Ցուրտ ու ձգձգված ձմեռը դատարկեց Եվրոպայի գազային պահեստարանները։ Մնացել է պաշարների մեկ երրորդը։ Ամերիկացիները որոշել են օգտվել դրանից ու մեծ ծավալի հեղուկ գազ առաջարկել։ Սակայն կորոնավիրուսային ճգնաժամը թույլ չի տա, որ Եվրոպան գումար ծախսի անդրօվկիանոսյան թանկ էներգառեսուրսների վրա։ Ստիպված կլինեն ռուսական հումք գնել։ ՌԻԱ Նովոստին պարզել է՝ «Գազպրոմն» ու պետբյուջեն որքան գումար կվաստակեն արտահանումից:
Իրինա Բադմաևա, ՌԻԱ Նովոստի
Եվրոպայի համար անոմալ սառնամանիքներ
Աշնանն ու ձմռանը եվրոպացիներն ավելի քան 65 մլրդ խորանարդ մետր գազ են ծախսել. տասը տարվա կտրվածքով սա ամենաբարձր ցուցանիշն է։ Տեղեկությունը հայտնում է «Գազպրոմը»՝ հղում անելով GasInfrastructureEurope-ին։ Նախորդ «ռեկորդը» եղել էր 2018-ին, երբ փետրվար-մարտին Եվրոպայում անոմալ սառնամանիք էր ու ձյան առատ տեղումներ:
Եղանակը չար կատակ խաղաց նաև ջեռուցման այս սեզոնին։ «Գազպրոմը» ստիպված եղավ հունվարին շտապ մեծացնել սառցակալած Եվրոպայի մատակարարումները։ Գերմանիա ուղարկվեց սովորականից 32,4 տոկոսով շատ գազ, Ֆրանսիա ուղարկված գազի ծավալն ավելացվեց 77,3 տոկոսով, Նիդեռլանդներինը՝ 21,2 տոկոսով, իսկ Իտալիայինը՝ 100 տոկոսով։
Բացի այդ, ավելացվեց Ասիայի ուղղությամբ արտահանումը. այնտեղ նույնպես սառնամանիքներ էին։ Արդյունքում շուկայում պակասուրդ առաջացավ, որը սպոտային գների կտրում աճ հրահրեց (ապրանքները, արժեթղթերը կամ արժույթը սպոտային գներով են վաճառվում անհապաղ առաքման պայմաններով)։
Օրինակ` Ասիայում եղավ մի պահ, երբ գնանշումները գերազանցեցին հազար խորանարդի դիմաց հազար դոլար։ Որոշ գործարքներ կնքվեցին 1400-ով։ Եվրոպայում գները հատեցին 300 դոլարի սահմանը։ Դա այն դեպքում, երբ «Գազպրոմի» 2021 թվականի պահպանողական բյուջեում 170-ն է դրված։
Արդյունքում ռուսական արտահանումը դեպի հեռավոր արտերկիր աճեց մինչև 19,5 մլրդ խորանարդ մետր։ Դա գրեթե 46 տոկոսով շատ է նախորդ տարվա ցուցանիշից։
Փետրվարին եղանակն առանձնապես չլավացավ։ Այդ ամսվա ընթացքում երեք օր շարունակ եվրոպական պահեստարանները տվեցին առավելագույնը՝ օրական ավելի քան մեկ միլիարդ խորանարդ մետր:
Մինչև մարտի 25-ը, երբ ցուրտ սեզոնն ավարտվեց, Հին աշխարհի պահեստարանների միջին զբաղվածությունը նվազեց մինչև 29 տոկոս: Մասնավորապես Գերմանիայում ու Ավստրիայում հասավ 26 տոկոսի, Նիդեռլանդներում՝ 23–ի, Ֆրանսիայում՝ 17–ի։
«Գազպրոմում» արդեն հաշվել են, որ եկող ձմռանը չմրսելու համար եվրոպացիները պետք է 57,3 տոկոսով (գրեթե 24 մլրդ խմ-ով) ավելացնեն պաշարները անցած տարվա համեմատ: Դա համադրելի է 2020 թվականին դեպի Ֆրանսիա ու Նիդեռլանդներ ընդհանուր արտահանման հետ։ Պահեստարանները լցնելու արշավը խոստանում է ամենազանգվածայիններից մեկը դառնալ 2011 թվականից ի վեր։
Ռուսական գազի այլընտրանքը
«Գազպրոմ էքսպորտի» գլխավոր տնօրեն Ելենա Բուրմիստրովան հայտնել է, որ 2020 թվականին գազի եվրոպական շուկայում ռուսական հումքի բաժինը շուրջ 33 տոկոս է կազմել: Նրա խոսքով՝ արդեն երրորդ եռամսյակից արտահանման ծավալները հասել են նախաճգնաժամային ցուցանիշներին, իսկ առանձին դեպքերում նույնիսկ գերազանցել են: Ներկրողների հանդեպ բոլոր պարտավորությունները կատարվել են։
Ռուսաստանից բացի, ԵՄ կապույտ վառելիք է մատակարարվում Նորվեգիայից, Կատարից, Ալժիրից, ԱՄՆ-ից ու Նիգերիայից: Գլխավոր սպառողներն են Գերմանիան, Մեծ Բրիտանիան և Իտալիան։ Ընդ որում` գերմանացիներն ու բրիտանացիները ռուսական գազը ստանում են «Հյուսիսային հոսքով»։ Այլ տարբերակ չկա։ Իհարկե, կարելի է անցնել հեղուկ բնական գազի, բայց այն ավելի թանկ է: Բացի այդ, դրա համար անհրաժեշտ են հատուկ տերմինալներ, որոնք Գերմանիան, օրինակ, չունի։ Հեղուկացված բնական գազն այնտեղ են հասցնում Բելգիայով ու Նիդեռլանդներով:
Իտալիայում և Մեծ Բրիտանիայում տերմինալներ կան, բայց այնտեղ էլ չեն շտապում հրաժարվել խողովակաշարային գազից։ Ուստի ռուսական էներգառեսուրսների գլխավոր գնորդները չեն սատարում «Հյուսիսային հոսք-2»-ի դեմ ամերիկյան պայքարը։ Ավելին` Գերմանիան ամերիկացիներին առաջարկում էր ֆինանսավորել տերմինալների կառուցումը իրենց հեղուկացված բնական գազն ընդունելու համար, միայն թե նրանք հանգիստ թողնեն «Հյուսիսային հոսք-2»-ը: Անցյալ տարվա ամռանը Բեռլինը պատրաստ էր 1 միլիարդ եվրո վճարել դրա համար։ Բայց Վաշինգտոնն իրենն է պնդում։
ԵՄ-ում ռուսական նախագծի հակառակորդների պակաս չկա՝ Չեխիա, Լեհաստան, Հունգարիա, Սլովակիա, Ռումինիա, Խորվաթիա։ Այս տարանցիկ երկրները գազի շնորհիվ լավ գումարներ են վաստակում։
Ռուսաստանը պարզում է, թե որքանով է Արևմուտքը պատրաստ կրկին «հրդեհել» Դոնբասը
Ի դեպ, Վարշավան արդեն հայտարարել է, որ մտադիր է 2022 թվականից հրաժարվել ռուսական գազից։ Լեհերը հույսները դրել են Հյուսիսային ծովի նորվեգական շելֆում կառուցվող Baltic Pipe խողովակաշարի վրա։ Մնացածը կլինի ամերիկյան հեղուկացված բնական գազը։
Ամերիկացիները, իհարկե, ուրախությամբ կլրացնեին եվրոպական պահեստարանները, հատկապես հիմա, երբ Ասիայում մարել է աժիոտաժային պահանջարկը։ Մարտին Հին աշխարհը նրանցից գնել է 11 միլիարդ խորանարդ մետր՝ երկու անգամ ավելի շատ, քան հունվարին ու փետրվարին ։ ԱՄՆ-ն ապահովել է Արևմտյան Եվրոպայի ուղղությամբ մատակարարումների 30 տոկոսը։ Ավելին` այժմ ծովերում և օվկիանոսներում ամերիկյան հեղուկացված բնական գազով 70 լցանավ կա։
Ո՞վ կլցնի եվրոպական պահեստարանները
Ճգնաժամը դեռ չի անցել, իսկ հեղուկացված բնական գազն առաջվա պես թանկ է խողովակաշարային գազից։ Բացի այդ, «Գազպրոմը», ի տարբերություն մրցակիցների, կարող է արագ մեծացնել արդյունահանումն ու օրական մատակարարումները։ Ընկերությունը սեփական պահեստարաններն ունի Եվրոպայում։
Գ.Վ. Պլեխանովի անվան տնտեսագիտական համալսարանի դոցենտ Ալեքսանդր Տիմոֆեևը նշում է, որ արևմտաեվրոպական ուղղությունը գերակա է, քանի որ «Հյուսիսային հոսքի» փոխհատուցելիությունը դեռ հարցականի տակ է։
«Ցուրտ ու ձգձգված ձմեռը լավ պահանջարկ ապահովեց, որը կարող է ավելի արագ աճել, քան պահեստարանների հզորությունները, ինչն էլ իր հերթին արդեն աշնանը գների բարձրացման կհանգեցնի», — ասում է նա։
VYGONConsulting–ի՝ Ռուսաստանի վառելիքային-էներգետիկ համալիրի զարգացման հարցերով անկախ խորհրդատուի կարծիքով՝ «Գազպրոմն» այս տարի կարող է գազի արտահանումը դեպի հեռավոր արտերկիր հասցնել մինչև 210 միլիարդ խորանարդ մետրի: Դա 17 տոկոսով շատ է, քան 2020-ի ցուցանիշը, և գրեթե հինգուկես տոկոսով շատ, քան «մինչկորոնավիրուսային» 2019-ի ցուցանիշը։
Օրինակ` առաջին եռամսյակում «Գազպրոմի» արտահանումն աճել է 30,7 տոկոսով։ «Ընդ որում՝ նախկինում մատակարարն իր տարեկան բյուջեն հաշվարկում էր` ելնելով 170 դոլար/հազ խմ սակագնից։ Բայց հետո ծրագրերը վերանայվեցին։ Հիմա տարեկան 200 դոլար է նախատեսվում։ Բանն այն է, որ երկարաժամկետ պայմանագրերը հիմնականում կապված են եվրոպական սպոտային գների հետ։ Բացի այդ, բարձրացել են նավթային գնանշումները, որոնցից կախված են գազի գները։ Ուստի լիովին իրատեսական է, որ «Գազպրոմը» սպառողներին համոզի իր ծրագրերի հիմնավորված լինելը»,– ասում է TeleTrade տեղեկատվական-վերլուծական կենտրոնի գլխավոր տնտեսագետ Մարկ Գոյխմանը:
ԱՄՆ-ն որոշել է անտեսանելի վրեժ լուծել Ռուսաստանից
Ի դեպ, գազը շարունակում է թանկանալ նաև ջեռուցման սեզոնի ավարտից հետո։ Հիմա TTF–ի (Title Transfer Facility Natural Gas Price Index) նիդեռլանդական հանգույցում սպոտային գինը 252 դոլար է (1000 խմ-ի համար), որը 2018-ից ի վեր առավելագույն ցուցանիշն է։
VYGON Consulting-ում նշում են, որ արդյունքում հեռավոր երկրներ մատակարարվող գազի շնորհիվ «Գազպրոմի» հասույթն այս տարի կավելանա 1,7 անգամ՝ հասնելով 42 մլրդ դոլարի: Ինչը շատ տեղին է պետբյուջեի համար։