Հայաստանի ֆուտբոլի բարձրագույն խմբի անդրանիկ առաջնությունն անցկացվել է 1992 թվականին: Այն յուրահատուկ էր ոչ միայն մասնակից թիմերի քանակով՝ 24, այլ նաև վերջնական արդյունքով: Առաջնության ավարտից հետո չեմպիոն հռչակվեցին միագամից երկու ակումբներ՝ «Շիրակն» ու Հայ մարմնակրթական ընդհանուր միության թիմը(ՀՄԸՄ):
Մինչ անկախացումը երկար տարիներ Հայաստանի ֆուտբոլի դրոշակակիրը «Արարատն» է եղել: «Արարատը» պատվով ներկայացրել է հայկական ֆուտբոլը ԽՍՀՄ առաջնություններում: Բայց ոչ բոլոր ֆուտբոլիստները կարող էին տեղ գտնել հայտնի թիմի կազմում ու խաղալ նախկին ԽՍՀՄ առաջնությունում: Անկախ Հայաստանն այդ առումով դռներ բացեց. տարբեր թիմերի կազմերում խաղալու հնարավորություն ստացան մեր հանրապետության բոլոր ֆուտբոլիստները, իսկ նախապես անվիճելի առաջատար թվացող «Արարատը» ձեռք բերեց մի քանի ուժեղ մրցակիցներ:
Հայաստանի առաջնության անցկացումն այնքան էր ոգևորել մարդկանց, որ հիմնադրվեցին մի քանի նոր ակումբներ: Եվ նորաստեղծ «Բանանցը» հանպատրաստից նվաճեց իր առաջին տիտղոսը` գավաթի խաղարկության եզրափակիչում 2:0 հաշվով հաղթելով ՀՄԸՄ–ին: Նորաստեղծ մյուս ակումբը՝ ՀՄԸՄ-ն կարողացավ դառնալ Հայաստանի չեմպիոն, ճիշտ է, ՀՄԸՄ միակ թիմը չէր, որ արժանացավ ոսկե մեդալին:
Հայաստանի ֆուտբոլի ֆեդերացիան մրցաշրջանն ավարտելու երեք տարբերակ է առաջարկում
Գեղեցիկ ու շատ դեպքերում նաև դրամատիկ պահերով ընթացած առաջնությունն ավարտվեց սկանդալով: «Շիրակն» ու ՀՄԸՄ-ն հավասար միավորներ վաստակեցին: Չեմպիոնին որոշելու համար պետք էր անցկացնել հանդիպում երկու թիմերի միջև: Բայց ակումբները չէին վստահում ոչ իրար, ոչ էլ ՀՖՖ-ին: Ու չնայած վճռական խաղն անցկացնելու համար որպես մրցավար շատ տարբերակներ առաջարկեցին, կողմերը այդպես էլ համաձայնության չեկան:
Թիմերը մրցավարական կողմանակալ գործոնից վախենում էին: Արդարության համար ասենք, որ եղան խաղեր, որոնցում մրցավարները գործում էին կոպիտ սխալներով` կայացնելով անհասկանալի որոշումներ կողմերից մեկի օգտին:
Անկախ Հայաստանի առաջին առաջնության մրցումների ընթացքում սպասելի էին նաև ոչ ֆուտբոլային հաշվով արդյունքները, որովհետև առաջատարների առավելությունը հետնապահների նկատմամբ շատ խաղերում բացահայտ էր: Օրինակ՝ «Արարատի» հաղթանակը Սևանի «Ախթամարի» նկատմամբ` 18:0: Ընդ որում, այդ խաղում Վահե Յաղմուրյանը ռեկորդ սահմանեց, որը մինչև օրս անգերազանցելի է՝ ութ գոլ մեկ խաղում: Երկկողմանի արդյունավետությամբ մեկ խաղում աչքի ընկան «Ալաշկերտն» ու «Սյունիքը»: Խաղն ավարտվեց 9:8 հաշվով, «Սյունիքի» հաղթանակով:
«Մարդկային կյանքի հետ ոչ ոք իրավունք չունի խաղալու». օլիմպիականները` Տոկիո 2020-ի մասին
Անհերքելի է այն փաստը, որ նախկին ԽՍՀՄ ֆուտբոլային դպրոցը ամուր հիմքեր էր թողել խորհրդային 15 հանրապետություններում: Հայաստանում էլ կային ֆուտբոլային մանկապատանեկան բազմաթիվ դպրոցներ, որոնց աշխատանքը արդյունք էր տալիս: Հայաստանն ուներ բազմաթիվ ֆուտբոլիստներ ու թիմեր, ինչի կարիքը մենք հիմա ունենք:
1992 թվականին Հայաստանի առաջնությունում հանդես էին գալիս Խորեն Հովհաննիսյանը, Ալբերտ Սարգսյանը, Գուրգեն Ենգիբարյանը, Ալեքսանդր Քերոբյանը ու էլի ու էլի շատ ֆուտբոլիստներ, որոնք թրծվել էին ԽՍՀՄ առաջնություններում ու շատ բարձր խաղամակարդակ ունեին: Իսկ նորաստեղծ ՀՖՖ-ի նախագահը հանրահայտ Նիկոլայ Ղազարյանն էր:
1992 թվականը դժվար ժամանակաշրջան էր ոչ միայն ֆուտբոլում: Անկախ Հայաստանն առաջին քայլերն էր կատարում ամեն բնագավառում, և բոլոր ոլորտներն էլ խնդիրներ ունեին: Վերջապես մենք պատերազմի մեջ էինք: Ու այդ դժվարությունների ֆոնին 1993 թվականի առաջնությունում մասնակցությունից հրաժարվեց Կապանի «Սյունիքը», քանի որ վտանգավոր էր մասսայական միջոցառումներ անցկացնելը Կապանում` թշնամու կրակի տակ:
Ինչևէ, կարևորն այն էր, առաջնությունն անցկացվեց: Լեգենդար «Արարատ» թիմը մրցակիցներ ունեցավ, և այդ մրցակիցները մինչ օրս Հայաստանի ֆուտոլային էլիտան են կազմում: «Շիրակը», համալրված լինելով երիտասարդ ֆուտբոլիստներով, նոր անուններ տվեց հայկական ֆուտբոլին :ՀՄԸՄ (թիմի հետնորդը դարձավ «Փյունիկը») դեռ շատ հաղթանակներ պետք է տոներ Հայաստանի առաջնությունում, իսկ «Բանանցը» (ներկայիս «Ուրարատու»), միշտ լինելով պայքարի մեջ, միայն մեկ անգամ հասավ չեմպիոնական տիտղոսին, այն էլ արդեն 21-րդ դարում:
Օպերայի շենքը Թամանյանը նախագծել էր նաև որպես մարզական. ինչու չիրականացավ նրա մտահղացումը
1992 թվականին մենք արդեն տեսանք այն ֆուտբոլիստներին, որոնք երկու տարի անց Հայաստանի ազգային հավաքականի կազմում առաջին հանդիպումն անցկացրին` ոչ–ոքի՝ 0:0 խաղալով Մոլդովայի հետ: Մեծ հույսեր ունեինք, որովհետև ունեինք լավ մարզաբազաներ ու ֆուտբոլիստների ընտրության բավականին մեծ հնարավորություն: Հիմա էլ մարզաբազաներ ունենք, ու միգուցե` ավելի լավ վիճակում գտնվող, բայց այ ֆուտբոլիստների ընտրության հարցում 1992թվականի հետ, ցավոք, չենք կարող համեմատվել: