Ինչով են զբաղված ԱՀ իշխանությունները. Դավիթ Բաբայանը` գերիների և Արցախի կարգավիճակի մասին

-Օրերս Արցախի ԱԳՆ-ն նամակով դիմել է միջազգային կառույցներին Ադրբեջանում գտնվող գերիների, ապօրինի պահվող հայ զինծառայողների և քաղաքացիական անձանց վերադարձի հարցով։ Այս պահին որևէ արձագանք կա՞, ի՞նչ արդյունքների մասին կարող ենք խոսել այս փուլում։

-Ակնկալում ենք, որ դրանք կքննարկվեն տարբեր ատյաններում և պետք է, որ ինչ-որ կերպ դրական ազդեցություն ունենան իրավիճակի վրա, որովհետև այն, ինչն անում է Ադրբեջանը, միջազգային բոլոր նորմերի, կոնվենցիաների և փաստաթղթերի կոպիտ խախտում է։

Մենք տեսանք նամակի մասին արձագանքն ադրբեջանական լրատվամիջոցներում։ Սա այն խնդիրն է, որն իհարկե կոնկրետ վերաբերում է մեզ, բայց գլոբալ առումով առնչվում է նաև մարդու իրավունքների պաշտպանության ոլորտին։ Մարդու իրավունքների խախտումները, այն էլ կոպիտ, միջազգային հանրության կողմից անպատասխան մնալու դեպքում ոչ միայն այդ նորմերը խախտողների մոտ ագրեսիվ և անօրինական գործունեությունը շարունակելու գայթակղություն են առաջացնում, այլև մյուս տարածաշրջաններում ևս բացասական ազդեցություն են ունենում մարդու իրավունքների պաշտպանության տեսանկյունից։  Հետևաբար, սա իսկապես բոլոր այդ կառույցների համար կարևոր թեմա է, և մենք ամեն ինչ անելու ենք, որ այս ուղղությամբ ինչ-որ դրական զարգացում արձանագրենք։

-Պարոն Բաբայան, Արցախի կարգավիճակի հարցը շա՞տ է սահմանափակում նման խնդիրների լուծումը։

-Կարծում եմ, որ միջազգային իրավունքը հատկապես ավելի զգայուն և ավելի օպերատիվ արձագանք պետք է դրսևորի հենց չճանաչված երկրների և սուբյեկտների պարագայում, որովհետև չճանաչվածությունը մարդու իրավունքների և այլ օրենքներ խախտողների համար կարող է հանդիսանալ միջազգային հանրության առջև պատասխանատվություն չկրելու հանգամանք։ Ասել, թե չճանաչված է, ուրեմն լիարժեք չէ` ճիշտ չէ։

Ընդհակառակը, չճանաչված երկրների դեպքում առհասարակ միջազգային հանրությունը պետք է ավելի զգայուն մոտեցում ցուցաբերի, քանի որ նման դեպքերում ավելի շատ են վտանգված մարդու իրավունքները։ Ագրեսորը կարող է դա որպես առիթ օգտագործել, որպեսզի չհետևի կոնվենցիաներին և փաստաթղթերին, չնայած բոլոր միջազգային կոնվենցիաներում, փաստաթղթերում որևէ ձևով, որևէ տեղ ֆիքսված չէ` խոսքը ճանաչված երկրի մասին է, թե չէ։ Այսինքն` անկախ կարգավիճակից, ցանկացած երկիր պետք է ցուցաբերի համապատասխան վերաբերմունք և պահվածք։

- Դուք վերջերս ասել էիք, որ ճանաչումը մնում է մեր արտաքին քաղաքականության օրակարգում, օրերս ՌԴ արտգործնախարար Սերգեյ Լավրովն ասաց` քանի որ այդ հարցը շատ ցավոտ է, և կողմերի մոտեցումները հակասական են, դրա համար էլ այն հետաձգել են։ Այդ գործընթացն ինչպե՞ս դարձյալ հունի մեջ գցել, արդյո՞ք պատերազմի հետևանքները կարագացնեն դա, թե հակառակը` ավելի հեռու օրակարգ կմղեն։

-Դա ցույց կտա ժամանակը, իհարկե` կախված նաև տարբեր օբյեկտիվ և սուբյեկտիվ խնդիրներից։ Այս պահի դրությամբ մեր կարգավիճակի կարևոր ուղղություններից մեկը մեր սուբյեկտայնության պահպանումն է, սկզբում պահպանումը, այնուհետև ուժեղացումը։ Սա դե ֆակտո ճանաչման կարևոր ուղղություններից է, այսինքն` եթե մենք ուզում ենք մնալ որպես սուբյեկտ, որպես աշխարհաքաղաքական գործոն, պետք է ամեն ինչ անենք այս ուղղությամբ։  

Հետո գալիս է արդեն դե յուրե ճանաչումը. սա մի գործընթաց է, որը շարունակական է, երկարատև է։ Ես միշտ ասել եմ` ճանաչումը, դե յուրե ճանաչման մասին է խոսքը, ո՛չ բարոյական կատեգորիա է, ո՛չ էլ իրավական։ Աշխարհաքաղաքական գործոններն են այստեղ որոշիչ, չնայած մենք պետք է ունենանք փաստարկներ, և մեր փաստարկները ճանաչման համար իրավական և բարոյական տիրույթում անհերքելի են, դրանք նույնիսկ անթերի են, բայց հասկանալի է` բացի աշխարհաքաղաքական միտումները, բազմաթիվ այլ խնդիրներ կան։

Մենք չենք հրաժարվելու ճանաչման գործընթացից, իհարկե, շարունակելու ենք աշխատանքն այս ուղղությամբ, բայց շատ կարևոր է նաև, որ պահպանենք մեր սուբյեկտայնությունը, առանց որի անհնար է ակնկալել որևէ ճանաչում։ Եթե մենք որպես սուբյեկտ կորցնում ենք մեր դերակատարությունը, որպես գործոն վերանում ենք, ում է պետք այդպիսի ճանաչումը. չէ՞ որ դա կլինի ձևական։

-Իմիջիայլոց, պատերազմի ժամանակ երբևէ քննարկվե՞լ է Հայաստանի կողմից Արցախի ճանաչման հարցը։ Հիշում եմ` նոյեմբերին, հարցազրույցներից մեկում, ՌԴ նախագահն ասում էր, որ Հայաստանն ինքը չի ճանաչել Արցախի անկախությունը, և դա որոշակի խնդիրներ է առաջ բերել։

-Գիտեք` այդ հարցը միշտ էլ քննարկվել և քննարկվելու է։ Կարծում եմ` երբևէ օրակարգից չի հանվելու, բայց պետք է իրատես լինենք. աշխարհաքաղաքականությունը շատ բարդ ոլորտ է, բարդ տիրույթ է և ցանկացած անմիտ և զգացմունքային քայլ այստեղ կարող է շատ ճակատագրական և արյունալի հետևանքներ ունենալ մեզ համար։

Հայաստանի արտգործնախարարը հայտնել է, թե որ դեպքում ՀՀ-ն կդիտարկի Արցախի ճանաչման հարցը

ՀՀ կողմից Արցախի ճանաչումը մենք պետք է դիտարկենք ոչ միայն բարոյական տիրույթում, այլ նաև, թե դա ինչ հետևանքներ կարող է ունենալ մեզ համար. պատերազմի թեժ օրերին ի՞նչ կերպ դա կազդեր մեր անվտանգության և ապագայի վրա, հնարավոր կլինե՞ր դրանից հետո պատերազմական գործողությունները կանգնեցնել և այլն։ Պետք է շատ լավ մտածենք և տարբեր տեսանկյուններից դիտարկենք այդ հարցը, որ հանկարծ հետո ավելի մեծ խնդիր չառաջանա։ Մեզ համար շատ ավելի կարևոր է, որ այլ երկրները ճանաչեն Արցախի անկախությունը։

-Պարոն Բաբայան, այս փուլում ինչպե՞ս եք գնահատում Հայաստանի հետ կոորդինացիայի մակարդակը. մինչ այս եղած համերաշխությունը, փոխհամաձայնեցվածությունը պահպանվո՞ւմ է, թե՞ պատերազմը և հետևանքները բացասական իմաստով որոշակի ուղղումներ են մտցրել այս հարցում։

-Ինչպես նշեցի մեզ համար կարևոր գործոն է սուբյեկտայնությունը և մեր գործոն լինելու պահպանումը, իսկ դա նշանակում է նաև մայր Հայաստանի, սփյուռքի հետ մեր կապերի ամրապնդում և այլն։ Կարևոր է շարունակել այդ ամենը։ Իհարկե, յուրաքանչյուր ժամանակահատված և՛ մարտահրավերներ, և՛ հնարավորություններ է ընձեռում։

Մենք որպես աշխարհաքաղաքական սուբյեկտ, որպես գործոն, պետք է հասկանանք մեր հնարավորությունները, մեր սահմանափակումները, մեր կարևորությունը այս կամ այն աշխարհաքաղաքական խաղացողի համար և ըստ այդմ շարժվենք։ Բայց բնական է` հայկական կապերը եղել և մնում են կարևոր մեր պետականաշինության և արտաքին քաղաքականության հարցում։

-Իսկ Ստեփանակերտում ինչպե՞ս են վերաբերում Շուշիի հետ կապված ներհայաստանյան քննարկումներին։ Երեկ մենք երկու հայտարարություն լսեցինք խորհրդարանում. արտգործնախարարն ասաց, որ Շուշին հայկական մշակութային կենտրոն է, իսկ վարչապետ Փաշինյանը, խոսելով նախապատերազմյան վիճակում 90 տոկոս ադրբեջանական բնակչության մասին, հռետորական հարց հնչեցրեց` այսքանից հետո Շուշին հայկական քաղա՞ք ենք համարում։ Այս քննարկմանն ինչպե՞ս եք վերաբերում։

-Ես կասեմ մեր մոտեցումը. մեզ համար Շուշին եղել է, կա և կմնա մեր սրբավայրերից մեկը, քաղաք, վայր, որը մեր ինքնության, մեր պատմության, մեր մշակույթի, մեր ցավի, մեր երազանքների կարևորագույն բաղադրիչներից մեկն է։ Կարծում եմ` այդ հարցին նման պատասխան տալն արդեն այլ մեկնաբանություններ չի էլ պահանջում։