Տղերք, սա մեր վերջին մարտն է

Արցախյան առաջին պատերազմի մասնակիցները կրկին ռազմաճակատ են մեկնում։ Բայց ոչ ծանուցագրով։ Տարիքի պատճառով նրանք զորահավաքի ենթակա չեն, այդ պատճառով ճակատ են մեկնում կամավոր, վետերանների գումարտակի կազմում։ Sputnik Արմենիայի ղեկավար Դմիտրի Պիսարենկոն մեկնել է նրանց հետ։
Sputnik

Արցախում կռվում են թե' մեծերը, թե' փոքրերը։ Զորակոչիկներին և պահեստայիններին օգնության համար Ստեփանակերտից փորձառու մարտիկներին ուղարկելուց առաջ Վետերանների միության ղեկավար, արցախյան բանակի ամենամարտունակ զորամասերից մեկի նախկին հրամանատար Սամվել Կարապետյանը խորհուրդներ է տալիս։

– Տղերք, սա մեր վերջին մարտն է։ Մեծ պատերազմ չպետք է կրկնվի, և դա միայն մեզնից է կախված, մեր տոկունությունից ու վճռականությունից։ Թշնամին պետք է հասկանա, որ ուժով մեր դեմ պայքարել չի կարելի։

Մարտիկները գլխով դրական շարժում են անում։ Հանկարծ վետերանների միության ղեկավարի թիկունքից հայտնվում է Արցախի նախագահ Արայիկ Հարությունյանը։ Նրա ավագ եղբայրը` Սամվելը, զոհվել է 1993 թվականին։ Նրա համար այս ինքնաբուխ արարողությունը արձանագրային միջոցառում չէ։ Շատերը նրանցից, ում նա եկել է ճանապարհելու, ծառայել են իր եղբոր ղեկավարության տակ։

– Հակառակորդը հարյուրավոր տանկեր և զրահատեխնիկա է օգտագործում, գնդակոծություն է իրականացնում Օմարից մինչև Արաքս, բայց ես չեմ կասկածում, որ մենք նրան հետ կմղենք։ Աստված ձեզ պահապան, ասում է Հարությունյանը։

Վետերաններին տարեց կին է մոտենում՝ սև գլխաշորով և զգեստով։ Նա մարտիկներին ճանապարհում է լուռ հայացքով։ Ասում է, որ աղոթել է տղերքի համար, որ բոլորը ողջ ու առողջ վերադառնան։

Տղերք, սա մեր վերջին մարտն է

– В бой идут одни старики! (Մարտի են գնում միայն ծերունիները` ասում է ռուսերեն)։

Այդպիսի ոգեշնչող խոսքերով ուղևորների առաջին խմբին դիմավորեց այն ավտոբուսի վարորդը, որով մարտիկները ճամփա ընկան։ Փողոցամերձ խանութի մոտ կանգառի ժամանակ խանութի տերը իր կողմից 2 արկղ թարմ բանջարեղեն ու կանաչի է բեռնում ավտոբուս։ Էդիկ անունով զրուցասեր վետերաններից մեկը պատմում է ուղևորներին` ինչպես էր ամռանն իրեն հյուր եկել թոռնուհին Երևանից, և ինքը նրա համար երկու բադի ձագ էր գնել։

– Պատկերացնո՞ւմ եք, թոռս զանգում է ինձ պատերազմի առաջին օրը ու ասում, որ ես անմիջապես բադերին նկուղ իջեցնեմ։ Տես, է։ Պապիկի մասին չի անհանգստանում, բադերի մասին է մտածում, – ասում է Էդիկը։

Զորամասերից մեկում զենք ստանալուց և դիրքեր շարժվելուց առաջ ընթրում են։ Սեղանակիցս տարեց տղամարդ է, բայց ոչ թե անուն-հայրանունով ներկայացավ, այլ պարզապես Վլադիկ Գազարով։ Նկարիչ ու քանդակագործ Ստեփանակերտից։ Ասում է, որ նկարչությունն իրեն օգնել է զարգացնել տեսողական հիշողությունը։

– Եվ աչքերս մինչ օրս լավ աշխատում են։ Ականջներս էլ, – կատակում է Վլադիկը։

Տղերք, սա մեր վերջին մարտն է

Ռուսական պոեզիա է սիրում։ Անմիջապես ճաշարանում սկսում է արտասանել Դուդինի և Եսենինի բանաստեղծությունները։ Ասում է, որ բանակում է պոեզիայով տարվել։ Ժամկետային ծառայությունն անցել է նավատորմում ։ Սեղանի շուրջ նման դեպքերին հատուկ զրույց է սկսվում. որքա՞ն կտևի պատերազմը, չէ՞ որ նրանք ավելի մեծաթիվ են։ Վլադիկը հիշեցնում է, որ Սուվորովի երակներում էլ հայկական արյուն էր հոսում (մոր ազգանունը Մանուկովա էր) և մեջբերում է ռուս մեծ զորահրամանատարի խոսքերը։

– Թշնամուն պետք է ոչ թե հաշվել, այլ խփել։

Շարունակում ենք ճանապարհը գիշերով, անջատված լուսարձակներով։ Տեղավորվում ենք բլինդաժներում։ Մարտիկները ծանոթանում են իրավիճակին և պատրաստվում մարտական հերթապահության։ Մարտիկներից մեկը լիցքավորում է Կալաշնիկովի տանկային գնդացրի շղթան։ Սերգեյ Անդյանն է, հարազատ Ստեփանակերտ է վերադարձել երկու տարի առաջ։ Առաջին պատերազմից հետո, 90-ականների կեսերին նա Իրկուտսկ էր մեկնել, որտեղ համալսարան էր ընդունվել։ Տուն էր գալիս արձակուրդին և մեծ տոներին։ Վերջնականապես տուն վերադառնալ որոշեց 2016 թվականի ապրիլյան քառօրյայից հետո։ Սկսեց զբաղվել ներքին զբոսաշրջությամբ։ Հետաքրքիր երթուղիներ էր գտնում քիչ հայտնի տեսարժան վայրեր դժվարամատչելի ճանապարհներով հասնելու համար։ Սիբիրում` տայգայի պայմաններում գոյատևման դասընթաց է անցել և ցանկացողների համար նման դասընթացներ էր անցկացնում Արցախում։ Ասում է, որ դա շատ օգտակար դպրոց էր, որը նրան այսօր պետք եկավ։ Ռադիոսարքով նախազգուշացում է ստացվում օդային վտանգի մասին։ Ինչ–որ տեղ մերձակայքում անօդաչու է պտտվում։

– Ժամանակին մարդիկ վահան են ստեղծել` թրի հարվածներից պաշտպանվելու համար։ Կարծում եմ, որ շուտով նման վահան նաև ԱԹՍ–ների համար կհայտնվի։ ХХI դարի վահան, – նկատում է Սերգեյը։

Տղերք, սա մեր վերջին մարտն է

Շուրջ երկու տասնյակ վետերան–մարտիկների շարքում համազգեստով ու սաղավարտի տակից երևացող գանգրահեր մազերով կնոջ ուրվագիծ է նկատվում։ Մարզական կառուցվածքն ու սպորտային կոշիկները, ինչպես նաև բուժքրոջ պայուսակի բացակայությունը, շփոթեցնում են։ Որտեղի՞ց է այստեղ աղջիկ հայտնվել։ Եթե բուժքույր չէ, գուցե դիպուկահար է։ Այդ տարբերակն ավելի մոտ էր իրականությանը։ Ստեփանակերտի բնակիչ Սոսե Բալասանյանն է` ձյուդոյի և սամբոյի աշխարհի և մայրցամաքի առաջնությունների մեդալակիր:

– Նման դժվարին պահին չեմ կարող անմասն մնալ, դրա համար հիմա այստեղ եմ հայրենակիցներիս հետ և զենքը ձեռքիս, – ասում է Սոսեն։

Տղերք, սա մեր վերջին մարտն է

 

Աղջիկը ստեղծագործական ջիղ ուներ։ Ավելի լավ ծանոթանալով իր ԱԿ-74-ին, նա այն անվանեց հոր` Գրիգորի անունով։ Հայրն իրեն դաստիարակել է սեփական անցյալի մասին պատմություններով, երբ նույնպես մարտնչել է այս կողմերում հաղթական արցախյան առաջին պատերազմի ժամանակ։

Մեր հետ դառնալու ժամանակն էր։ Վերադառնում ենք դիրքեր սնունդ տեղափոխող մեքենայով։ Ինձ հետ միասին ժամկետից շուտ Ստեփանակերտ է վերադառնում վետերաններից մեկը։ Նա քաղաքային գերեզմանատանն է աշխատում։ Ասում է, որ հրաման է ստացվել վերադարձնել իրեն և նրանց, ովքեր խաղաղ կյանքում սգո ծառայությունների ոլորտում են աշխատում։ Պատերազմի ժամանակ նրանք շատ անելիք կունենան։

Հաղթելու ենք։