Ալեքսանդր Խրոլենկո, ռազմական վերլուծաբան
Ռուսաստանը հաջողությամբ փորձարկում է արհեստական ինտելեկտով հարվածային ԱԹՍ–ներն ու զրահատեխնիկան, ինչպես նաև բարձր տեխնոլոգիական համակարգերի և պոտենցիալ հակառակորդի ռոբոտների ոչնչացման հեռահար միջոցները։
Ռուսաստանի պաշտպանական արդյունաբերության համալիրի աղբյուրները հայտնել են, որ ռուսական էլեկտրամագնիսական թնդանոթների փորձանմուշների կիրառմամբ թիրախի երաշխավորված խոցման հեռահարությունը հասել է 10 կմ–ի։ Դա նշանակում է, որ անմիջական տեսանելիության գոտում թշնամու բարձր տեխնոլոգիական օդային և ցամաքային զենքերը կարող են վայրկենապես վերածվել մետաղաջարդոնի` էլեկտրամագնիսական ազդակներով կառավարման և նշանառման սարքերի բաղադրիչներն այրելու հաշվին։ Անաղմուկ կրակոցը միլիվայրկյաններ է տևում, չկա կրակ, ծուխ կամ հետհարում։ Ռադիոլոկացիոն կամ արբանյակային հետախուզության ստանդարտ միջոցներով էլեկտրամագնիսական թնդանոթի դիրքային հատվածը բացահայտելն անհնար է։
Նախկինում էլեկտրամագնիսական թնդանոթի գործողությունների հեռահարությունը 3 կմ–ի էր հասնում։ Զենքի նոր տեսակի փորձարկումներն իրականացվում են 2015 թվականից, թնդանոթները հաջողությամբ օդում ԱԹՍ–ներ և ցամաքում տարատեսակ սարքեր են «այրում»։
Տեղում դոփելով․ ամերիկյան Patriot ՀՕՊ համալիրների հերթական ձախողումը
Թե սպառազինությունը երբ կհամալրվի նոր էլեկտրամագնիսական թնդանոթներով դեռ հայտնի չէ, այնուամենայնիվ, Ռուսաստանը մոտենում է դրան, և հաջողությունն այդ առումով ակնհայտ է։ Այսօր փորձանմուշները կարող են զգալի հեռավորության վրա խոցել թշնամու ԱԹՍ–ները, ուղղաթիռները և թևավոր հրթիռները։ Որպես ՀՕՊ միջոց նոր թնդանոթը ռեկորդ է սահմանել` «այրելով» ուսումնական օդային թիրախը 10 կմ հեռավորության վրա։ Եթե հեռահարությունը հաջողվի ավելացնել մինչև 20 կմ, ապա թիրախների շարքում կհայտնվեն նաև ժամանակակից մարտական ինքնաթիռները (բարձրությամբ)։ Կարծում եմ, որ ռուսական պաշտպանական արդյունաբերության համալիրի նոր ձեռքբերումներն այս ոլորտում երկար չեն սպասեցնի։
Էլեկտրամագնիսական թնդանոթներն առաջնագծում
Էլեկտրամագնիսական ճառագայթման տեխնոլոգիայի վրա հիմնված զենքը, իր գործողության սկզբունքով մոտ է ռադիոէլեկտրոնային պայքարի համակարգին։ Վառոդի և մետաղի փոխարեն, ռուսական էլեկտրամագնիսական թնդանոթը բարձր հաճախականության ճառագայթման էներգիա է օգտագործում։ Էլեկտրամագնիսական խոցող ճառագայթումը տարածվում է լույսի արագությամբ։ Դեռ խնդիր է մնում յուրաքանչյուր կրակոցի համար ծախսած հսկայական էներգիան, սակայն տեխնոլոգիաներն անդադար զարգանում են։ Հեռանկարում էլեկտրամագնիսական թնդանոթները կարող են տեղակայվել 6-րդ սերնդի ծանր կործանիչ ԱԹՍ–ների, ցամաքային զորքերի տեխնիկայի և Ռազմածովային նավատորմի (ՌԾՆ) նավերի վրա։
Էլեկտրամագնիսական թնդանոթը ոչ մահաբեր զենք է համարվում. ոչնչացնում է էլեկտրոնիկան, սակայն խնայում է կենդանի ուժը։ Կոշտ էլեկտրամագնիսական ճառագայթումը վտանգավոր է մարդու առողջության համար, կարող է խոցել նյարդային, իմունային և օրգանիզմի այլ համակարգերը։ Եվ, այնուամենայնիվ, եթե էլեկտրամագնիսական ազդակն «այրի» միկրոսխեման և կանգնեցնի թռչող սարքի շարժիչը, օդաչուն դատապարտված է մահվան` կատապուլտը ևս չի գործի։
Գործընկերները հետ են մնում
Էլեկտրամագնիսական թնդանոթների նախագծերով զբաղվում են ԱՄՆ–ն, Իսրայելը, Թուրքիան, Ֆրանսիան, Չինաստանը։ Այնուամենայնիվ այդ երկրներից ոչ մեկը չի հասել «բարձր հաճախականության կրակի» 10-կիլոմետրանոց արդյունավետ հեռահարության։ Օրինակ՝ ԱՄՆ–ի ՌԾՈւ–ն անցած ամառ փորձարկեց ռելսատրոն թնդանոթը, որի արձակած արկի արագությունը մոտ 2041 մ/վ է։ Նկատենք, որ այդ ամրակուռ ռազմամթերքը (ոչ թե էլեկտրամագնիսական ազդակը) ամեն դեպքում չի գերազանցել ժամանակակից վառոդային հրետանու արկի առավելագույն` 2500 մ/վ արագությանը։ Հետագա պատերազմների համար արագացումը ակնհայտորեն բավարար չէ։
Սու-57-ի փորձարկումներն ավարտված են. երբ ՌԴ ռազմաօդային ուժերը կստանան առաջին կործանիչները
Ամերիկացիները 2000-ականների սկզբից լաբորատորիայում փորձարկում են 475-մմ ռելսատրոն թնդանոթը (GeneralAtomics և BAE Systems ընկերությունների մշակում), սակայն հաջողությունն ակնհայտ չէ։ 23 կգ զանգված ունեցող արկը, որը փողից դուրս է թռչում մոտ 2200 մ/վ արագությամբ, կարող է մեծ ավերածությունների հանգեցնել։ Հայտնի չէ, թե ուր և որքան հեռու է այն թռչում։
Նախանձելի ճակատագիր չունի ԱՄՆ ՌԾՈւ ռելսատրոն թնդանոթը։ Մի քանի տասնյակ կրակոցների և հսկայական էներգիա ծախսելու պատճառով հրաժարվել են այն Zumwalt առաջատար ամերիկյան էսկադրոնային ականակրի վրա տեղադրելու գաղափարից։ Նավը չի կարող սեփական զենքի զոհ լինել, իսկ էլեկտրամագնիսական թնդանոթի կիրառումը ենթադրում էր ականակրի գրեթե ողջ էլեկտրոնիկայի անջատում, այդ թվում՝ ՀՕՊ–ՀՀՊ համակարգերի։ Արդյունքում՝ ԱՄՆ ռազմածովային ինստիտուտի մասնագետներն առաջարկեցին Zumwalt տեսակի «սուպոր–ականակիրներն» օգտագործել ընդամենը որպես թիմային նավեր։ Ուսումնասիրությունները շարունակվում են։ Բարձր տեխնոլոգիական զենքի ոլորտում առաջատար երկրներն ակնհայտորեն հետ են մնում Ռուսաստանից։
Սևմաշը պատրաստվում է հանձնել ատոմային սուզանավերը.ինչպես կփոխվի ՌԴ ռազմածովային նավատորմը