Վերցրեք, թեկուզ, Ղարաբաղյան հակամարտությունը։ Հայերն ու ադրբեջանցիները գրեթե 30 տարի է, ինչ փաստացի պատերազմական իրավիճակում են և դրան զուգահեռ` երկուսն էլ տարիներ շարունակ խաղաղապահ առաքելություն են իրականացնում Աֆղանստանում։ Այսինքն՝ միմյանց հետ լեզու չենք կարողանում գտնել ու վերջնական խաղաղություն չենք կարողանում հաստատել, բայց փորձում ենք այնպես անել, որ երրորդ երկրում խաղաղություն հաստատվի։
Ավելին՝ փորձեք ակնարկել, որ Ղարաբաղում կարելի է խաղաղապահ ուժեր տեղակայել, անմիջապես էլ դիմադրության կհանդիպեք թե՛ հայկական, թե՛ ադրբեջանական կողմից։ Այսինքն՝ ես պատրաստ եմ աջակցել ուրիշներին՝ հայաստանցի խաղաղապահները ներկա են Կոսովոյում, Աֆղանստանում և Լիբանանում, բայց ինձ մոտ, խնդրում եմ, խաղաղապահներ մի բերեք, ես նրանց հանդեպ խիստ վերապահումներ ունեմ։ Վերապահումները հայտնի են, և դրանք հիմնականում երեքն են։
Առաջին՝ խաղաղապահները անաչառ չեն։ Երկրորդ՝ իրական վտանգի դեպքում խաղաղապահներն այնքան էլ արդյունավետ չեն գործում։ Եվ երրորդ՝ եթե պատերազմը վերսկսվի, այդ խաղաղապահները մի օր էլ չեն մնա, անմիջապես կհեռանան։
Ամենադժվարն առաջին անկախությունն էր. ինչով են նման Առաջին և Երրորդ հանրապետությունները
Խոստովանենք՝ այս կասկածները հիմք ունեն։ Ամենաերկար խաղաղապահ առաքելությունը ՄԱԿ-ն իրականացնում է Մերձավոր Արևելքում։ Արաբները բողոքում են, որ խաղաղապահները չեն կարողանում սանձել հրեաներին և շատ կոնկրետ օրինակ են բերում՝ 82 թվականին իսրայելական բանակը մտավ ու գրավեց գրեթե ողջ Լիբանանը, և որևէ մեկը դրան չխոչընդոտեց։ Մյուս կողմից՝ հրեաներն են բողոքում, թե խաղաղապահները միայն արաբներին են պաշտպանում և բոլորովին չեն արձագանքում, երբ արաբական բնակավայրերից հրթիռակոծվում է Իսրայելի տարածքը։
Իսկ այն, որ խաղաղապահները վտանգի դեպքում կարող են հեռանալ` անպաշտպան թողնելով խաղաղ բնակիչներին, նույնպես հնարավոր չի հերքել. Ռուանդայի սարսափելի իրադարձություններն են այդ մասին վկայում։
Հենց այդպես եղավ 94 թվականին, երբ խաղաղապահների ռազմակայանում ապաստան էին գտել թութսի ցեղախմբի մոտ 2000 ներկայացուցիչներ, նրանց դեմ ատելությամբ լցված հութուները շրջապատել էին ռազմակայանը, և խաղաղապահները պարզապես թողեցին ու գնացին` հրաշալի իմանալով, թե ինչ է հետևելու, որովհետև երբ նրանք հեռանում էին, թութսիները վազում էին նրանց հետևից ու այլևս օգնություն էլ չէին խնդրում, ուղղակի ասում էին.
«Սպանեք մեզ, գոնե առանց տանջանքների կմեռնենք»։
Բանական արարածներ լուսնի վրա․ խաբեություն, որը հաջողությամբ իրականացրեց ամերիկյան թերթը
Իհարկե, կան նաև հաջողված խաղաղապահ առաքելությունների օրինակներ։ Արևելյան Թիմորում, փաստորեն, հենց խաղաղապահները կազմակերպեցին անկախության հանրաքվեն, ինչից հետո աշխարհի քարտեզի վրա նոր պետություն առաջացավ։ Ընդհանրապես վերջին տասնամյակների ընթացքում խաղաղապահներն օգնել են քվեարկություն անցկացնել 25 երկրներում, զինաթափել են ավելի քան 400 հազար զինյալի։
Բայց իրավացի են նաև նրանք, ովքեր պնդում են՝ խաղաղապահի հնարավորություններն այնքան էլ մեծ չեն։ Երևի արդեն չեք հիշում, թե ինչ էր կատարվում 90-ականներին` Բոսնիայում, որտեղ խաղաղապահների թիվը հասնում էր 30 հազարի։ ՄԱԿ-ը մարդասիրական օգնություն էր ուղարկում, մեքենաների շարասյունը շարժվում էր անտառով, այդ պահին ճանապարհին հայտնվում էր դաշտային հրամանատարներից մեկի ավտոմեքենան։ Ու այդ մարդն ասում էր.
«Թույլ չեմ տա ձեզ անցնել իմ վերահսկողության տակ գտնվող տարածքով։ Դուք, փաստորեն, ուզում եք օգնել իմ թշնամիներին»։
Ու վերջ։ 30 բեռնատարներից բաղկացած շարասյունը, ինչպես ասում են, լռվում էր։ Դեպք է եղել, երբ մարդասիրական բեռ փոխադրողները ստիպված են եղել այդպես կանգնել վեց օր շարունակ։ Որովհետև խաղաղապահն, իհարկե, հրազեն ունի, բայց կարող է այն կիրառել միայն մի դեպքում՝ եթե իր կյանքին անմիջական վտանգ է սպառնում։
Անջեյ Սիտկովսկին, որը բազմաթիվ առաքելությունների է մասնակցել աշխարհի տարբեր ծայրերում, գիրք է գրել, որը կոչվում է «ՄԱԿ-ի խաղաղապահությունը՝ միֆ և իրականություն»։
Ինչպես 100 տարի առաջ մեծ տերությունները բաժանեցին ամեն ինչ
Ուղղակի մի մեջբերում այդ գրքից. «Ինչ կարելի է սպասել հրշեջից, որը հրդեհը տեսնում է, բայց իրավունք չունի այն մարել` մինչև չստանա քաղաքապետարանի համաձայնությունը, իսկ ջուրը կարող է օգտագործել միայն այն դեպքում, երբ կրակը մոտեցել է իրեն, և կոշիկներն են սկսել այրվել»։
Բոլոր դեպքերում՝ խաղաղապահի առաքելությունը հարգանքի է արժանի, որովհետև վտանգի հետ է կապված։ Երկրորդ Համաշխարհային պատերազմից հետո խաղաղապահ առաքելություններին մասնակցել է ընդհանուր առմամբ մոտ մեկ միլիոն մարդ, կորուստները կազմել են ավելի քան 2500 հոգի։ Եկեք, ուրեմն, ուղղակի խաղաղություն մաղթենք մեր խաղաղապահներին, որովհետև խաղաղապահին էլ ինչ է պետք՝ խաղաղություն։