ավելի քան 15 օդային թիրախ, ընտրել առաջնային թիրախներն ու դրանցից 4-ը գնդակոծել մինչև 100 կմ հեռավորության վրա:
Չինական «Ձյան-11» (J-11D) կործանիչը ռուսական «Սու-35Ս»-ի համարժեքն է համարվում՝ «Սու-27»-ի կոնստրուկտիվ հիմքի վրա։ Ի վիճակի է երկինք բարձրացնել մոտ 15 տոննա զանգվածով զինանոց, իսկ J-11D-ի մարտական շառավիղը չի զիջում «Սու-30ՍՄ»-ին։
Տարածաշրջանային մակարդակի (պատերազմն Աֆղանստանում) և գլոբալ մասշտաբի (ԱՄՆ-ն և ՆԱՏՕ-ն մինչև 2030 թվականը գլխավոր ռազմական հակառակորդ են հայտարարել ՌԴ-ն և ՉԺՀ-ն) ընդհանուր սպառնալիքների առաջ Ռուսաստանի և Չինաստանի զինված ուժերի և, մասնավորապես, հարվածային ավիացիայի տեխնոլոգիական և ռազմավարական ինտեգրումը հնարավոր է, հավանական և անհրաժեշտ: Այս բարդ մեխանիզմի կարգավորումը մենք տեսնում ենք չինական «Ցինտունսյա» զորավարժարանում ։
Ստվերում չեն մնում նաև Հարբ-Մայդոն զորավարժարանում՝ Աֆղանստանի սահմանից 20 կմ հեռու ընթացող սինխրոն զորավարժությունները, որի ընթացքում Կենտրոնական ռազմական շրջանի (ՌԴ) ավելի քան 10 ինքնաթիռներ և ուղղաթիռներ աջակցում են Ռուսաստանի, Տաջիկստանի և Ուզբեկստանի ցամաքային զորքերի համատեղ գործողություններին: Օդաչուները հրթիռային-ռումբային հարվածներով ոչնչացնում են պայմանական հակառակորդի քողարկված բազաները, համատեղ զորախումբը պատրաստվում է հարավից սպառնալիքները հետ մղելուն։ «Արևմուտք/Փոխգործակցություն-2021»-ի ռազմավարությունն ու մարտավարությունն այստեղ կրկնօրինակվում են սեփական՝ կենտրոնա-ասիական շեշտադրմամբ:
Նմանատիպ՝ «Հարավ-2021» ռուս-ուզբեկական զորավարժությունները նոր են ավարտվել Ուզբեկստանի Թերմեզ զորավարժարանում, որտեղ ռուսական հեռահար Տու-22Մ3 ռմբակոծիչ-հրթիռակիրները պայմանականորեն ոչնչացրել են հակառակորդին Աֆղանստանի հետ սահմանին:
«Թալիբանի»* և ԱՄՆ-ի դիրքորոշումը
Կենտրոնական Ասիայում և Չինաստանում համատեղ զորավարժությունների արդիականությունը հաստատում են Աֆղանստանում մարտական գործողությունների մասին լուրերը: Թալիբները երկրի սահմանների և տրանսպորտային մայրուղիների վերահսկողության ռազմավարությունից (այսինքն՝ «հրապարակներում» գերիշխանությունից) անցել են վարչական կենտրոնների զավթմանը:
Հանգստյան օրերին նրանք գրավել են հյուսիսային Քունդուզ, Սարի-Պուլ, Ջաուզջան, ինչպես նաև Նիմրոզ (սահմանակից է Իրանին) նահանգների մայրաքաղաքները: Դա Կենտրոնական Ասիայի երկրներին սպառնում է առնվազն աֆղանցի փախստականների բազմահազարանոց հոսքերով, որոնք համաձայն չեն ահաբեկիչների կողմից իշխանության ուժային զավթման հետ:
Քաղաքների գրավումը միևնույն սցենարով է տեղի ունենում. թալիբները բնակավայրին մոտենում են առանցքային ուղղություններից՝ ամերիկյան արտադրության «Համվի» «հաղթաավարային» զրահամեքենաներով, արգելափակում են կառավարական ուժերի մատակարարումը, նահանջի ուղիները, այնուհետև քաղաք են մտնում 3-4 ուղղություններից՝ շարժական ջոկատներով այն բաժանելով վերահսկողության գոտիների: Եվ անցնում են դիմադրության օջախների «մաքրմանը»։
Ընդ որում, աֆղանական բանակն օգնության չի գալիս (կամ չի հասցնում օգնության գալ) շրջապատված ստորաբաժանումներին։
Թալիբները պարզապես գրոհում են նահանգների մայրաքաղաքներն ու գնդակահարում են իրենց հակառակորդների և ընդդիմախոսներին, նրանք խոստանում են Քաբուլի գրավումից հետո մահապատժի ենթարկել աֆղանցի գլխավոր քաղաքական գործիչներին։
«Թալիբանի» ակտիվությունը Բադախշան նահանգում՝ Տաջիկստանի և Չինաստանի հետ սահմանին, ստիպում է Պեկինին ավելի ակտիվ և կոշտ քաղաքականություն վարել աֆղանական ուղղությամբ։ Պենտագոնը «հին գործին է անցել» և B-52 ռազմավարական ռմբակոծիչներով «արդուկում է» թալիբների դիրքերը։
Կարելի է պատկերացնել, թե ինչպես են նեղվել թալիբները, որոնք Միացյալ Նահանգների հետ Դոհայում 2020 թ․-ի փետրվարին խաղաղության պայմանագիր էին կնքել։
Իհարկե, Վաշինգտոնն իր սեփական, հաճախ պարադոքսալ աշխարհաքաղաքական առաջնահերթություններն ու ռազմաքաղաքական իղձերն ունի։ ԱՄՆ ռազմաօդային ուժերի շտաբի պետ, գեներալ Չարլզ Բրաունն օգոստոսի 6-ին «աղետալի» հետևանքներ է կանխատեսել, եթե Ռազմաօդային ուժերը բավականաչափ արագ չփոփոխվեն, որպեսզի հետ չմնան Չինաստանից: Զորահրամանատարն ընդգծել է, որ ԱՄՆ ռազմաօդային ուժերը Չինաստանին հաղթելու համար պետք է հնարավորությունների «ճիշտ համադրություն» ունենան։
Ակնհայտ է, որ խաղաղությունը մեր մոլորակում ամերիկյան ծրագրերով բոլորովին չի նախատեսվում։ Աֆղանստանն ընդամենը մեկ դրվագ է «համաշխարհային չարիքի», «մերժված երկրների» և Վաշինգտոնի մյուս ցնորքների դեմ գլոբալ ճակատամարտում։
Պենտագոնի տվյալներով՝ Չինաստանը մինչև 2035 թ․-ը կկարողանա հաղթահարել օդում ամերիկյան գերազանցությունն այն դեպքում, երբ ԱՄՆ-ի ռազմաօդային ուժերի թարմացումը զգալի չափով դանդաղել է․ վերջին 27 տարում մշակվել է ընդամենը չորս նոր կործանիչ: Նշենք, որ ամերիկյան կործանիչների՝ օդում գերազանցության մասին լուրերը խիստ չափազանցված են, իսկ Չինաստանը շատ արագ 100 նոր հանք է կառուցել միջուկային ՄԲՀ-ների համար։ Ջերմամիջուկային կոնֆլիկտում ցանկացած գերազանցություն օդում անիմաստ է դառնում։
Ապագա ճակատամարտերին ամերիկացիների պատրաստության ֆոնին Ռուսաստանի և Չինաստանի դիրքերն ու զորքերն օրինաչափորեն մերձենում են, համատեղ վարժանքները մարտական կիրառման բոլոր միջավայրերում ապահովում են երկու երկրների պաշտպանունակության սիներգետիկ աճը: Մոսկվայի և Պեկինի ռազմական համագործակցության մասին պայմանագիրը, որպես ձևակերպված փաստաթուղթ, ստեղծված օբյեկտիվ իրականությունը չի փոխելու։ ՌԴ-ի և ՉԺՀ-ի՝ 2019 թ․-ի հունիսի 5-ի համատեղ հայտարարությունները գլոբալ ռազմավարական կայունության ամրապնդման և ռազմավարական փոխգործակցության զարգացման մասին արձանագրում են երկու պետությունների ռազմաքաղաքական ուղեգիծը մոտակա տասնամյակների համար:
* - ահաբեկչական խմբավորում, արգելված է ՌԴ-ում և մի շարք այլ երկրներում