ԵՐԵՎԱՆ, 18 հունվարի – Sputnik․ Կարսում սպասվող թուրք-ադրբեջանական զորավարժությունները Հայաստանում բավականին տհաճ հիշողություններ ու զուգահեռներ են ծնում։ Գրեթե նույնպիսի զորավարժություններ էին անցկացվում նախորդ տարվա հուլիս-օգոստոսին, և դրանց ավարտից մոտ մեկուկես ամիս անց Թուրքիայի ամենաակտիվ մասնակցությամբ սկսվեց Արցախյան պատերազմը։
Եվ չնայած տարածաշրջանի ռազմաքաղաքական իրավիճակը շատ է տարբերվում 2020թ․-ի ամռան-աշնան իրավիճակից, ու հակամարտության նոր սրացում չի սպասվում, ակնհայտ է, որ ռազմական ոլորտում թուրք-ադրբեջանական համագործակցության ուժեղացումը չի կարող չանհանգստացնել Հայաստանին։
Զորավարժությունները սկսվում են փետրվարի 1-ին Կարսի գավառում և կշարունակվեն մինչև փետրվարի 12-ը։ Դրանցում ներգավված կլինեն տանկային միավորումներ, հրետանային զորամասեր, դիպուկահարների ջոկատներ, հատուկ ծառայությունների աշխատակիցներ և ավիացիա։ Թուրքիայի պաշտպանության նախարարության հայտարարության մեջ ասվում է, որ զորավարժությունների նպատակն է ապահովել համակարգումը համատեղ գործողությունների դեպքում, ինչպես նաև փորձարկել նոր սպառազինությունն ու տրանսպորտային միջոցները:
Նախատեսվում է նաև ավիահարվածներ մշակել պայմանական հակառակորդի օբյեկտների ուղղությամբ, դեսանտավորում և տրամաբանական աջակցություն կիրառել։ Անձնակազմի թվաքանակի ու տեխնիկայի քանակության մասին տեղեկություն չի հաղորդվում․ պաշտոնական հաղորդագրություններում նշվում է միայն «լայնամասշտաբ» մարզումների մասին։
Ադրբեջանի կողմից զորավարժություններին կմասնակցի համազորային բանակի՝ Նախիջևանում տեղակայված ստորաբաժանումը։ Թուրքիայի ռազմական գերատեսչության հրապարակած տեսանյութից դատելով՝ Նախիջևանից Կարս է մեկնել համահավաք դասակ։ Սա, անշուշտ, շատ չէ, սակայն, ինչպես կարծում է ռազմական փորձագետ Տարոն Հովհաննիսյանը, այստեղ ավելի շատ պետք է դիտարկել մասնակցության քաղաքական բաղադրիչը։ Նա նշում է, որ ադրբեջանական զինուժը նախորդ տարիներին ևս մասնակցել է Կարսում անցկացվող ձմեռային զորավարժություններին և մեկ վաշտից ավելի այնտեղ չեն ուղարկել։
Կարսի թուրք–ադրբեջանական զորավարժությունները կարող են մտահոգիչ լինել նաև ՌԴ–ի համար
«Սովորաբար նման դեպքերում ստուգվում է հատուկ ստորաբաժանումների ներդաշնակության աստիճանը։ Դրանով հենց կարելի է բացատրել ադրբեջանական զորքերի ոչ մեծաքանակ մասնակցությունը։ Բայց այն, թե ինչպես է դա ներկայացվում, ինչ աղմկոտ քարոզչական արշավ են նրանք կազմակերպում, թույլ է տալիս խոսել քաղաքականացման բարձր մակարդակի մասին»,-ասաց Հովհաննիսյանը Sputnik Արմենիային տված հարցազրույցում։
Փորձագետը զորավարժության կազմակերպման մեջ որևէ նոր բաղադրիչ չի տեսնում՝ միևնույն ագրեսիվ հռետորաբանությունն է ու սադրիչ հայտարարությունները։ Ձևաչափն ու մասնակիցների կազմը նույնպես նախորդ տարիների զորավարժությունների համեմատ առանձնապես չեն փոխվել։ Հարցին, թե նման զորավարժությունների համատեքստում որքան մեծ է էսկալացիայի ռիսկը, է Razm.info ռազմական կայքի համակարգող Կարեն Վրթանեսյանն ասաց, որ ցանկացած զորավարժություն ինչ-ինչ քաղաքական մեսիջներ պարունակում է։ Բայց, այնուամենայնիվ, պետք է առաջին հերթին խոսել ռազմական բաղադրիչի մասին։ Ցանկացած զորավարժություն ուժեղացնում է այդ զորավարժությունն անցկացնող բանակին։
Մշակվում են հավանական հակառակորդին հետ մղելու համատեղ հնարքները և մեթոդները, ստորաբաժանումների ներդաշնակության հարցերը և այլն: Այդ համատեքստում՝ մեր թշնամիների հզորացմանն ուղղված ցանկացած գործընթաց պետք է մտահոգի մեզ:
Փորձագետի կարծիքով՝ սա արդիական է նաև ռուսական կողմի համար, հաշվի առնելով, որ Կարսից ոչ հեռու՝ սահմանի մյուս կողմում, տեղակայված է 102-րդ ռուսական ռազմակայանը։ Վրթանեսյանը կարծում է, որ Ռուսաստանի համար իր բազայի անմիջական հարևանությամբ թուրքական զինուժի ցանկացած ուժեղացում, ցանկացած ենթակառուցվածքային բարելավում պետք է մտահոգի: Հարցին, թե ինչպես պետք է զորավարժություններին արձագանքեն Հայաստանի իշխանությունները, Վրթանեսյանը հայտարարեց, որ ՀՀ ղեկավարության կողմից արձագանքելու որևէ ցանկություն, որևէ մտադրություն կամ ունակություն չի տեսնում:
Ռուս ռազմական փորձագետ, Քաղաքական և ռազմական վերլուծության ինստիտուտի փոխտնօրեն Ալեքսանդր Խրամչիխինի կարծիքով` Կարսում զորավարժություններն ավելի շատ պետք է դիտարկել որպես թուրք-ադրբեջանական ռազմական համագործակցության պահպանման ցուցադրություն: Հայաստանի դեմ նոր պատերազմի մասին խոսելն այժմ ոչ մի իմաստ չունի, առավել ևս ՝ Թուրքիայի մասնակցությամբ։ Նա կարծում է, որ Հայաստանի դեմ Թուրքիայի պատերազմը կնշանակի նաև պատերազմ Ռուսաստանի դեմ։
«Մեծ հաշվով՝ Ղարաբաղի պատերազմի արդյունքներով Ալիևը մի քիչ «գցեց» Էրդողանին։ Էրդողանը նրան հաղթանակ նվիրեց, իսկ վերջինս ի պատասխան ոչինչ չապահովեց։ Իսկ քանի որ Թուրքիայի հետ լուրջ վիճելն Ադրբեջանի համար շահեկան չէ, ապա նա կշարունակի համագործակցել Անկարայի հետ, որպեսզի որևէ մեկը որևէ կասկած չունենա»,-ասաց Խրամչիխինը Sputnik Արմենիային տված հարցազրույցում։
Իրանը ՀՕՊ ուժերի խոշոր զորավարժություններ կանցկացնի Թուրքիայի և Ադրբեջանի հետ սահմանին
Մեր զրուցակիցը կարծում է, որ հայկական և ռուսական կողմերը Կարսում զորավարժությունների պատճառով ինչ-որ բան ձեռնարկելու հատուկ անհրաժեշտություն չունեն։ Եթե խոսենք հայ-ռուսական միացյալ խմբավորման մասին, ապա այն իր ծրագրերն ու խնդիրներն ունի։ Դրանցում կարող են ինչ-որ շտկումներ կատարվել, բայց ինչ-որ բան ձեռնարկելու դեպքում պետք է դա անել Ղարաբաղի պատերազմի արդյունքների հիման վրա։
Խրամչիխինը կարծում է, որ Ռուսաստանն ակնհայտորեն հիացած չէ թուրք-ադրբեջանական ռազմական մերձեցմամբ։ Հավանաբար, հենց դա էլ ցույց է տալիս նոյեմբերի 9-ին հրադադարի մասին համատեղ հայտարարության տակ թուրքական կողմի ստորագրության բացակայությունը։ Սակայն Բաքվի և Անկարայի հետ բացեիբաց առճակատման գնալ Մոսկվան չի ցանկանում։