Բայց, միևնույն ժամանակ, երբ ֆրանսիացի սոցիալիստ Ժան Ժորեսը պնդում էր, թե հեղափոխությունը առաջադիմության բարբարոսական ուղին է, դրանում էլ ճշմարտության հատիկ կար:
Այսօր ֆրանսիացիները նշում են Բաստիլի գրավման, այսինքն` Ֆրանսիական մեծ հեղափոխության տարեդարձը: Գրեթե բոլոր մասնագետները միակարծիք են, որ այդ հեղափոխությունը մարդկության պատմության կարևորագույն իրադարձություններից մեկն էր, որը հսկայական ազդեցություն գործեց քաղաքակրթության հետագա զարգացման ողջ ընթացքի վրա:
Փաստորեն ավարտվեց միապետությունների դարը, սկսվեց հանրապետությունների դարաշրջանը: Վերջնականապես վերացվեցին ֆեոդալական կարգերը, ազնվական ծագման հետ կապված արտոնությունները, ստրկությունը, աշխարհով մեկ սկսեցին տարածվել ազատականության, աշխարհիկության, ֆեմինիզմի գաղափարները, օրինականացվեց ապահարզանը:
Հեռու չգնանք՝ մեր Սահմանադրությամբ ամրագրված դրույթն այն մասին, որ իշխանությունը պատկանում է ժողովրդին, նույնպես վերցված է Ֆրանսիական հեղափոխության ժամանակ ընդունված Մարդու և քաղաքացու իրավունքների հռչակագրից: էլ չեմ ասում ֆրանսիացի հեղափոխականների հանրահայտ երեք սկզբունքների մասին՝ «Ազատություն, հավասարություն, եղբայրություն»՝ ում սրտով չէ այդ հրաշալի կարգախոսը:
Ինչ պետք է անեք ջահել ժամանակ, որ հասուն տարիքում վատ չզգաք. գիտնականների 10 խորհուրդները
Բայց ախր հարց է ծագում՝ բա եթե հեղափոխությունը այդքան լավ բաներ է բերում իր հետ, ինչո՞ւ ենք տարբեր գործիչներից ամեն քայլափոխի լսում՝ «ես հեղափոխական ուղու կողմնակից չեմ, էվոլյուցիոն զարգացման կողմնակից եմ»:
Իսկապես, որոշ պատմաբաններ համոզված են՝ եթե 1789 թվականին սկսված հեղափոխությունը չլիներ, Ֆրանսիան, միևնույն է, մի 50 տարի հետո կունենար նույն արդյունքները, բայց առանց այն ահավոր բռնությունների, որոնք դարձան հեղափոխության անքակտելի մասը:
Հիշենք, որ Բաստիլի գրավմանն ի վերջո հաջորդեց տեռորը՝ տարբեր գնահատումներով մահապատժի ենթարկվեց շուրջ 40 հազար մարդ: Հեղափոխականները հռչակեցին ազատ ընտրություններ, հետո սկսեցին ամեն ինչ անել, որպեսզի այդ ընտրությունները տան իրենց համար շահեկան արդյունքը: Նաև մամուլի ու խոսքի ազատություն հռչակեցին, բայց քիչ անց սկսեցին հետապնդել այլախոհներին, պատճառաբանելով, թե նրանք խարխլում են պետության հիմքերը և սպառնում հասարակության անվտանգությանը:
Համաձայնեք՝ սա շատ բարդ հարց է: Կարող եք ասել՝ բայց չէ՞ որ եղել են հեղափոխություններ, որոնք բռնություններով չեն ուղեկցվել՝ հենց մեր «թավշյա հեղափոխությունը», Չեխոսլովակյան թավշյա հեղափոխությունը, Վրաստանի «վարդերի հեղափոխությունը»։
Արդյո՞ք Լավրենտի Բերիան է սպանել Աղասի Խանջյանին
Չեմ առարկի և որպես հակափաստարկ չեմ բերի Ռուսաստանյան սոցիալիստական հեղափոխությունը և դրան հետևած ռեպրեսիաները, նույնիսկ չեմ հիշեցնի, թե գունավոր հեղափոխությունների ժամանակ քանի զոհ եղավ Ղրղզստանում, Կահիրեի Թահրիրի հրապարակում և Կիևի Մայդանում: Ավելին` Ամերիկյան հեղափոխությունը, որը սկսվեց ֆրանսիականից ավելի վաղ՝ 1776 թվականին, և, փաստորեն, նույնքան՝ մոտ տասը տարի տևեց, այնուամենայնիվ, տեռորով չուղեկցվեց: Զոհեր եղան, բայց դրանք պատերազմական զոհեր էին:
էստեղ սկզբունքային մի նրբություն կա: Այս հարցը՝ հեղափոխությունը և բռնությունը, մոտ 20 տարի առաջ լույս տեսած իր շատ հետաքրքիր գրքում մանրամասն վերլուծել է ֆրանսիացի պատմաբան Պատրիս Գենիֆեն: Նա հարց է տալիս՝ ուրեմն ի՞նչ՝ ցանկացած քաղաքական փոփոխություն պետք է անպայման բռնությամբ ուղեկցվի՞: Իհարկե ոչ:
Կարևորն այն է, որ հեղափոխականը, որը քարոզում է ազատության, արդարության և հավասարության սկզբունքները, մինչև վերջ հավատարիմ մնա դրանց, երբեք չշեղվի դրանցից՝ նույնիսկ այն դեպքում, երբ քաջ գիտակցում է, որ այդ սկզբունքների կենսագործումը կարող է վնասել իրեն, զրկել իրեն որոշակի արտոնություններից, բարիքներից, իշխանությունի՞ց:
Այսինքն՝ ժողովրդավարության և արդարության սկզբունքներն այնքան խորը արմատներ են ձգել ձեր մարդկային էության մեջ, որ նույնիսկ իմանալով, որ հանրությունը առաջիկա ընտրություններում այնքան էլ հակված չէ իր ձայնը տալու այն ուժին, որը դուք ներկայացնում եք, ընտրակեղծիքների չե՞ք դիմի, առավել ևս, չե՞ք հանձնարարի, ասենք, փողերի լվացման մեղադրանքով գործ հարուցել ձեր ընդդիմախոսի նկատմամբ, չե՞ք փորձի վերահսկել լրատվամիջոցները, որոնք ձեզ քննադատում են, չե՞ք անջատի ընդդիմության ներկայացուցչի խոսափողը խորհրդարանում, իսկ ընտրություններից հետո երբեք զինված ոստիկաններ դուրս չե՞ք բերի բողոքող ցուցարարների դեմ:
«Ազնիվ մարդկանց կուսակցություն»` կաշառակեր անդամներով, կամ երբ մեր քաղաքական դաշտը կմաքրվի
Դուք, միգուցե, պարտություն կկրեք ու կզրկվեք իշխանական լծակներից և արտոնություններից, բայց հաղթանակ կտանեն ձեր դավանած սկզբունքները:
Եթե, իհարկե, իսկապես հավատարիմ եք այդ սկզբունքներին։