Իգոր Յուշկով, ՌԴ էներգետիկ անվտանգության ազգային հիմնադրամի առաջատար փորձագետ
Մինչ «ՕՊԵԿ+» համաձայնագրի մասնակիցների հանդիպումը հայտնի էր, որ վերջիններս քննարկելու են նավթի արդյունահանությունը օրական 10 միլիոն բարելով կրճատելու հնարավորությունը։ Դա մեծ ծավալ է, ու կողմնակի շատ անձանց կարող է տարօրինակ թվալ, քանի որ դեռ մեկ ամիս առաջ կողմերը դիտարկում էին օրական 1,5 միլիոն բարելով արտադրությունը կրճատելու հնարավորությունը, բայց չկարողացան պայմանավորվածություն ձեռք բերել, ինչի պատճառով ապրիլի 1-ից բոլոր պետությունները նավթի արտադրության հարցում ազատություն ստացան, բայց հիմա կողմերն արդեն պատրաստ են օրական 10 բարելով նավթի արտադրությունը կրճատելու պարտականություն վերցնել իրենց վրա։
Նավթի գները փոխում է կորոնավիրուսը
Ամեն ինչի հիմքում շուկայում իրավիճակի փոփոխությունն է։ Մարտի սկզբին կորոնավիրուսը մեծ մասամբ տարածված էր Չինաստանում։ Այդ երկիրը կարանտինային միջոցների գագաթնակետն էր, ինչը հանգեցրել է վառելիքի սպառման կտրուկ կրճատման։ Առաջարկի գոյացած ավելցուկը նախատեսվում էր փոխհատուցել օրական 1,5 միլիոն բարելով պակաս նավթ արդյունահանելով։
Ռուսաստանն այն ժամանակ հույս ուներ, որ Չինաստանը շուտով կհաղթահարի կորոնավիրուսն ու կվերականգնի պահանջարկը։ Մինչդեռ կորոնավիրուսը տարածվեց ամբողջ աշխարհով ու երկրների մեծ մասը կարանտինի միջոցով էր պայքարում համավարակի դեմ։ Ամբողջ աշխարհը, նախևառաջ Եվրոպան, կրճատել է նավթի սպառումը, ինչն էլ ավելի է խորացրել գերարտադրությունը։
Ապրիլին նավթի շուկայում առաջարկը օրական 15-20 միլիոն բարելով գերազանցում է պահանջարկը։ Նավթի արդյունահանության համակարգի հսկողության պայմաններում կարելի էր պարզապես սպասել, թե երբ արտադրությունը կդադարեցնեն ապրանքի՝ ամենաբարձր ինքնարժեքով արտադրողները։
Մասնավորապես՝ ԱՄՆ-ում թերթաքարային նավթի արտադրողները դադարեցին ավելացնել արդյունահանումը, երբ մեկ բարելի գինը համաշխարհային շուկայում հասել էր 50 դոլարի։ Մեկ բարելի դիմաց 20-30 դոլարի պայմաններում թերթաքարային նավթի արդյունահանության շահեկան նախագծեր գրեթե չկան։ Միակ հարցը այն է, թե որքան ժամանակ կպահանջի ԱՄՆ-ում նավթի արդյունահանության կրճատումը։
Ընտրելու տարբերակ չկա. ԱՄՆ–ն խոստովանել է, որ կախվածություն ունի ռուսական նավթից
Սակայն հիմա, երբ կարանտինի պատճառով նավթի սպառումն աշխարհում ռեկորդային ցածր է, անհնար է սպասել մինչև տարբեր երկրները տնտեսական պատճառներով կրճատեն արդյունահանությունը։ Չէ որ մեկ-մեկուկես ամսից նավթամբարները կլցվեն ու նավթ արտադրողները ստիպված կլինեն դադարեցնել արտադրությունը․ այն պարզապես ոչ մեկի պետք չի լինի։ Արդյունքում «ՕՊԵԿ+» համաձայնագրի մասնակիցները պայմանավորվել են օրական 10 միլիոն բարելով քիչ նավթ արդյունահանել՝ նավթի ամբարները լցվելու պահը հետաձգելու համար։ Դա արվում է այն հաշվարկով, որ Չինաստանն ու Եվրոպան կվերականգնեն նավթի պահանջարկը մինչև նավթամբարների լցվելը։
Մոսկվայի համար դա բավականին բարդ է
Իհարկե, այս գործարքը Ռուսաստանի համար անօգուտ կլինի։ 2016 թվականին, «ՕՊԵԿ+»-ի նախորդ համաձայնագիրը կնքելիս երկիրը հասել էր օրական արդյունահանության պատմական ռեկորդին ու «ելնում» էր այդ ռեկորդից։ Այդ պատճառով Ռուսաստանի համար սահմանած առավելագույն շեմը բավականին հարմար էր։ Հիմա պետք է կրճատել ստանդարտ արդյունահանության մակարդակը, այսինքն՝ կրճատել իրական հանույթը։ Արդյունքում՝ ՀՆԱ-ն կարող է կրճատվել, իսկ արժույթի հոսքը դեպի Ռուսաստան կնվազի։
Դրական կողմն այն է, որ աշխարհն ականատես չի լինի նավթի բարելի զրոյական արժեքին, ինչը շատ հավանական է, եթե նավթամբարները լցվեն։ Բացի այդ, «ՕՊԵԿ+»-ի մասնակիցների գործարքը կարագացնի նավթի գնի վերականգումը։
Կարևոր է նաև հիշել, որ գործարքն անժամկետ չէ։ Ըստ դրա՝ արդյունահանության քվոտաներն ավելանալու են, այսինքն՝ երկրները հետզհետե կկարողանան վերադարձնել նավթի արտադրությունը։ Թեև Ռուսաստանում մի շարք պատճառներով շատ ավելի դժվար է արդյունահանությունն ավելացնել ու նվազեցնել, քան, օրինակ, Սաուդյան Արաբիայում։
Հիշեցնենք, որ «ՕՊԵԿ+»–ի երկրները մարտի 6-ին չկարողացան պայմանավորվածություն ձեռք բերել ո՛չ արդյունահանման կրճատման մասին գործարքի չափանիշների փոփոխման, ո՛չ էլ դրա երկարացման հարցում, ինչի հետևանքով ապրիլի 1-ից նախկին դաշինքի անդամ երկրներում չեղարկվեցին արդյունահանման սահմանափակումները, ինչը հանգեցրեց շուկայում նավթի գների անկման։
Դավթյան. «Նավթի համաշխարհային գնաճը կախված չէ միայն Իրան-ԱՄՆ կոնֆլիկտից»