Նրանք անդրդվելի տեսքով ասում են. «Ո′չ, երբե′ք, նույնիսկ Սահմանադրությունում է գրված, որ մարդն ունի կյանքի իրավունք, և որևէ մեկը իրավունք չունի մարդուն զրկել այդ իրավունքից»։ Հայաստանում այդ հարցը վաղուց է փակված, այն էլ՝ օրենսդրորեն։ Բայց, ախր, օրենքները հնարավոր է փոխել, և այն, ինչ երեկ անթույլատրելի էր համարվում, նույնիսկ քրեորեն պատժելի, վաղը կարող է դառնալ սովորական պրակտիկա։
Հենց այդպես վարվեցին Իսպանիայում, որտեղ անցած շաբաթ խորհրդարանն ընդունեց օրենք, որով էֆթանազիան թույլատրվում է։ Միանգամից ասեմ՝ տարբեր կարծիքներ կան, թե աշխարհի քանի երկրում է օրենսդրորեն թույլատրված էֆթանազիան։ Ոմանք ասում են՝ Իսպանիան հինգերորդն է, մյուս աղբյուրները պնդում են՝ ո′չ, վեցերորդն է, մասնագետներ էլ կան, որոնք փաստում են՝ լիքը երկրներում և նույնիսկ որոշ երկրների առանձին մասերում է կիրառվում էֆթանազիան, միայն թե՝ դաշնային մակարդակով ընդունված օրենք չկա։ Այս մասին՝ քիչ հետո, իսկ այժմ թույլ տվեք մի օրինակ բերել հենց Իսպանիայից։
Այս պատմությունը «Թայմ» ամերիկյան հանդեսում կարդացել եմ շատ վաղուց, երբ ոչ միայն Իսպանիայում, այլև այլ երկրներում էֆթանազիան թույլատրված չէր։ Իսպանացի մի երիտասարդ՝ Խոսե Մարիա Սանչեսը, ընկերների հետ գնում է Միջերկրական ծովի ափ և այնտեղ գտնվող ժայռից ցատկում է ջուրը։ Շատ անհաջող է ցատկում, հաշվի չի առնում, որ ժայռի տակ ծանծաղ է, դիպչում է հատակին ցցված քարին և կոտրում ողնաշարը։ Ընկերները նրան փրկում են, բայց Խոսեն դառնում է հաշմանդամ։ Զրկվում է ինքնուրույն տեղաշարժվելու ունակությունից և մշտապես սարսափելի ցավեր է ունենում։ Խնդրում է ընկերներին՝ ես այլևս այսպես չեմ կարող, զրկե′ք ինձ կյանքից։
ԱՄՆ–ում էլ են Սահմանադրություն խախտում, կամ հայը կարո՞ղ է այնտեղ նախագահ ընտրվել
Ընկերները, բնականաբար, հրաժարվում են։ Բայց անցնում է մեկ տարի, Խոսեի համար տառապանքով լի մեկ տարի, և մի օր նրան գտնում են մահացած։
Ոստիկանները ենթադրում են, որ ինչ-որ մեկը նրան կյանքի հետ անհամատեղելի դեղամիջոց է սրսկել, հարցաքննում են ընկերներին, բայց նրանք կտրականապես հերքում են, թե օգնել են Խոսեին վերջ տալ տառապանքներին։ Որոշ ժամանակ անց քննությունը դադարեցվում է, բայց ոստիկանները մինչև հիմա էլ համոզված են՝ իհարկե, ընկերներն էին արել, ուղղակի դա անհնար է ապացուցել։
Եթե ապացուցվեր, ընկերներին, որոնք ամեն օր տեսնում էին Խոսեի տառապանքները և ի վերջո, ըստ երևույթին, չդիմացան նրա պարբերական խնդրանքներին, երկար ազատազրկում էր սպասվում։ Հիմա հարց՝ լավ չի՞, որ Իսպանիայում մի քանի օր առաջ ընդունվեց էֆթանազիան թույլատրող օրենքը, և անբուժելի հիվանդությամբ տառապողն առանց մերձավորներին ճաղերի հետևում հայտնվելու վտանգի ենթարկելու` կարող է պարզապես դիմել բժիշկների աջակցությանը։
Մանավանդ, որ էֆթանազիան օրինականացրած բոլոր երկրներում գործում է նույն կանոնը՝ եթե բժիշկը հրաժարվում է, նրան ոչ ոք չի կարող ստիպել վերջին անգամ սրսկել հիվանդին։ Լավ չի՞, որ ինչ-որ մեկը վերջապես ազատվում է անասելի տանջանքներից, որոնք կարող են տարիներ տևել։ Լավ չի՞, որ նրա հարազատներն էլ ազատվում են իրենց ընտանիքի անդամի ամենօրյա ցավերը տեսնելու տառապանքից։ Լավ չի՞, որ ոչ ունևոր ընտանիքը այլևս ստիպված չէ…. Լավ, չեմ շարունակում։
Հանուն նախագահ դառնալու կբաժանվեի՞ք ամուսնուց, կամ տնից մեկը պիտի զբաղվի քաղաքականությամբ
Բայց քանի որ փողի մասին խոսեցինք, ասեմ, որ վճարովի էֆթանազիան կիրառվում է նաև այն երկրներում, որոնց իշխանություններն այն չեն օրինականացրել։
Օրինակ, վերջերս հաղորդագրություն եղավ այն մասին, որ 104-ամյա մի բնակիչ Ավստրալիայից, որտեղ էֆթանազիան արգելված է, գալիս է Շվեյցարիա, որտեղ էֆթանազիան նույնպես արգելված է, բայց թույլատրված է։ Ինչպե՞ս։ Դեռ 1940-ական թվականներին Շվեյցարիայի Քրեական օրենսգրքում ամրագրվեց, որ անբուժելի հիվանդին կյանքից զրկելն անօրինական է միայն այն դեպքում, եթե դա արվում է շահադիտական նպատակներով՝ ժառանգություն ստանալու, նրան պատկանող գույքը տնօրինելու և այլն և այլն։ Իսկ իրավաբանները շատ լավ գիտեն հանրահայտ օրենքը՝ եթե որևէ բան օրենքով արգելված չէ, ուրեմն թույլատրված է։
Այսինքն, եթե միայն որոշ պայմաններում է արգելվում էֆթանազիան, ապա մնացած դեպքերում, մանավանդ հիվանդի հստակ և բժիշկների ներկայությամբ մի քանի անգամ արտահայտված կամքի առկայության դեպքում, այդ ցանկությունը կարող է կատարվել։
Սակայն ելնելով այն իրողությունից, որ մինչև հիմա էֆթանազիան թույլատրված է ընդամենը մի քանի երկրներում, պիտի փաստենք, որ այս հարցը, այո′, մնում է խիստ վիճահարույց։
Ահավոր դավաճա՞ն, թե՞ մեծագույն պետական գործիչ. ինչ գիտենք Միխայիլ Գորբաչովի մասին